شباهت‌های پرونده حمید نوری و کاظم دارابی / از وقایع دهه ۶۰ تا دادگاه میکونوس
رویداد۲۴ کاظم دارابی محکوم ترور رهبران کُرد در رستوران میکونوس آلمان که ۱۵ سال در آلمان زندانی بود، اخیرا درباره دادگاه حمید نوری موضع‌گیری کرده و به خبرگزای فارس گفته «دولت ابراهیم رئیسی باید قاطعانه کار حمید نوری را دنبال کند.»
منظور او از دنبال کردن کار حمید نوری، تلاش برای معاوضه او با یک زندانی است. احتمالا او خواسته این منظور را برساند که حمید نوری با احمدرضا جلالی معاوضه شود؛ چه آنکه در هفته‌های اخیر بحث این مبادله بسیار زیاد بوده است؛ مخصوصا از زمانی که گفته شده حکم جلالی قرار است تا پایان اردیبهشت ماه اجرا شود.
به گفته دارابی «کلاه گشادی» سر هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت ایران در زمان ماجرای میکونوس رفت و همین مساله باعث شد او نتواند در مقابل آزادی سه زندانی از سوی ایران، از زندان آلمان رها شود. با این حال در مورد حمید نوری در شرایط کنونی کمی وضعیت متفاوت است و در دورانی که تحریم‌های بین‌المللی زیادی علیه ایران اتفاق افتاده، بعید نیست روند دادگاه حمید نوری هم مثل دادگاه میکونوس، به سمتی برود که ارتباطات بین المللی ایران را دچار بحران کند.
حدود چند ماه است که دادگاه حمید نوری در سوئد در حال برگزاری است. سوئد حمید نوری را به دست داشتن در بعضی اعدام های صورت گرفته در دهه شصت متهم کرده است. پیش از این نیز دادگاه مشابهی برگزار شده بود و طی آن، یک ایرانی به اتهام درست داشتن در ماجرایی به نام میکونوس، حاکمه و محکوم شد.
جزییات حادثه میکونوس
دفاع کاظم دارابی از حمید نوری باعث شد بسیاری از تحلیلگران در مقایسه دادگاه میکونوس و نوری مطالبی بنویسند. در ماجرای ترور میکونوس از آنجا که از تاریخ ۲۳ تا ۲۶ شهریور ماه سال ۱۳۷۱ خورشیدی کنگرهٔ جهانی انترناسیونال سوسیالیست در برلین در حال برگزاری بود، فعالان سوسیال ایران که عموماً از فعالین سیاسی ایرانی و منتقد جمهوری اسلامی ایران بودند، برای شرکت در این مراسم به آلمان رفته بودند.
به گزارش رویداد۲۴ روز ۱۷ سپتامبر ۱۹۹۲ (۲۶ شهریور۱۳۷۱) قرار بوده حدود ۲۰ نفر از ایرانیان به رستوران میکونوس که صاحب آن فردی ایرانی بود بروند. روز جلسه شش نفر از دعوت‌شدگان در رستوران حاضر می‌شوند اما سه فرد مسلح وارد رستوران می‌شوند و همه را به رگبار می‌بندد. از جمع افراد حاضر در رستوران ۴ نفر در جا کشته می‌شوند، یک نفر به شدت زخمی می‌شود و چهار نفر هم جان سالم به درمی‌برند.
بعد از حادثه رستوران میکونوس یک ایرانی به نام کاظم دارابی و ۴ لبنانی به نام‌های یوسف امین، محمد اتریس، عطاءالله عیاد و عباس راحیل توسط پلیس آلمان دستگیر شدند. خبرگزاری مهر در گزارشی ماجرای بازداشت را اینطور روایت می‌کند «ماموران اطلاعاتی آلمان به تکاپوی یافتن عوامل حادثه رستوران میکونوس افتاده‌اند. هیچ سرنخی در دست نیست، به جز اینکه کشته‌شدگان، همگی از معارضان نظام جمهوری اسلامی ایران بوده‌اند. اما سازمان جاسوسی خارجی انگلیس، اطلاعات بیشتری دراختیار دارد. MI6 آدرس و مشخصات دو تن از عوامل قتل رهبران کُرد را در اختیار مقامات اطلاعاتی آلمان، قرار می‌دهد. عباس رایل و یوسف امین، دو تبعه جوان لبنانی هستند که همان شب توسط ماموران آلمانی به همراه احمد امین برادر یوسف، بازداشت می‌شوند. یوسف که جوان‌تر از عباس است، بلافاصله پس از دستگیری، محل اختفای اسلحه و اتومبیلی که با آن گریخته بودند را لو می‌دهد و از آن مهمتر آدرس یک ایرانی مقیم برلین را به عنوان همدست خود در این اقدام در اختیار ماموران آلمانی قرار می دهد، مردی که سه روز بعد او نیز بازداشت می‌شود! کاظم دارابی»
حکم دادگاه میکونوس در بیست و یک فروردین سال ۱۳۷۶ صادر شد و کاظم دارابی و عباس راحیل به حبس ابد و یوسف امین و محمد اتریس به ۱۱ و ۵ سال زندان محکوم شدند. دادگاه میکونوس از پراهمیت‌ترین دادگاه‌هایی بود که در آلمان تشکیل می‌شد که طی آن برخی مقامات در ایران به حذف مخالفان خود در خارج از ایران متهم می‌شدند.
پس از این حکم، آلمان و ایران سفرای خود در دو کشور را فرا خواندند و آلمان چهار دیپلمات ایرانی را از این کشور اخراج کرد. تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز سفرای خود را از ایران فراخواندند. ایران نیز در پاسخ به این حرکت اتحادیه اروپا، سفیران خود را از کشورهای عضو اتحادیه فرا خواند و روابط دو طرف دچار بحران شد و تا سه ماه بعد از پیروزی سیدمحمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری ادامه داشت.
در سال‌های اولیه پیروزی سید محمد خاتمی، برخی نیروهای دموکراسی خواه پیرامون او، به نقد عملکرد هاشمی رفسنجانی در این ماجرا پرداختند و از او به خاطر عملکردش در آن ماجرا، متهم کردند که البته با واکنش تند نیروهای امنیتی مواجه شدند. ایران در این سال‌ها همیشه اعتقاد داشته است ماجرای میکونوس، تسویه حساب سیاسی بین همان گروه‌های کُرد بوده و ربطی به ایران نداشته است.
اخیرا کاظم دارابی، جزئیات بیشتری از ماجرای دادگاه و محکومیت خود را روایت کرده است. در حکم دادگاه میکونوس، کاظم دارابی این‌چنین توصیف شد: «دارابی پیش از واقعه میکونوس هم، سابقه مشارکت در زد و خوردهای سیاسی به نفع جمهوری اسلامی داشته و از گردانندگان مسجد امام جعفر صادق برلین بوده است. او در برنامه‌ریزی و اجرای مراسم مذهبی و حکومتی در حمایت از جمهوری اسلامی نقش داشت، به مسئولان سفارت ایران در برلین نزدیک بود و از میهمانان حکومتی جمهوری اسلامی در آلمان پذیرایی می‌کرد. در سال ۱۹۸۲ ده سال قبل از ترور میکونوس، یک بار حکم اخراج از آلمان برایش صادر شد و این مسئله بار دیگر در جریان صدور حکم دادگاه میکونوس بار دیگر به جریان افتاد اما دلایل این اخراج بر اساس قانون مرکز بایگانی فدرال آلمان، افشا نشد.»
کاظم دارابی در کتابش «نقاشی قهوه‌خانه» دلیل صدور حکم اخراجش را این طور شرح داد: «مشارکتم در حمله به خوابگاه دانشگاه شهر ماینس آلمان که جمعی از اعضای سازمان مجاهدین خلق در آن زمان در آن ساکن بودند، دلیل صدور حکم اخراجم بود.»
کاظم دارابی ۱۰ دسامبر ۲۰۰۷ پس از تحمل ۱۵ سال حبس، از زندان آزاد شد و به ایران بازگشت. او اخیرا در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس گفته است «در ۱۵ سالی که آنجا بودم، گاهی به‌خاطر مسائل داخلی با مأمورها درگیری‌های لفظی پیدا می‌کردم، ولی هیچ‌وقت مرا کتک نزدند. حتی یک سیلی هم به من نزدند. مأمورانی بودند که ضد من کار می‌کردند، ولی مرا شکنجه جسمی نداند»
شباهت‌های دادگاه حمید نوری و دادگاه میکونوس
هرچند در دادگاه میکونوس، ایران به شدت روی این مسئله اصرار داشت که ترور توسط خود نیروهای حاضر در آلمان صورت گرفته است، اما درباره دادگاه حمید نوری، ایران تمایلی به صحبت درباره اصل ماجرا ندارد. حدود چهل سال از اعدام‌های دهه شصت می‌گذرد و هنوز هیچ مقام رسمی ایرانی درباره ابعاد آن اعدام ها صحبت نکرده است. یکی از اظهار نظرهای مهم درباره آن اتفاقات توسط مرحوم آیت الله منتظری بیان شده است که آنهم مورد تایید مقامات رسمی نیست.
جمهوری اسلامی طی سال‌های گذشته حاضر به روایت رسمی آن وقایع نبوده و هر از گاه یکی از مدیرانی که نامش در جریان اعدام‌ها مطرح بوده، به صورت کلی از آن وقایع دفاع می‌کند اما تا کنون هیچکس به صورت جزیی و دقیق درباره همه اتهامات توضیحی نداده است. البته گاه به عنوان پروژه‌ای امنیتی در قالب فیلم‌های سینمایی مثل «ماجرای نیمروز» قسمت‌هایی از ماجرا روایت شده است.
البته خانواده‌های افرادی که در آن دهه اعدام شدند، از طریق رسانه‌های خارج از کشور، روایت‌ها و ادعاهای متعددی درباره ابعاد اتفاقات آن سال ارائه داده‌اند و عدم برگزاری یک دادگاه رسمی در داخل کشور باعث شده که آن خانواده‌ها دهه‌ها منتقد چنین اتفاقی باشند؛ با این حال مهمترین وجه افتراق دو دادگاه، همین است که در دادگاه حمید نوری، درباره اتفاقات رخ داده در یک دادگاه در داخل خاک ایران تصمیم‌گیری شده است!
در قوانین بین الملل هر اتفاقی که در یک کشور رخ می‌دهد، توسط دادگاه صالحه در همان کشور رسیدگی می‌شود، نه آنکه کشور دیگری بخواهد به موضوعی که در خاک ایران رخ داده، رسیدگی کند، با این حال شرایط موجود در ایران و فضای سیاسی که باعث عدم رسیدگی به اتهامات موجود بود، باعث شد شاکیان پرونده شکایت خودشان را در کشور دیگر ثبت کنند.
دیدی که چگونه .....