آیا متقلبان کنکور در همه جای دنیا مصونیت قانونی دارند؟/ عدالت آموزشی برای طبقه برنده

رویداد۲۴ خبرگزاری‌های رسمی از احراز حدود هزار مورد تقلب در کنکور سراسری سال گذشته خبر داده‌اند. ظاهرا اکثر متقلب‌ها موفق شده‌اند به پر طرفدارترین رشته‌های دانشگاهی از جمله پزشکی و مهندسی راه پیدا کنند. جالب اینجاست که ظاهرا به لحاظ قانونی افرادی که با تقلب وارد دانشگاه شده‌اند را نمی‌شود از تحصیل محروم کرد، چرا که قانون در مورد تقلب «قبل از ورود به دانشگاه» صحبت نکرده و حرفی در مورد نحوه برخورد با متقلب «بعد از ورود قانونی به دانشگاه» نزده است.

این اولین پرونده تقلب در کنکور نیست. دست‌کم دو سال پیاپی است که لو رفتن سوالات کنکور بر مسئولان محرز شده و گزارش‌های آن رسانه‌ای شده است. در مورد ایران باید مطمئن باشیم ماجرای تقلب در کنکور و افراد متقلب مانند بسیاری از خبر‌های دیگر به زودی فراموش می‌شود و اسامی متقلب‎‌ها و خانواده‌های آنها هرگز فاش نخواهد شد؛ اما مشابه این اتفاق در کشوری نظیر آمریکا نه تنها فراموش نشده، بلکه به یک رسوایی بزرگ تبدیل شده است.

بیشتر بخوانید: نتیجه تحقیقات پلیس درباره لو رفتن سوالات کنکور/ دستگیرشدگان چه کسانی هستند؟

تجربه تقلب کنکور در آمریکا

به گزارش رویداد۲۴ سال ۲۰۱۹ نتایج یک سری تحقیقات در مورد احتمال رشوه به مسئولان پذیرش چند دانشگاه برتر آمریکا اعلام شد. ماجرا به دادگاه فدرال آمریکا کشید. در این پرونده ۵۳ نفر متهم شدند. داستان از این قرار بود که والدین ۳۳ دانشجو در مجموع ۲۵ میلیون دلار به کارکنان دانشگاه رشوه پرداخت کرده بودند تا فرزندانشان در دانشگاه‌هایی نظیر «ییل»، «استنفورد» و ۹ دانشگاه برتر دیگر در آمریکا، درس بخوانند. در میان والدین متهم، افراد برجسته‌ای از جمله تجار چندملیتی و بازیگران هالیوود دیده می‌شد.

تحقیقات در باره این پرونده با حساس شدن مشاور یکی از مدارس خصوصی معروف در لس‌آنجلس روی قبولی یکی از دانش‌آموزان این مدرسه در دانشگاه «جرج تاون» آغاز شد. مشاور مدرسه «بالکی» متوجه شد که یکی از دانش‌آموزان این مدرسه به عنوان «تنیسور سیاه پوست، دارنده رتبه ۱۰ کالیفرنیا در رشته تنیس» موفق به ورود به دانشگاه شده است، با این وصف که این دانش‌آموز، نه سیاهپوست بوده و نه در عمرش تنیس بازی کرده است.

مقامات زمانی متوجه ماجرا شدند که یک تاجر معروف لس‌آنجلسی به اتهامی نامربوط تحت بازجویی قرار گرفت و در جریان بازجویی مشخص شد که این تاجر در ازای ۴۵ هزار دلار رشوه‌ای که به مربی فوتبال زنان «دانشگاه ییل» پرداخت کرده، موفق شده دختر کوچکش را وارد این دانشگاه کند. در جریان تحقیقات درباره رشوه به کارکنان دانشگاه، یکی از ممتحان قدیمی و فارغ‌التحصیلان دانشگاه هاروارد هم به اتهام دریافت رشوه محکوم شد. بازپرسان گفته‌اند که «مارک ریدل» ممتحن قدیمی هاروارد به ازای هر امتحان ۱۰ هزار دلار دریافت می‌کرد.

آنچه در پرونده رسوایی ورود به دانشگاه‌های برتر آمریکا اهمیت دارد، انتشار جزییات پرونده اعم از اسامی کامل افراد متهم و اتهامات آنها در رسانه‌های آمریکایی است. کارکنان دانشگاه‌ها و والدینی که در این پرونده محکوم شدند وادار به پرداخت انواع مجازات‌ها از ۳۰ ماه زندان تا پرداخت چند صد هزار دلار جریمه نقدی شدند. کارکنانی که مستقیما رشوه دریافت کرده بودند از دانشگاه‌ها اخراج شدند. تمام دانشجویانی که با رشوه والدینشان وارد دانشگاه‌های برتر آمریکایی شده بودند اخراج شدند. دانشگاه ییل و استنفورد بعد از این ماجرا بخش‌هایی از قوانین داخلی‌شان را هم تغییر دادند.

«فلسیتی هافمن» و «لوری لاگلین» دو ستاره هالیوودی که فرزندانشان را با رشوه وارد دانشگاه کرده بودند، به ترتیب با وثیقه‌های ۲۵۰ هزار دلاری و یک میلیون دلاری از زندان آزاد شدند. شبکه تلویزیونی «هالمارک» قرادادش را با لاگلین لغو کرد. «لوری لاگلین» همسر «ماسیمو جیانولی» صاحب برند معروف ایتالیایی «ماسیمو» است. «اولیویا جید» دختر ماسیمو و لاگلین تا آخر عمر از ورود به دانشگاه «کالیفرنیای جنوبی» منع شد.

در بین متهمان این پرونده یک ایرانی هم دیده می‌شد. «همایون همازاده»، استاد رشته پریودنتولوژی دانشگاه کالیفرنیای جنوبی به عنوان یکی از مجرمین پرونده تقلب بزرگ در دانشگاه‌های ایالات‌متحده آمریکا از دانشگاه اخراج، به شش هفته حبس و ۲۵۰ ساعت خدمات اجتماعی رایگان و پرداخت ۲۰ هزار دلار جریمه محکوم شد.

موارد متعدد دیگری در جهان از تقلب در امتحانات دانشگاه هاروارد گرفته تا مدرک MBA تقلبی دختر فرماندار ویرجینای غربی از دانشگاه ویرجینیا وجود دارد که در همه موارد اسامی متهمان و جزییات پرونده آنها رسانه‌ای شده است.

عدالت آموزشی در ایران

رسوایی دانشگاه‌های برتر ایالات متحده آمریکا نه تنها محکومیت‌های سنگینی برای عواملش در پی داشت، بلکه یک بار دیگر مساله عدالت، انصاف و برابری آموزشی در آمریکا را به چالش کشید. نشریه تایم در گزارشی که یک سال بعد منتشر کرده نوشت این رسوایی، طرفداران اعمال تغییرات هدفمند برای برطرف کردن نابرابری‌ها در دانشگاه‌ها و رسیدگی به امور دانشجویان کم درآمد و اقلیت‌ها را تقویت کرد.

دانشگاه‌های «یو سی‌ال‌ای» و «برکلی» که هر دو قربانی رشوه شده بودند اعلام کردند که نظارت‌هایشان را بر کمک‌های مالی خیرین که ممکن است بر تصمیمات دانشگاه در مورد پذیرش دانشجویان تاثیر بگذارد، بیشتر کرده‌اند.

مساله عدالت آموزشی در ایران هم همواره مورد سوال بوده است. نتایج کنکورهای سراسری سال‌های اخیر نشان می‌دهد دانش‌آموزان مدارس غیرانتفاعی در شهرهای بزرگ به خصوص تهران بیشترین سهم را در میان رتبه‌های برتر کنکور داشته‌اند.

آمارها نشان می‌دهد مدارس استعداد‌های درخشان و مدارس خاص غیرانتفاعی با پوشش ۳ درصدی آموزش در کل کشور، سهم ۹۵ درصدی از رتبه‌های برتر کنکور امسال را از آن خود کرده‌اند. از بین ۴۰ نفر برتر کنکور ۱۴۰۱ در گروه‌های آزمایشی مختلف، صرفاً یک دانش‌آموز در مدرسه دولتی عادی تحصیل کرده بود.

۲۹ نفر از مدارس استعداد‌های درخشان، ۹ نفر مدارس غیرانتفاعی و یک نفر مدارس نمونه دولتی بودند. اوضاع در چهار سال گذشته هم به همین منوال بوده و سال به سال بدتر شده است.

«منصور کبگانیان» عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی به تازگی آمار تکان‌دهنده‌ای از وضعیت ورودی‌های کنکور و سهم مدارس و دهک‌های مختلف از رتبه‌های زیر ۳۰۰۰ کنکور داده است. او گفته «دهک اول، دوم و سوم جامعه یعنی دهک‌های کم‌برخوردار تنها ۲ درصد سهم از رتبه‌های برتر کنکور دارند. در حالی که دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ یعنی برخوردارترین دهک ها که کمترین جمعیت را دارند، ۸۰ درصد رتبه‌های برتر را به خود اختصاص داده‌اند.  دهک دهم یعنی ثروتمندترین طبقه جامعه که در جهان به لحاظ جمعیتی به طبقه «یک درصدی» شهره است، به تنهایی ۴۸ درصد رتبه‌های زیر ۳۰۰۰ کنکور سراسری را به دست آورده است.»

سهم مدارس دولتی از رشته‌های برتر، ۲.۳ درصد و سهم مدارس غیردولتی  ۸۰ درصد است. لازم به تاکید نیست که در بین مدارس غیردولتی برنده، بیشترین سهم از آن مدارس غیرانتفاعی خاص است. در رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی دهک اول تنها ۱.۳ درصد دانشجویان را تشکیل داده در حالی که دهک ۸ و ۹ و ۱۰، ۸۶ درصد قبولی های این رشته های پرطرفدار را به دست آورده‌اند. وضعیت در رشته های پرطرفدار دیگر نظیر برق دانشگاه  شریف و ر رشته روانشناسی هم به همین منوال است.

بیشتر بخوانید: پارتی بازی در کنکور با یک مصوبه قانونی

حواشی کنکور از کتاب‌های آموزشی گرفته تا آموزشگاه‌ها، مدارس غیرانتفاعی خاص و معلم‌های معروف به «معلم کنکوری» که فقط در برخی مدارس تدریس می‌کنند، همگی بخش‌هایی از صنعتی را تشکیل می‌دهند که هر سال بیش از سال گذشته به طبقه سرمایه‌دار تعلق دارند. به این ترتیب فلسفه کنکور که برقراری عدالت آموزشی بود زیر سوال رفته و مشخصا سهمیه‌های مناطق محروم دیگر از پس این صنعت تجملاتی مختص طبقه سرمایه‌دار برنمی‌آید. در سالهای اخیر به این بسته پر هزینه، یک هزینه دیگر هم اضافه شده که ظاهرا هر کسی به آن دسترسی ندارد؛ سوال فروشی و لو رفتن سوالات کنکور با وجود تمهیداتی نظیر قطع اینترنت. 

عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی چندی پیش گفته بود: سوالات کنکور علوم پزشکی تا یک میلیارد تومان خرید و فروش می‌شد.

اسامی دانشجویانی که با تقلب وارد دانشگاه‌های برتر ایران شده‌اند منتشر نشده و احتمالا هرگز هم منتشر نخواهد شد اما آنچه مسلم است این است که این افراد هم به لحاظ مادی هم ارتباطات باید به طبقه خاصی از جامعه تعلق داشته باشند و احتمالا نام‌های شناخته‌شده‌ای در بین آنها پیدا می‌شود.