حواشی سفر ابراهیم رئیسی به مسکو چه بود؟

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: سفر‌های ابراهیم رئیسی به مسکو هربار جنجال‌آفرین می‌شود. اولین سفر رئیسی به مسکو در بهمن ماه ۱۴۰۰ با حواشی متعددی از نماز خواندن در کاخ کرملین و انتخاب یک میز ۵ متری برای گفتگوی دوجانبه روسای جمهور گرفته تا عدم استقبال رسمی پوتین از رئیس جمهور ایران و فریاد‌های «Go Go» مسئول تشریفات ریاست جمهوری مقابل کاخ همراه بود. در دومین سفر رئیس جمهور به مسکو، حواشی شکل دیگری داشته است.

خبرگزاری ایرنا صبح روز پنجشنبه از سفر ابراهیم رئیسی به مسکو خبر داد و نوشت «آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری کشورمان به دعوت ولادیمیر پوتین همتای روس خود به مسکو سفر کرده است. تصاویر بدرقه سرد پوتین از رئیس جمهور ایران در سفر اول و گاف‌های تیم تشریفاتی ریاست جمهوری در بهمن ۱۴۰۰ باعث شده بود این بار همه تمرکز هیات همراه رئیس جمهور و وزارت خارجه بر معکوس کردن آثار منفی سفر قبلی باشد. بدرقه گرم پوتین از ابراهیم رئیسی هنگام خروج او از کاخ کرملین احتمالا در نتیجه بازتاب‌های منفی استقبال سرد سفر اول بوده است. پوتین این بار رئیس جمهور ایران را کنار در اتومبیل تشریفات بدرقه کرده است. طبیعی است که این صحنه در رسانه‌های نزدیک به دولت بازتاب قابل توجهی پیدا کند.

وزیر خارجه ایران درباره اهداف سفر کوتاه ابراهیم رئیسی به مسکو در توییتر خود توضیح داده و گفته «طی سفری کوتاه، مذاکرات و دیدار کاری مهم روسای جمهور ایران و روسیه در کرملین مسکو بمدت پنج ساعت انجام شد.»

حسین امیرعبداللهیان در ادامه نوشت: «بخش مهمی از مذاکرات بر موضوع فلسطین تمرکز داشت. طرفین بر ضرورت توقف فوری جنگ و نسل‌کشی در غزه و کرانه، توقف کوچ اجباری ساکنان غزه و گشایش بی‌درنگ مرز رفح برای ارسال کمک‌های گسترده انسانی به سراسر غزه تاکید داشتند. روسیه به ابتکار عمل می‌اندیشد.»

سفر رئیسی به مسکو به دعوت پوتین نبوده است!

اما آنچه این سفر را جنجالی کرده اظهارات پوتین در جریان گفتگو‌های دو جانبه با ابراهیم رئیسی بوده است. پوتین در بخشی از این گفتگو‌ها که در مقابل دوربین رسانه‌ها انجام می‌شد گفت «از فراز حریم هوایی ایران عبور می‌کردم و تمایل داشتم همان جا فرود کنم تا با شما ملاقات کنم، ولی به من خبر دادند که خود جنابعالی تمایل دارند به مسکو سفر کنند.»

این اظهارنظر نشان می‌دهد برخلاف ادعای رسانه‌های دولتی، رئیس جمهور ایران به دعوت پوتین به مسکو سفر نکرده بلکه تمایل به دیدار با پوتین از جانب طرف ایرانی مطرح شده است. منظور پوتین به عبور از حریم هوایی ایران، سفر روز چهارشنبه او به امارات متحده عربی و عربستان سعودی است. این یعنی پوتین تا روز چهارشنبه (یک روز قبل از سفر رئیسی به مسکو) از این سفر اطلاعی نداشته است. رئیس جمهور روسیه، روز چهارشنبه، ۱۵ آذرماه، سفری یک روزه به خاورمیانه برای دیدار با سران عربستان سعودی و امارات متحدهٔ عربی وارد ابوظبی شد.

پوتین در امارات با استقبال گرمی روبرو شد، اما در کنفرانس مطبوعاتی با ولیعهد عربستان سعودی، پس از گفتن این عبارت که این کشور از خلیج فارس استقلال خود را به دست آورده، با اعتراض محمد بن سلمان روبرو شد که صحبت‌های او را قطع کرد و گفت: «عربستان سعودی هرگز استقلال خود را از کسی به‌دست نیاورده است... عربستان هرگز مستعمره نبوده است.»

بیشتر بخوانید:

آیا ایران و روسیه به سمت مشارکت استراتژیک پیش می‌روند؟

چرا سفر رئیسی به روسیه اینقدر پرحاشیه شد؟

آیا رئیسی می‌تواند تسلیحات پیشرفته روسی را خریداری کند؟

دلیل سفر رئیسی به روسیه چه بود؟

سفر ناگهانی رئیسی به مسکو نگرانی‌هایی را در جهان ایجاد کرده است. برخی رسانه‌ها مدعی شده‌اند که این سفر در واقع با هدف پیگیری خرید سوخو ۳۵‌های روس انجام شده است. هفته اول آذر ماه خبرگزاری تسنیم به نقل از سیدمهدی فرحی جانشین وزیر دفاع ایران از قطعی شدن ورود بالگرد هجومی میل ۲۸، جنگنده سوخو ۳۵ و هواپیمای آموزشی یاک ۱۳۰ به سازمان رزم نیرو‌های مسلح خبر داده بود.

اگرچه کرملین تاکنون علنا این خبر را تایید نکرده، اما سفر رئیسی به مسکو نگرانی غرب از قطعی شدن این قرارداد را تشدید کرده است. مقامات ایران مکررا اعلام کرده‌اند که به زودی هواپیما‌های پیشرفته روسی را دریافت می‌کنند. خبرگزاری تسنیم نزدیک به سپاه پاسداران ۲۵ دی ماه سال پیش در یک گزارش از قول شهریار حیدری عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نوشت: «جنگنده‌های سوخو۳۵ که ایران به روسیه سفارش داده، اوایل سال آینده وارد کشور می‌شود. اما این اتفاق تاکنون محقق نشده است. اواسط شهریور ماه امسال بعد از سال‌ها ادعای دریافت جنگنده سوخو-۳۵ از روسیه، دو عدد یاک ۱۳۰ آموزشی وارد خاک ایران شد.»

حتی اگر مساله پیگیری خرید‌های نظامی ایران از روسیه در راس دستورکار سفر ناگهانی رئیس جمهور به مسکو نبوده باشد و سفر همانطور که وزیر خارجه اعلام کرده، با هدف تشریک مساعی در زمینه جنگ غزه صورت گرفته باشد، باید به واگرایی منافع دو کشور در فلسطین اشاره کرد. ایران و روسیه هر دو از ابتدای جنگ خواستار آتش‌بس فوری حملات شده‌اند.

ایران به عنوان رهبر محور مقاومت تلاش کرده با در تعامل با گروه‌های عضو این محور، مانع از توسعه جنگ به سایر نقاط منطقه شود، اما به نظر نمی‌رسد روسیه از وضعیت به وجود آمده در منطقه چندان ناراضی باشد. آغاز جنگ در غزه همه توجه‌ها را از اوکراین به سمت فلسطین معطوف کرده و از سوی دیگر منابع غرب را که پیش از این برای حمایت از اوکراین هزینه می‌شدند، به سمت اسرائیل سرازیر کرده است. این وضعیت به سود ولادیمیر پوتین بوده و توقف آن می‌تواند منافع روسیه را تهدید کند. از سوی دیگر ادامه جنگ در خاورمیانه بر قیمت نفت تاثیر گذاشته و بهای آن را بالا برده است. روسیه به عنوان یک کشور نفت‌خیز از این وضعیت سود می‌برد.