آیا آرای سفید نتیجه انتخابات تهران را تغییر خواهند داد؟/ همه آنچه درباره مرحله دوم انتخابات باید بدانید

رویداد۲۴ بر اساس آخرین آمار منتشر شده از ستاد انتخابات کشور، سید محمود نبویان با اخذ ۵۴۵ هزار رای نفر اول فهرست ۳۰ نفره کاندیدا‌هایی است که در حوزه انتخابیه تهران، رای آورده است. حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس با ۳۰ کرسی نمایندگی در مجلس شورای اسلامی بزرگترین حوزه انتخابیه کشور است.

بر اساس اخبار غیر رسمی، تا ساعت ۱ بعد از ظهر روز یکشنبه ۴ هزار صندوق از ۵ هزار صندوق تهران شمارش شده است. یاسر جبرائیلی رئیس مرکز ارزیابی و نظارت راهبردی اجرای سیاست‌های کلی نظام در توییتر خود گفته «در تهران ۱۸۱۳۰۷۳ نفر رای داده‌اند. طبق قانون هر داوطلب باید حداقل ۲۰ درصد آراء ماخوذه صحیح را برای ورود به مجلس کسب کند. با توجه به آماری که تاکنون از تعداد آراء منتشر شده، به احتمال بسیار بالا، قریب به اتفاق نمایندگان تهران در دور دوم تعیین تکلیف خواهند شد.»

سوال اینجاست که انتخابات در چه صورتی به مرحله دوم کشیده خواهد شد؟ مرحله دوم چه زمانی و با چه کیفیتی برگزار می‌شود؟

انتخابات در چه صورت به مرحله دوم کشیده خواهد شد؟

قانون انتخابات مجلس مصوب آذر ماه ۱۳۷۸ است، که آخرین بار در تاریخ مرداد ۱۴۰۲ اصلاح شده است. این قانون درباره دور دوم انتخابات مجلس تعیین تکلیف کرده است.

بر اساس ماده ۹ قانون انتخابات مجلس، که در مرداد ماه ۱۴۰۲ توسط مجلس یازدهم اصلاح شده، در انتخابات مجلس فرد منتخب در مرحله اول انتخابات باید حداقل ۲۰ درصد از کل آراء را کسب نماید.

همین ماده می‌گوید «انتخاب در مرحله دوم و همچنین انتخابات میان‌دوره‌ای با کسب اکثریت نسبی به هر میزان است.»

قانون به این معناست که در دور دوم انتخابات دیگر هیچ کفی برای آرای کسب شده توسط منتخب در نظر گرفته نشده و بدون در نظر گرفتن تعداد آرای ماخوذه، هر کس بیشترین رای را بیاورد، وارد مجلس خواهد شد.

ماده ۱۰ قانون انتخابات مجلس درباره انتخابات دو مرحله ایست. این ماده می‌گوید چنانچه در مرحله اول برای یک یا چند نفر از داوطلبان حداقل یک پنجم آراء حاصل نگردید، انتخابات دو مرحله‌ای خواهد شد.

۲۰ درصد کدام آرا به عنوان نصاب در نظر گرفته شده است؟

بر اساس قانون انتخابات مجلس چهار دسته رای وجود دارد:

۱. مجموع آرای ماخوذه

۲. آرای صحیح ماخوذه

۳. آرای باطله ماخوذه

۴. آرای باطله غیر ماخوذه

مجموع آرای ماخوذه به معنای مجموع آرای صحیح، باطله ماخوذه و باطله غیر ماخوذه است. ماده ۲۲ قانون انتخابات مجلس، درباره انواع آرای باطله توضیح داده است:

۱) آرای باطلی که جزو آرای ماخوذه محسوب می‌شوند

۲) آرای باطلی که جزو آرای ماخوذه محسوب نمی‌شوند

بر اساس ماده ۲۲ قانون انتخابات مجلس، آرای باطلی که جزو آرای ماخوذه محسوب می‌شوند سه دسته اند: آرای ناخوانا، آرایی که حاوی اسامی غیر از نامزد‌های تایید شده باشد و آرای سفید.

آرای باطلی که جزو آرای ماخوذه محسوب نمی‌شوند، شامل ۱۱ دسته رای‌اند، از جمله: آرای فاقد لاک و مهر انتخاباتی، آرای زائد بر تعداد تعرفه، آرا کسانی که به سن قانونی رای نرسیده اند، آرایی که با شناسنامه فرد فوت شده یا غیر ایرانی داده شده، آرایی که با تقلب و تزویر گرفته شده، آرایی که با مدرک شناسایی جعلی داده شده، آرای تکراری، آرایی که با مدرک کسانی که حضور ندارند اخذ شده، آرایی که با تهدید به دست آمده، آرایی که روی ورقه‌ای غیر از تعرفه رای نوشته شده و آرایی که از طریق خرید و فروش رای به دست آمده است.

اما مساله این گزارش، آرایی هستند که در حد نصاب انتخاب نمایندگان به شمار می‌روند. این آرا همان آرایی است که گفته می‌شود هر منتخب باید حداقل ۲۰ درصد از آن را کسب کند تا بدون نیاز به رقابت در دور دوم، در مرحله اول وارد مجلس شود.

تبصره ۳ ماده ۲۲ قانون انتخابات به صراحت می‌گوید: «آرای باطل مأخوذه در حد نصاب انتخاب نماینده موضوع ماده (۹) این قانون محاسبه نمی‌گردد.»

در ماده ۹ گفته شده بود، هر منتخب باید ۲۰ درصد از آرا را کسب کند. تبصره ۳ ماده ۲۲ می‌گوید آرای باطل ماخوذه جزو این آرا نیستند و آرای باطل غیر ماخوذه نیز به طور طبیعی در شمارش آرا به حساب نمی‌آیند.

یک حقوقدان آگاه به قوانین مجلس که خواست نامش فاش نشود به رویداد۲۴ می‌گوید: تنها آرایی که برای نصاب شمارش می‌شود، آرای صحیح است. آرای صحیح به معنای مجموعه آرای ماخوذه منهای آرای باطل ماخوذه و آرای باطل غیر ماخوذه است.

او گفته: به این ترتیب رای سفید، رای به کاندیدا‌هایی که تایید صلاحیت نشدند و آرای ناخوانا در رفتن یا نرفتن یک منتخب به مجلس، بی تاثیرند هر چند در آمار مجموع آرای اخذ شده در انتخابات شمرده می‌شوند.

چه کسانی به مرحله دوم انتخابات خواهند رفت؟

ماده ۱۰ قانون انتخابات می‌گوید: مرحله دوم بین نامزد‌هایی که حداقل یک پنجم آراء را در مرحله اول به دست نیاورده‌اند، به تعداد دو برابر نمایندگان مورد نیاز از بین کسانی که بیشترین آراء را در مرحله اول داشته‌اند، برگزار می‌شود و درصورتی‌که تعداد نامزد‌های باقی مانده، کمتر از دو برابر باشد، تمام آنان در مرحله دوم انتخابات شرکت خواهند نمود.

این عبارت حقوقی یعنی اگر همه کرسی‌های حوزه انتخابیه تهران به مرحله دوم کشیده شوند و هیچ نماینده‌ی نتواند ۲۰ درصد آرای صحیح را دریافت کند، ۶۰ نفر اول تهران برای رقابت به دور دوم خواهند رفت. اگر از میان ۳۰ کرسی، ۴ نفر اول موفق به کسب ۲۰ درصد آرای صحیح شوند، برای ۲۶ کرسی باقیمانده ۵۲ نفر بعدی برای رقابت به دور دوم خواند رفت و این یعنی همچنان تنها ۶۰ نفر اول منتخبان تهران باید خودشان را برای انتخابات دور دوم آماده کنند.

دور دوم چه زمانی برگزار خواهد شد؟

تبصره ۳ ماده ۱۰ قانون انتخابات مجلس، اصلاحی خرداد ماه سال ۱۳۹۵، می‌گوید «وزارت کشور با هماهنگی شورای نگهبان زمان انجام مرحله دوم انتخابات را ظرف یک ماه پس از اعلام نتیجه مرحله اول و تأیید صحت انتخابات توسط شورای نگهبان، تعیین و اعلام خواهد کرد.»

چه کسانی می‌توانند در دور دوم انتخابات شرکت کنند؟

بر اساس قانون انتخابات مجلس کلیه رای دهندگان مرحله دوم تنها در حوزه انتخابیه‌ای که در مرحله اول رای داده اند، می‌توانند در انتخابات شرکت کنند. این یعتی اگر کسی در دور اول در حوزه انتخابیه‌ای غیر از تهران در انتخابات شرکت کرده نمی‌تواند برای دور دوم در تهران رای بدهد.
کسانی که در مرحله اول در هیچ‌یک از حوزه‌های انتخابیه رأی نداده باشند در مرحله دوم انتخابات می‌توانند شرکت کنند.