نکات تغذیه ای برای کسانی که شیمی درمانی می کنند
رویداد۲۴ نازآفرین جمشیدی: شوربختانه در جامعه ما هم مانند بسیاری دیگر از نقاط دنیا سرطان زیاد شده است و افراد بسیاری با آن دست به گریبانند.
به گزارش رویداد۲۴ کسانی‌که درگیر این بیماری می‌شوند ناگزیر باید برای رهایی از آن به شیمی‌درمانی متوسل شوند. شیمی‌درمانی اصلا کار آسانی نیست و بدون حمایت دیگران شاید این راه بسیار دشوار باشد، اما شاید برای شما هم این پرسش وجود داشته باشد که آیا می‌توان با رعایت نکات تغذیه‌ای این درد را اندکی کم کرد و از عوارض آن کاست؟
نقش تغذیه در کاهش عوارض شیمی‌درمانی
آیا به‌راستی تغذیه در سرطان و کاهش عوارض شیمی‌درمانی نقشی دارد؟ پژوهش‌گران در این مورد می‌گویند این نقش را در سه بخش باید مورد توجه و بررسی قرار داد.
فاز نخست در مورد نقش تغذیه در افرادی که مبتلا به سرطان نیستند، در افراد سالم، در جامعه سالم و اینکه چه عوامل غذایی می‌تواند در پیش‌گیری از سرطان در افراد سالم موثر باشد.
فاز دوم بررسی نقش تغذیه در افرادی است که مبتلا به سرطان هستند و تلاش این است که این سرطان بدخیم نشود یا اینکه در افرادی که فاکتور‌ها و ریسک‌فاکتور‌های ابتلا به سرطان را دارند.
در فاز سوم نقش تغذیه را در افراد مبتلا به سرطان و تحت درمان بررسی خواهیم کرد، در افرادی که سرطان آن‌ها درمان شده است؛ نقش تغذیه را در جلوگیری از بازگشت بیماری یا کاهش عوارض آن را بررسی می‌کنیم.
پزشکان می‌گویند در شیمی درمانی به دلیل اینکه نقش اصلی براساس دارو‌ها و درمانِ داروییست، عوارضی که به‌وجود می‌آید با تغذیه سالم می‌تواند به کم‌ترین اندازه خود برسد.
عوارض بسیار زیادی در دوران شیمی درمانی وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها ضعف، بی‌حالی، کاهش اشتها و به طور کلی کاهش فعالیت دستگاه‌های بدن است.
از دیگر عوارضی که شیمی‌درمانی دارد و همه با آن‌ها آشنا هستیم؛ ریزش مو، سست‌شدن مو و ناخن است.
جالب است بدانید تمام این عوارض را می‌توانیم در کنار شیمی درمانی با رعایت یک رژیم غذایی و حتا برخی از مکمل‌هایی که متخصصین تغذیه تجویز می‌کنند به کم‌ترین میزان خود رساند.
در شیمی درمانی عوارضی که ایجاد می‌شود معمولا متعدد و متنوع است. اصل اول در دوران شیمی درمانی این است که ما با یک رژیم غذایی سالم سعی کنیم عوامل خطری که می‌تواند باعث پیشرفت بیماری سرطان شوند را کاهش دهیم.
عوامل تغذیه‌ای زیادی هستند که می‌توانند خطرساز شوند. امروزه عوامل تغذیه‌ای که می‌توانند در پیشرفت سرطان نقش چشمگیری داشته باشند، شناسایی شده‌اند. مهم‌ترین عوامل شامل گوشت قرمز، چربی‌های حیوانی، الکل، غذا‌های نمک‌سود شده و غذا‌های کبابی است. مصرف این مواد غذایی می‌تواند به عنوان فاکتور خطر برای پیشرفت بیماری سرطان باشد.
کدام مواد غذایی می‌توانند در دوران شیمی درمانی نقش موثری داشته باشند؟
در سرطان مواد غذایی‌یی وجود دارند که می‌توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و عوامل خطر را به کم‌ترین اندازه خود برسانند. مهم‌ترین آن‌ها مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه است، مصرف چای، چربی‌های امگا ۳ و روغن ماهی از طریق رژیم غذایی و مصرف سلنیوم یا موادی که حاوی سلنیوم هستند نیز مهم است؛ بنابراین یک رژیم غذایی که حاوی مواد غذایی پیشگیری‌کننده یا کندکننده عوامل بیماری باشد، می‌تواند در دوران شیمی درمانی نقش چشمگیری داشته باشد.
می‌دانیم که عوارض شیمی درمانی عمدتا شامل ضعف، بی‌حالی و کاهش اشتها است توصیه کرد مواد غذایی پرانرژی مصرف شوند و افزود: این یعنی غذا‌های در حجم کم و با انرژی زیاد. این مواد غذایی را خودمان نیز می‌توانیم درست کنیم. برای‌نمونه شخصی که می‌خواهد شیر مصرف کند می‌تواند این شیر را مقوی‌سازی یا مغذی‌سازی کند. یعنی اینکه مثلا فرد می‌تواند نیم لیوان شیر خود را با اضافه کردن مقداری عسل یا مقداری پودر شیرخشک، مقوی و مغذی کند؛ بنابراین بیماری که تحت شیمی درمانی است، با استفاده از یک وعده غذایی کم‌حجم، مواد مغذی پرانرژی و کم‌حجمی را دریافت می‌کند.
موضوع دیگری که در این دوران باید به آن توجه داشت مصرف مواد غذایی زودجذب و سودمند برای بدن است. مواد غذایی که جامد است و یا حالت ترش‌مزه‌ای دارند بهتر پذیرفته می‌شوند. مواد غذایی که خنکند یا دمای آن‌ها دمای سردی است، بهتر تحمل می‌شوند. البته این حالت‌ها در افراد متفاوت است، اما بهترین راهکار این است که شخص براساس تمایل خود به مواد غذایی سعی کند مواد غذایی را در آن حالت استفاده کند که بیشترین حجم و بیشترین انرژی از مواد غذایی دریافت شود.
نقش این مواد غذایی در بروز یا پیشرفت سرطان را جدی بگیرید
نگرانی دیگری که وجود دارد درباره کاهش دریافت مواد غذایی به عنوان ریسک‌فاکتور سرطان یا پیشرفت بیماری است. مهم‌ترین مواد غذایی که نقش آن‌ها در بروز و حتی پیشرفت بیماری سرطان کاملا شناسایی شده است، شامل چربی حیوانی است که متاسفانه امروز در کشور ما خیلی روی آن تاکید می‌شود. برخی از افراد از نظر طب سنتی مردم را به مصرف چربی‌های حیوانی ترغیب می‌کنند در حالی‌که طی مطالعات مختلف در سال‌های اخیر مضرات این چربی‌های حیوانی در بروز بیماری‌هایی قلبی و عروقی و حتی سرطان‌ها شناسایی شده است؛ بنابراین توصیه می‌شود که ما از روغن‌های گیاهی که مهم‌ترین آن‌ها روغن کلزا و روغن زیتون است، استفاده کنیم. همچنین کاهش غذا‌های نمک‌سود یا غذا‌های کبابی هم نقش مهمی در کاهش پیشروی بیماری سرطان می‌تواند بازی کند.
کنترل تهوع در شیمی‌درمانی
می‌دانیم یکی از عوارض افرادی که شیمی درمانی می‌کنند حالت تهوع است. این افراد معمولا با دیدن غذا این حالتشان بدتر و بیشتر می‌شود. اما آیا می‌توان با راه‌‍کاری این تهوع را کم کرد؟
آن‌گونه‌که پزشکان می‌گویند برای حالت تهوع اگر خیلی شدید باشد، دارودرمانی انجام می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها داروی بنیتسون است که به صورت اورال و دریافت دهانی است. اما برخی از عوامل تغذیه‌ای هم مثل چاشنی‌ها می‌تواند حالت تهوع را بهتر کند. مثلا بوییدن زنجبیل یا اینکه زنجبیل در غذا باشد. زمانی که بوی غذا دریافت شود معمولا خوردن غذا کنسل می‌شود و شخص از مصرف غذا امتناع می‌کند؛ بنابراین باید سعی کنیم غذا را به صورت از پیش آماده شده یا جای دیگری آماده شده، برای شخص فراهم کرد اما به طور کلی در افرادی که مبتلا به حالت تهوع هستند، عمدتا دارودرمانی اتفاق می‌افتد هرچند برخی مطالعات معتقدند که مکمل‌های ب کمپلکس می‌تواند برای کاهش حالت تهوع موثر باشد. علاوه بر این مکمل‌های روغن ماهی هم اگر پزشک صلاح دانست، می‌تواند در بهبود این وضعیت نقش داشته باشد. زمانیکه بیمار نتواند رژیم غذایی طبیعی و عادی خود را استفاده کند، ما از مکمل‌های پرانرژی و مواد مغذی استفاده می‌کنیم. این مکمل‌ها حاوی کربوهیدرات، چربی و پروتئین و همچنین انرژی زیاد هستند.
بیشتر بخوانید: تاثیر زرشک در سم زدایی از بدن
این مکمل‌ها به صورت از پیش آماده شده به صورت بسکویت‌هایی یا پودر‌هایی که در آبمیوه و شیر و ... حل می‌شود وجود دارند و به‌آسانی می‌توان آن‌ها را مصرف کرد. معمولا این مکمل‌ها حاوی مواد غذایی مانند مواد معدنی و ویتامین‌ها هم هستند که می‌تواند نیاز‌های بدن بیمار را تا حد قابل توجهی تامین کنند. فقط باید دقت کرد که این مکمل‌ها زمانی تجویز می‌شود که رژیم غذایی طبیعی را بیمار نتواند رعایت کند.
به طور کلی با یک رژیم غذایی می‌توان عوارض شیمی درمانی را کم کرد، می‌شود پیشرفت بیماری را کم کرد. یکی از اجزای مهم رژیم غذایی آنتی اکسیدان‌ها هستند. آنتی اکسیدان‌های مختلفی را در مواد غذایی داریم. زردچوبه آنتی اکسیدان کورکومین دارد و یکی از ترکیبات قابل توجه است که خاصیت ضد سرطانی هم دارد. سیر و همچنین میوه‌های رنگی مثل توت، انگور قرمز، انواع چای مخصوصا چای سبز که از آنتی‌اکسیدان‌های بسیار مهم است. تمام این مواد غذایی عمدتا نقش‌شان در پیش‌گیری از بیماری سرطان است و اینکه پیشرفت بیماری را به حداقل برسانند.
میان‌وعده‌های سودمند برای بیمارانی که شیمی‌درمانی می‌کنند
براساس پژوهش‌ها بهترین میان‌وعده برای کسانی‌که شیمی‌درمانی می‌کنند میوه‌ها و لبنیات است. در صورتی که فرد نتواند میوه تازه را مصرف کند پیشنهاد می‌شود میوه‌های خشک شده مانند کشمش، پر زردآلو، پر هلو، توت خشک مصرف شوند. برخی از افراد هم تمایل‌شان به مصرف آبمیوه است که اکیدا توصیه می‌کنم آبمیوه‌ای که در منزل تهیه شده باشد و کاملا طبیعی باشد مصرف شود و آبمیوه‌های صنعتی اصلا مصرف نشوند. همچنین استفاده از لبنیات می‌تواند حائز اهمیت باشد. لبنیات حاوی کربوهیدرات، چربی و پروتئین قابل توجهی هستند، اگرچه توصیه می‌شود که لبنیات کم‌چرب استفاده شود، اما در کنار آن استفاده از چربی‌های مفید مانند چربی موجود در مغذ‌های گیاهی مانند گردو، بادام و پسته توصیه می‌شود که در رژیم غذایی شخص بیمار استفاده شود.
نوشیدنی در دوران شیمی‌درمانی
نکته بسیار مهم در دوران شیمی‌درمانی مصرف بسیار زیاد نوشیدنی‌هاست که آب بهترین آن‌هاست اما موضوع این‌جاست که برخی از بیماران نسبت به نوشیدن آب واکنش نشان می‌دهند بنابراین بهتر است از آبمیوه‌های طبیعی، لبنیات، چای کمرنگ و تازه دم و چای سبز استفاده کنند. در این دوران برخی ترجیح می‌دهند از انواع دمنوش‌ها استفاده کنند اما باید بدانید مصرف دمنوش‌ها از نظر علمی بررسی نشده است، بنابراین اگر پزشک و متخصص تغذیه دمنوش‌های خاصی را توصیه نکرده‌اند نباید مصرف شوند. همچنین مصرف قهوه هم در این دوران توصیه نمی‌شود به دلیل اینکه خاصیت دیورتیک دارد و می‌تواند مایعات زیادی را از بدن دفع کند.
سخن پایانی
توجه داشته باشید در این دوران نباید بی‌گدار به آب بزنید و هر دارویی مصرف کنید. در مصرف مکمل‌های دارویی هم دقت کنید چراکه این دارو‌ها را باید یک پزشک متخصص تغذیه تجویز کند ضمن اینکه در این دوران با دید و نظر پزشک می‌توان از مکمل‌های انرژی هم بهره برد.
