رابطه ایران و روسیه؟ نه تنها استراتژیک نیست، حتی به آن نزدیک هم نیست | درباره جزایر سه گانه ایران روس‌ها را به قطع همکاری نظامی تهدید کرد

رویداد۲۴ | زینب غبیشاوی: نوع رابطه ایران و روسیه این روزها با مطرح شدن بحث کریدور زنگزور مجددا به صدر خبرها آمده است. بسیاری از کارشناسان و عامه مردم معتقدند که ایران در قبال روس‌ها موضع متوازنی ندارد و همواره برخلاف حمایت هایی که از این کشوردارد، پاسخ و حمایت درخوری را دریافت نمی‌کند. روس ها هنوز نیروگاه اتمی بوشهر را تحویل نداده اند، بر سر جزایر سه گانه از ایران حمایتی نکردند و در مسئله قفقاز دچار اختلاف نظر هستند. شعیب بهمن کارشناس منطقه در گفتگویی با رویداد۲۴ به تحلیل رابطه این دو کشور می‌پردازد که در ادامه مهمترین بخش‌های این گفتگو را می‌خوانید:

********

*ما نه تنها با روسیه در وضعیت اتحاد استراتژیک قرار نداریم، بلکه حتی نزدیک آن هم نیستیم. کسانی که اطلاعات درستی ندارند در حال اغراق کردن در باره رابطه ایران و روسیه هستند و تلاش دارند تا این روابط را در حد یک رابطه استراتژیک نشان دهند و در طرف مقابل عده‌ای از این گزینه اشتباه استفاده می‌کنند که اگر اشتباه و اختلاف دیدگاهی میان دو کشور ایجاد شد، اساسا رابطه را یک رابطه نامتوازان نشان دهند. 

*اگر بخواهیم تحلیل درستی را داشته باشیم، باید واقعیت‌های رابطه ایران و روسیه را ببینیم. حسب تعاملات سیاسی و اقتصادی و فرهنگی، امنیتی و نظامی و تمام سطوحی که دو کشور می‌توانند باهم دیگر داشته باشند این موضوع را نشان می‌دهد که اتحاد و ارتباط استراتژیکی وجود ندارد و هیچ یک از تعاملاتمان در این سطح نیست. 

*دو کشور ارتباطاتی را با همدیگر دارند که بخشی از آن به رابطه دوجانبه برمی‌گردد بخشی هم به موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی. این دو کشور در این حوزه‌ها با همدیگر کار می‌کنند که هر کدام از این موارد باید به صورت جداگانه بررسی شود. 

بیشتربخوانید:شرکای استراتژیک یا گرگ‌هایی که رو به هم خوابیده‌اند | چرا روسیه دست از سر خط قرمز ایران در مورد کوریدور زنگزور بر نمی‌دارد؟

*کدام یک از کشور‌های دنیا حاضر هستند از ایران حمایت کنند؟ یا اساسا ایران چقدر حاضر است از سیاست بین‌المللی روسیه دفاع کند؟ این یک اصل پذیرفته شده در عرصه بین‌المللی است که همه کشور‌ها دنبال تامین امنیت و منافع خودشان هستند و حالا از مسیر تامین منافع و امنیت، هرکجا که با کشوری هم مسیربودند، همکاری می‌کنند و هر کجا هم همسویی و اشتراک نباشند، دچار اختلاف می‌شوند. این اختلاف هم به طرق مختلف حل و فصل می‌شود؛ بنابراین نه تنها روسیه بلکه کشور دیگری هم وجود ندارد که بخواهد به صورت تمام قد از ایران حمایت کند و یا حتی ایران هم حاضر نیست به صورت تمام قد از کشوری حمایت کامل داشته باشد.

*این‌ها انتظارات نادرستی است که در رابطه ایران و روسیه پدیدار شده است. اینکه ایران و روسیه در مواضعی دچار اختلاف نظر هستند، بله درست است و حتی در برخی از همکاری هایشان هم ممکن است دچار اختلاف شده باشند؛ اما آیا این باعث می‌شود تمام رابطه ایران و روسیه را زیر سوال ببریم؟ خب باید تلاش کنیم با توجه به اشتراک نظر‌هایی که داریم، اختلافات موجود را با توصل به دیپلماسی حل و فصل کنیم. 

*ایران و روسیه هم مانند همه کشور‌ها دچار تضاد منافع هستند و باید این رابطه را به نحوی پیش ببرند که بتوانند مدیریت اختلافات را داشته باشند و بتوانند تعاملات خود را پیش ببرند. 

*این دیدگاه که در ایران وجود دارد که ایران به صورت یکسویه به روسیه نگاه می‌کند یا حتما روس‌ها در همه موضوعات باید از ایران حمایت کند، با اصل روابط فاصله زیادی دارد. این استدالال‌ها مغرضانه و یا از سر ناآگاهی است.

*بسیاری از مواضع به صورت عمومی عنوان نمی‌شود. مثلا در موضع‌گیری که روس‌ها درباره جزایر سه گانه متعلق به ایران داشتند، ایران روسیه را به قطع همکاری‌های نظامی تهدید کرد و روس‌ها موضع خود را تغییر دادند. این مواردی نیست که در رسانه‌ها عنوان شود. یا مثلا در خصوص مبادلات نظامی، اینگونه نیست که یک طرفه باشد و فقط ایران به روسیه سلاح بدهد. از یاد نبریم که تمام سال‌های پس از فروپاشی شوروی، ایران خریدار و دریافت تسلیحات از روسیه بوده و این معادلات در چند سال اخیر، تغییر کرده است و تغییر کردنش هم به معنای این نیست که فقط به روسیه می‌دهد و چیزی دریافت نمی‌کند. 

*ایران و روسیه ضمن اختلافاتی که باهمدیگر دارند که طبیعی هم است و غیرقابل کتمان، در برخی از حوزه‌ها نیز باهم همکاری دارند. نباید اجازه داد این اختلافات موجود، کشور و رابطه را دچار چالش کرد.

*رابطه ایران و روسیه یک بخشی از سیاست‌های کلی ایران است. زیرا اگر چه دولت‌ها سیاستی را مشخص می‌کنند و موثر است، اما به هرحال یکسری سیاست‌های کلانی هم وجود دارد. ایران درسیاست‌های کلان خودش، یکی از موضوعاتی که در سیاست خارجی دنبال می‌کند، توسعه روابط با کشور‌های غربی مانند چین و روسیه است؛ بنابراین خیلی نمی‌توان انتظار داشت سیاست‌های کلی نسبت به روسیه با تغییر دولت در ایران تغییر کنند، اما اینکه چقدر این سیاست‌های پیگیری و به مرحله اجرا برسند، در دست نهاد‌های اجرایی است و در این جا نقش دولت بسیار پررنگ است. اما در اصل سیاست‌ها قاعدتا تغییری رخ نخواهد داد.

*پرسش اصلی این است که ایران باید چه نوع سیاست خارجی داشته باشد. قطعا بهترین پاسخی که می‌توان داد، این است که ایران باید یک سیاست خارجی متوازن را به ویژه در قبال قدرت‌های بزرگ در پیش بگیرد. به این معنا که با آن‌ها همکاری کند، مدیریت اختلافات را در راستای حفظ منافع ملی و امنیت، داشته باشد.

*حالا روسیه و چین با توجه به جایگاه و موقعیتی که در منطقه دارند، شرایط فرق دارد. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که اگر طرف‌های غربی، به طور مثال به هر دلیلی نخواهند روابطشان با ایران را بهبود ببخشند، آیا ایران باید رابطه با چین و روسیه را معطل نگاه دارد؟ یا باید روابط را متوقف کند؟ این پرسش، یک پرسش مهم است و حداقل نگاه واقعگرایانه می‌گوید ایران نباید روابط خود را محدود و متوقف کند. ایران در راستای منافعش باید با کشور‌های مختلف ارتباط برقرار کند.ارتباط با روسیه نباید به معنای متوقف و محدود کردن رابطه با غرب و بلعکس باشد.