سیاستمدار مصری و معروف به بانک اخوان‌المسلمین را بشناسید| یوسف ندا کیست؟

رویداد۲۴| روح انگیز درّی: اخوان‌المسلمین در بیانیه‌ای درگذشت یوسف ندا، یکی از برجسته‌ترین رهبران تاریخی خود را در سن ۹۴ سالگی اعلام کرد. او تاجر مصری و استراتژیست مالی اخوان المسلمین بود. مردی که روند زندگی‌اش نشان از هوش و استعداد خاص در زمینه تجارت و درآمدزایی مالی دارد و این هوش و استعداد را خرج هدف تامین مالی اخوان المسلمین کرد. 

یوسف ندا؛ نوجوانی که عضو اخوان المسلمین شد

یوسف نادا در ۱۷ مه ۱۹۳۱ در اسکندریه مصر به دنیا آمد. پس از پایان تحصیلات متوسطه به دانشکده کشاورزی دانشگاه اسکندریه پیوست و در آنجا فارغ التحصیل شد. فعالیت سیاسی و ارشادی خود را از سنین پایین آغاز کرد. او در سال ۱۹۴۸، زمانی که ۱۷ سال داشت، به اخوان المسلمین پیوست و از رهبران نسل دوم این گروه به شمار می‌رود.

وی تحت تأثیر آموزه‌های مؤسس گروه یعنی شیخ حسن البنا بود که تأثیر زیادی در جهت گیری‌های فکری و عقیدتی او داشت. وابستگی ندا به اخوان فقط به عضویت در این گروه خاتمه نیافت، بلکه او یکی از برجسته‌ترین رهبران اخوان المسملین به شمار می‌رود که تأثیر بسیاری در تاریخ معاصر این گروه داشته است.

بیشتر بخوانید: ولید جنبلاط، رهبر دروزیان لبنان کیست؟| از ازدواج عاشقانه با هنرپیشه ایرانی تا اطلاق عنوان «مار مستبد» به بشار اسد

بین سال‌های ۱۹۵۲ تا ۱۹۵۴، ندا به همراه ۳۰ هزار عضو اخوان‌المسلمین در یک اردوگاه کار اجباری نظامی مصر در صحرا زندانی شد. بسیاری از افراد زندانی در این اردوگاه در نتیجه کارزار معروف جمال عبدالناصر علیه این گروه شکنجه شدند. پس از آزادی، ندا به دانشگاه اسکندریه بازگشت و با یکی از دوستانش تجارتی را شروع کرد که شیر تولید می‌کرد.

یوسف ندا؛ از اردوگاه کار اجباری مصر تا تجارت سیمان در اتریش و لیبی

در اواخر دهه ۱۹۵۰، ندا به اروپا نقل مکان کرد و در اتریش ساکن شد و با یک کارخانه پنیر در گراتس شروع به کار کرد. در سال ۱۹۶۱، یکی از دوستان نزدیک ندا او را به لیبی دعوت کرد، جایی که رونق ساخت و ساز در حال توسعه بود. نادا از این فرصت استفاده کرد و شروع به گذراندن وقت خود بین در لیبی و اتریش کرد. در عرض چند سال او به بزرگترین تامین کننده سیمان به این کشور شمال آفریقا تبدیل شد. این فعالیت باعث شد تا او با سمنتیر، سازنده سیمان ایتالیایی، شریک شود تا در سال ۱۹۶۵ اولین سیلو‌های سیمان شناور جهان را توسعه دهد.

سیمان به زودی به کسب و کار اصلی او همراه با عملیات کوچکتر در سایر کالا‌ها از فولاد گرفته تا مواد کشاورزی تبدیل شد و ندا موفقیت تجاری فوق العاده‌ای در سرمایه گذاری‌های خود با عربستان سعودی، لیبی و در نهایت، دولت نیجریه داشت.

یوسف ندا؛ درگیری مصر با اخوان المسلیمن و تحت تعقیب قرار گرفتن اعضا اخوان

در طول دهه ۱۹۶۰، دولت مصر با اخوان المسلمین وارد درگیری شد. نادا یکی از اعضای تحت تعقیب مصری‌ها شد. این امر منجر به اقامت دائم نادا در اروپا شد.

در سال ۲۰۰۱، زمانی که ابا درخواست مصر تحت تعقیب بود، ساکن ایتالیا شد. در منطقه‌ای محصور در مجاورت مرز سوئیس. به دلیل ممنوعیت ورود او به خاک سوئیس و با توجه به این که راه ورود به ملک و خانه او از سوئیس می‌گذشت، ندا چند سال در حالت حبس خانگی قرار داشت. 

یوسف ندا و راه پر فراز و نشیب دفاع از خود در برابر اتهامات تروریستی

ندا بیشتر به دلیل طرح پرونده‌های حقوقی حقوق بشر اروپایی موفق برای دفاع از خود در برابر اتهامات تروریسم توسط ایالات متحده مشهور است. اتهامات آمریکا که مستقیماً پس از حملات ۱۱ سپتامبر مطرح که منجر به قرار گرفتن وی در لیست سیاه ترور قطعنامه ۱۲۶۷ شورای امنیت سازمان ملل شد.

در سال ۲۰۰۱، نادا، رئیس سابق بانک التقوا، توسط وزارت خزانه داری ایالات متحده در فهرست تروریستی سازمان ملل قرار گرفت. در آن زمان ادعا شده بود که ندا فعالیت‌های القاعده را تامین مالی کرده است، اتهاماتی که نادا به شدت رد شد.

اتهام ایالات متحده تحت برنامه فهرست تروریسم سازمان ملل متحد اعمال شد و بر زندگی او در سوئیس، به ویژه دارایی، شهرت، توانایی او برای حرکت آزادانه تأثیر گذاشت. در سال ۲۰۰۶، او از دولت سوئیس برای جبران خسارات مالی ناشی از تحقیقات سوئیس شکایت کرد.

یوسف ندا و دریافت غرامت از دولت سوئیس به دلیل اتهامات کذب

بین سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۹، نام ندا در گزارشی توسط سناتور سوئیسی و دادستان سابق، دیک مارتی، به نمایندگی از مجمع پارلمانی شورای اروپا منتشر شد. گزارش مارتی رویه‌های فهرست سیاه سازمان ملل متحد در فهرست سیاه تروریسم را بر خلاف استاندارد‌های بین‌المللی حاکمیت قانون - به همراه موارد مربوط به فهرست سیاه مشابهی که توسط اتحادیه اروپا اداره می‌شود - ارزیابی کرد و به این نتیجه رسید که هر دو "کاملاً خودسرانه" بوده و حقوق بشر را نقض می‌کنند

بر همین اساس در سال ۲۰۰۸، ندا پرونده‌ای علیه سوئیس در دادگاه اروپایی حقوق بشر در استراسبورگ، که یکی از نهاد‌های شورای اروپا نیز هست، مطرح کرد.۴ سال بعد دادگاه حقوق بشر اروپا با استناد به اینکه حقوق بشر ندا در چارچوب کنوانسیون اروپایی حقوق بشر نقض شده است، به نفع ندا رای داد. در این حکم، دولت سوئیس موظف شد به دلیل رفتار با وی به عنوان فردی که - بدون هیچ مدرکی دال بر گناه - در لیست سیاه قطعنامه ۱۲۶۷ شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفته است به ندا ۳۰ هزار یورو غرامت بپردازد.

در سال ۲۰۰۹، تحقیقات سوئیسی و ایتالیایی ندا متوقف شد، زیرا هیچ مدرکی برای تایید این اتهامات ایالات متحده یافت نشد. سوئیس و ایتالیا هر دو از کمیته تروریسم سازمان ملل درخواست کردند تا نام نادا را از لیست سیاه قطعنامه ۱۲۶۷ شورای امنیت سازمان ملل حذف کند که البته این موضوع با اعتراض ایالات متحده همراه شد. 

یوسف ندا و حذف نام از لیست سیاه تروریستی آمریکا

ایالات متحده نیز سرانجام در ۲۴ سپتامبر ۲۰۰۹ با حذف نام وی از لیست سیاه قطعنامه ۱۲۶۷ سازمان ملل موافقت کرد، اما کماکان نام او را در لیست فهرست داخلی وزارت خزانه داری حفظ کرد.

در تمام این مدت ایالات متحده از افشای شواهدی مبنی بر گناهکار بودن ندا خودداری کرد و مدعی شد که این شواهد طبقه بندی شده تا این که در نهایت در سال ۲۰۱۵ نام او را در سکوت و با هیاهوی کمی از تمام لیست‌های خود حذف کرد.

یوسف ندا و ماجرای اتهامات روزنامه الشرق الاوسط

مقاله‌ای در سال ۱۹۸۶ در روزنامه الشرق الاوسط مستقر در لندن گزارش داد که ندا به همراه احمد بن بلا، رئیس جمهور سابق الجزایر، جلسه‌ای محرمانه در خانه خود در سوئیس با حضور «شخصیت‌های اصلی اخوان المسلمینم برگزار کرده است. گزارش برای توصیف مهمامان سوف ندا در این جلسه از عنوان «اعضاء برخی از خشن‌ترین گروه‌های جهان» استفاده کرده بود.

گزارش همچنین مدعی شده بود که «شیخ نابینا» عمر عبدالرحمن و سید محمد حسین فضل الله از علمای برجسته شیعه لبنانی از دیگر حاضران در این نشست بودند.

بعد از انتشار این خبر ندا در گفتگو با الجزیره برگزاری چنین جلسه‌ای را تکذیب کرد. او همچنین مدعی شد که روزنامه مستقر در لندن که این اتهامات را مطرح می‌کند، با دولت‌های عربی مخالف اخوان المسلمین ارتباط دارد. او در این گفتگو همچنین تاکید کرد که داستان‌های فوق ساختگی بوده و برای اهداف سیاسی ساخته شده اند. این ادعایی است که حداقل تا حدی توسط یافته‌های تحقیقات سوئیس و ایتالیا پشتیبانی می‌شود، که به نظر می‌رسد اتهامات علیه او ریشه‌های سیاسی دارند.

یوسف ندا و تاسیس نخستین بانک اسلامی در خارج از کشور‌های اسلامی

در سال ۱۹۸۸، یوسف ندا «بانک التقوى» را با «علی غالب همّت» در باهاما تأسیس کرد و اوّلین بانک اسلامی بود که در خارج از کشور‌های اسلامی فعالیت می‌کرد. این بانک در تأمین مالی فعالیت‌های جماعت مشارکت داشت و آن را به چهره‌ای برجسته در اقتصاد اسلامی و جهانی تبدیل کرد. ندا با اتهامات متعددی روبرو بود که مهم‌ترین آنها تأمین مالی اخوان‌المسلمین بود. در سال ۲۰۲۴، نام وی به درخواست دادستان عمومی در لیست‌های تروریستی مصر قرار گرفت و در پرونده‌ی امنیت عالی کشور محکوم شد. چند روز پیش از درگذشت او دادگاه کیفری قاهره تصمیم گرفت ۷۶ نفر را به رهبری یوسف ندا رهبر بین‌المللی اخوان‌المسلمین برای مدت ۵ سال در لیست تروریست‌ها قرار دهد.

یوسف ندا و ارتباط با بنی صدر

یکی از مهم‌ترین مأموریت‌هایی که یوسف ندا به عنوان نماینده‌ی دیپلماتیک از طرف جماعت اخوان‌المسلمین بر عهده داشت، ترتیب برخی ملاقات‌ها با آیت‌الله خمینی در آغاز انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹ بود. یوسف ندا اولین ملاقات با امام خمینی را - قبل از سفر او به ایران - در تبعیدش در روستای نوفل‌لوشاتو فرانسه ترتیب داد. پس از بازگشت آیت‌الله خمینی به ایران، هیأتی از جماعت اخوان‌المسلمین برای تبریک به او به مناسبت موفقیت انقلاب ایران تشکیل شد.

یوسف ندا از طریق مشاور رییس‌جمهور وقت ایران (مظفر پرتوماه) با ابوالحسن بنی‌صدر، در ارتباط بود. بنا به درخواست نامبرده، یوسف ندا به همراه «علی غالب همّت» به کرمانشاه رفت و با علامه احمد مفتی‌زاده ملاقات کرد و خواسته‌های نامبرده را به دولت مرکزی منتقل کرد، اما مورد موافقت دولت وقت ایران قرار نگرفت.