دیپلماسی آب با طالبان ؛ چه بر سر شرق کشور می‌آید؟
رویداد ۲۴| ویدا ساویز: عراقچی در جریان این سفر در دیدار‌هایی که با مقامات افغانستان داشت به ۲ موضوع آب و ساماندهی مهاجران بین ایران و افغانستان اشاره کرد و به پرهیز از هرگونه مناقشه بین ۲ کشور تاکید داشت. این در حالی است که به استناد سازمان ملی مهاجرت ۵ میلیون نفر تبعه افغانستانی در ایران ساکن هستندو گا‌ها در برخی فصول این آمار به دو برابر افزایش می‌یابد که به باور بسیاری از کارشناسان یک نیروگاه ۴۰۰ مگاواتی برای تامین برق این جمعیت و میلیون‌ها لیتر آب شرب برای سیراب کردن آنها نیاز است.
علاوه بر این، بار اضافی که این جمعیت به شبکه برق و گاز کشور وارد می‌کند یکی از دلایل ناترازی‌های به وجود آمده به شمار می‌آید.
عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو، در اظهار نظری درباره حق‌آبه‌های مرزی گفته که ایران در تلاش است تا از طریق تعامل با همسایگان، حق‌آبه‌های مرزی خود را دریافت کند. اما در سال آبی گذشته تنها ۳۱۰ میلیون مترمکعب آب از رودخانه هیرمند از سوی افغانستان به سوی هیرمند رهاسازی شده است.
این در حالی است که افغانستان سال پربارشی را پشت سر گذاشته بود و مسئولان این کشور، ازعدم تمایل به رهاسازی آب به سمت هیرمند خبر داده بودند.
کارشناسان مسائل آب، در این خصوص می‌گویند «شمال استان سیستان و بلوچستان یکی از مناطق خشک و کم‌بارش کشور است و تأمین آب شرب و کشاورزی در این استان به شدت به حق‌آبه‌های هیرمند وابسته است. اگر افغانستان از رهاسازی حق‌آبه‌ها خودداری کند، بخش‌های زیادی از سیستان با بحران آب شرب روبه‌رو خواهند شد، چه برسد به امور کشاورزی و دیگر مصارف.»
تعامل بی نتیجه با افغانستان
چندی پیش میثم مهدی پو، مشاور امور رسانه‌ای سفیر پیشین ایران در افغانستان، در توئیتی از کم‌کاری وزارت نیرو در سه سال گذشته انتقاد کرد و آن را به روزمرگی و بی‌عملی متهم نمود. وی گفته است که وزارت نیرو هیچ تصمیم جدی در این زمینه نگرفته و تنها به ادبیات کلیشه‌ای در این خصوص متوسل شده است. از طرفی، گزارش‌ها حکایت از آن دارد که افغانستان در حال ساخت سد‌های جدید به دست چینی‌ها است، در حالی که جالب است بدانیم مصالح مورد نیاز این پروژه‌ها از ایران وارد می‌شود.
معاون وزیر نیرو اخیراً در سخنانی از وضعیت بحرانی ذخایر آبی کشور خبر داد و اعلام کرد که بارش‌ها طی چهار ماه نخست سال آبی جاری، حدود ۴۰ درصد از شرایط متوسط بلندمدت ۵۵ ساله عقب است. به گفته وی، وضعیت آب در سراسر کشور نگران‌کننده است، اما این بحران به‌ویژه در سیستان و بلوچستان وخیم‌تر خواهد بود.
میزان حقآبه دریافتی ایران
طبق گزارش‌ها، ایران در سال آبی گذشته (۱۴۰۳-۱۴۰۲) تنها ۳۱۰ میلیون مترمکعب آب از رودخانه هیرمند دریافت کرده است. این مقدار آب در سه مرحله مختلف (اسفند ۱۴۰۲، فروردین ۱۴۰۳ و خرداد ۱۴۰۳) وارد چاه‌نیمه‌های سیستان شده است.
اقدامات دیپلماتیک و فنی ایران
ایران در راستای پیگیری مسائل مربوط به حقآبه هیرمند، اقدام به مکاتبات رسمی با وزارت امور خارجه افغانستان کرده است تا آمار ایستگاه آب‌سنجی دهراود را طبق مفاد قرارداد ۱۳۵۱ هیرمند دریافت کند. همچنین درخواست‌هایی برای برگزاری نشست‌های مشترک با مقامات افغانستان صورت گرفته است. به عنوان مثال، درخواست برگزاری ۲۹ امین اجلاس کمیته مشترک کمیساران آب هیرمند در بهمن ۱۴۰۳ در تهران، به‌منظور بررسی وضعیت سال آبی و تحویل حقآبه هیرمند مطرح شده است.
بازدید‌ها و مذاکرات
در راستای پیگیری‌های فنی، هیأت فنی وزارت نیرو در مرداد ۱۴۰۲ از حوضه رودخانه هیرمند و ایستگاه آب‌سنجی دهراود بازدید کرده است. همچنین، مذاکراتی بین مقامات ایرانی و افغان در تهران برای بررسی وضعیت سد کمال‌خان و اصلاحات آن در آبان ۱۴۰۲ انجام شده است.
مخالفت با شایعات خرید آب
با وجود نگرانی‌ها از سدسازی افغانستان، شایعاتی مبنی بر خرید آب از افغانستان مطرح شده بود که سخنگوی صنعت آب کشور به طور قاطعانه این شایعات را تکذیب کرد. وی تأکید کرد: ایران هیچ‌گاه قصد خرید آب از کشور‌های دیگر را نداشته و تأمین حق‌آبه‌ها باید بر اساس معاهدات و حقوق بین‌الملل انجام شود.
وضعیت حقآبه ایران از افغانستان همچنان با چالش‌هایی همراه است. اقدامات دیپلماتیک و فنی ایران در راستای تأمین این حقآبه ادامه دارد، اما تاکنون به نتایج مثبتی نرسیده است. ایران همچنان بر رعایت حقوق بین‌المللی و توافقات دوجانبه تأکید دارد و می‌کوشد تا از ایجاد تنش‌های جدید در این خصوص جلوگیری کند.
