گام به گام تا اجرای «پیمان ابراهیم» | چالش جدید ایران و اسرائیل؟
رویداد۲۴| خبرآنلاین: با روی کار آمدن مجدد دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور در سال ۲۰۲۵، دور جدیدی از تحولات در سیاست خارجی واشنگتن آغاز شد. ترامپ که در دوره اول ریاست جمهوری خود (۲۰۱۷-۲۰۲۱) با شعار «اول آمریکا» و دیپلماسی تراکنشی، خاورمیانه را دستخوش تغییرات اساسی کرد، این بار با وعده احیای پیمان ابراهیم و گسترش عادی سازی روابط اعراب با اسرائیل، وارد عرصه شده است.
اما این تحولات در شرایطی رخ می‌دهد که منطقه با بحران غزه، تشدید تنش‌ها با ایران و چالش‌های امنیتی روبه روست. اما تأثیر سیاست‌های ترامپ بر روابط آمریکا و عربستان چیست و چه پیامدهایی برای ایران و فلسطین به دنبال خواهد داشت؟
بازگشت به دیپلماسی تراکنشی و اولویت‌های منطقه‌ای
کارشناسان سیاسی معتقدند سیاست خاورمیانه‌ای ترامپ در دوره دوم، حول محور «معامله گرایی سخت» می‌چرخد. در این رویکرد، واشنگتن به دنبال کسب امتیازات ملموس در ازای حمایت‌های سیاسی-امنیتی است. دو اولویت کلیدی ترامپ در خاورمیانه عبارتند از:
۱- احیای پیمان ابراهیم با الحاق عربستان به این پیمان و تکمیل پروژه عادی سازی روابط اعراب و اسرائیل
۲- تقویت ائتلاف ضد ایران از طریق هماهنگی بین ریاض و تل آویو
ترامپ در نخستین هفته‌های ریاست جمهوری، با اعزام توماس فریدمن، دیپلمات ارشد خود، به ریاض و تل آویو، تلاش کرد تا مذاکرات متوقف شده درباره الحاق عربستان به پیمان ابراهیم را از سر بگیرد.
عربستان تاکنون به دلیل نگرانی از واکنش افکار عمومی جهان عرب و وضعیت غزه، از امضای این پیمان خودداری کرده‌اند. با این حال، فشارهای ترامپ برای تحقق این هدف، نقش محوری در تحولات آتی خواهد داشت.
گام به گام تا اجرای «پیمان ابراهیم»/چگونه توافق ترامپ و بن سلمان به چالش جدید ایران و اسرائیل تبدیل خواهد شد؟
بن سلمان چه می‌خواهد؟ قیمت الحاق به پیمان ابراهیم چقدر است؟
محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان علیرغم تمایل به عادی سازی روابط با اسرائیل، در ازای این اقدام، خواسته‌های سنگینی از آمریکا دارد. بر اساس گزارش موسسه (MEI)، مهم‌ترین مطالبات ریاض عبارتند از:
- تضمین امنیتی تمام عیار: عربستان خواهان توافقی شبیه به پیمان ناتو است که واشنگتن متعهد به دفاع از آن در برابر تهدیدات خارجی (به ویژه از سوی ایران) شود.
- دسترسی به فناوری‌های پیشرفته نظامی: فروش جنگنده‌های اف-۳۵ و سیستم‌های دفاع موشکی THAAD
- حمایت از برنامه هسته‌ای غیرنظامی عربستان: لغو محدودیت‌های کنونی بر سر غنی سازی اورانیوم
- کاهش فشارها درباره موارد حقوق بشری: مانند نادیده گرفتن پرونده قتل جمال خاشقجی و سایر انتقادات بین‌المللی
ترامپ که در دوره اول، فروش سلاح به عربستان را بدون قید و شرط افزایش داد احتمالاً برای جلب رضایت بن سلمان، به این خواسته‌ها پاسخ مثبت خواهد داد.
با این حال، چالش اصلی، مقاومت کنگره آمریکا در برابر انتقال فناوری‌های حساس به ریاض است. ترامپ ممکن است با استفاده از اختیارات ویژه ریاست جمهوری، این موانع را دور بزند.
گام به گام تا اجرای «پیمان ابراهیم»/چگونه توافق ترامپ و بن سلمان به چالش جدید ایران و اسرائیل تبدیل خواهد شد؟
پیمان ابراهیم۲: فرصت‌ها و خطرات
پیمان ابراهیم که در سال ۲۰۲۰ با میانجیگری ترامپ میان اسرائیل، امارات، بحرین و مراکش امضا شد، نقطه عطفی در تاریخ دیپلماسی خاورمیانه بود. اکنون، الحاق عربستان به این پیمان می‌تواند به معنای تحقق رویای دیرین تل آویو برای به رسمیت شناخته شدن توسط بزرگ‌ترین قدرت عربی باشد. اما این توافق، چند شرط اساسی دارد:
- تضمین‌های امنیتی آمریکا: ریاض تنها در صورت دریافت ضمانت‌های کافی، حاضر به ریسک سیاسی ناشی از عادی سازی است.
- پیشرفت در مسأله فلسطین: اگرچه ترامپ کمتر حساسیت نشان می‌دهد اما عربستان نمی‌تواند کاملاً از حقوق فلسطینی ها چشم پوشی کند. چه آنکه بن سلمان احتمالاً خواهان امتیازات نمادین اسرائیل به فلسطینیان (مانند گسترش اختیارات آن‌هاهرچند به صورت محدود در کرانه باختری) است تا افکار عمومی را آرام کند.
- هماهنگی در قبال ایران: عربستان و اسرائیل خواهان تشدید تحریم‌ها و احتمالاً اقدامات نظامی علیه برنامه هسته‌ای ایران هستند. از این رو این احتمال وجود دارد که پیوستن به پیمان ابراهیم به تضعیف قدرت هسته‌ای ایران گره بخورد.
