خلع سلاح؛ تله گفتاری یا ابزار استراتژیک؟ چرا برداشت قالیباف از یادداشت ترامپ خطرناک است

رویداد۲۴| داوود حشمتی: آقای قالیباف در بحث سیاست خارجی، به ویژه در ارتباط با یادداشت ترامپ، برداشتی ارائه داده که سوال برانگیز است: آیا هدف اصلی او استفاده از این موضوع در عرصه سیاست داخلی بوده یا اینکه به تبعات خارجی آن توجهی نکرده بود؟

طبق برداشت قالیباف، ایران حتی می‌تواند پیشنهاد «خلع سلاح کامل» خود را روی میز مذاکره بگذارد و واکنش قطعی ما در برابر چنین پیشنهادی این خواهد بود که «با تو مذاکره نمی‌کنیم». پرسش اینجاست که چرا موضوعی که می‌توانست یکی از تابو‌های سیاست ایران باشد، به این شکل در فضای عمومی و سیاسی مطرح شد؟ شاید حتی ترامپ هم به این موضوع توجهی نکرده بود، اما با انتشار آن در سطح وسیع، و خصوصا با شناختی که ما از ترامپ داریم امروز به خودش می‌گوید: «بسیار عالی. این به فکر من نرسیده بود. چرا همین رو به عنوان سقف مذاکرات مطرح نکنم؟»

بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که ادعای قالیباف مبنی بر درخواست خلع سلاح توسط ترامپ صحت ندارد. در واقع، او دیگران را تشویق می‌کنند که متن یادداشت را دقیق بخوانند؛ گویی خودش آن را به درستی مطالعه نکرده و کسانی که برای او خواندند، به سمت برداشت‌هایی سوق رفتند که در سیاست داخلی مورد استفاده قرار گیرد.

متن بخش اول یادداشت ترامپ که به آن اشاره شده، سه مقوله نظامی را در بر می‌گیرد:

۱. بمب هسته‌ای،

۲. موشک‌های بالستیک (و کروز)،

۳. تسلیحات متقارن و متعارف.

در دو حوزه اول، ترامپ به اعمال حد نهایی فشار تأکید کرده و خواستار حذف این تسلیحات است؛ همانطور که در سخنرانی‌هایش نیز بیان شده است. اما در مورد تسلیحات متقارن و متعارف، او از اصطلاح «محروم کردن» استفاده نکرده و تأکید می‌کند که باید با آنها «مقابله» کرد. این به معنای آن نیست که پیش شرط ترامپ در این زمینه عدم داشتن آنهاست. همچنان که در مورد سلاح هسته‌ای از آن سخن گفته است.

رویکرد ترامپ در زمینه تسلیحات متعارف، رویکردی است که آمریکا هم از همان ابتدای انقلاب با ایران در پیش گرفت. فراموش نکنیم که تحریم‌های تسلیحاتی ایران تا ۸ سال بعد از برجام نیز پا برجا بود و اتفاقا یکی از تلاش‌های ترامپ در دور اول ریاست جمهوری خودش این بود که مانع از برداشته شدن این بند از بند‌های غروب برجام شود. به عبارت روشن‌تر اگر امروز از جایگاه نتانیاهو و ترامپ به موضوع نگاه کنیم آنها بر این باورند که اگر برجام نبود و باعث نمی‌شد تحریم‌های تسلیحاتی ایران برداشته شود، ایران هرگز نمی‌توانست امسال دوبار به صورت هوایی به اسرائیل حمله کند. همچنین ایران قادر نبود در حوزه پهپادی با روسیه دست به همکاری بزند؛ بنابراین ترامپ تلاش می‌کند در این زمینه ایران همچنان در محدودیت باقی بماند، اما نه خواسته او خلع سلاح هست و نه جهان از این خواسته او حمایت می‌کند.

سوال اصلی این است که چرا قالیباف از یک بخش کوتاه از متن، موضوعاتی را به این شکل برداشت و به صورت علنی مطرح کرد؟ به گونه‌ای که ترامپ بتواند آن را به عنوان یک خواسته جدید در مذاکره به کار ببرد؟ در واقع، در مذاکرات، معمولاً استراتژی این است که ابتدا حد بالایی را مطرح کرده و سپس در معامله به حد پایینی برسند. با این کار، به نظر می‌رسد قالیباف به ترامپ فرصتی داده است تا با تعیین خواسته‌های اولیه بسیار بالا، در نهایت به توافقی برسد که شرایط نهایی به نفع طرف مقابل، یعنی ایران، نباشد.