ترامپ طعم تاکتیک‌های پوتین را می‌چشد

رویداد ۲۴ | جاناتان لمیر، ترجمه علیرضا نجفی: هفته‌هاست که ترامپ درباره‌ی رابطه‌ی نزدیک خود با همتای روسش سخن می‌گوید و ادعا می‌کند پوتین خواستار پایان دادن به جنگی که خودش بیش از سه سال پیش آغاز کرده. تیم امنیت ملی ترامپ با اوکراین همکاری کرد تا پیشنهاد آتش‌بسی ۳۰ روزه را آماده کند و به‌واسطه‌ی آن، مسکو را به پذیرش این طرح متقاعد کنند. دبیر مطبوعاتی او دیروز اعلام کرد که اوکراین و روسیه در «قدم نهایی برای دستیابی به صلح» قرار دارند. اما امروز که این دو نفر با یکدیگر صحبت کردند مشخص شد که پوتین برنامه‌های خودش را دارد.

پوتین در مکالمه‌ای که بیش از دو ساعت طول کشید، موافقت کرد حملات به زیرساخت‌های انرژی اوکراین را متوقف کند و قول داد مذاکرات را ادامه دهد. اما این توافق محدود، فاصله‌ی زیادی با آنچه کاخ سفید در روز‌های اخیر پیش‌بینی کرده بود، داشت و اکنون ترامپ را در برابری دوراهی قرار داده است. برای رسیدن به صلحی که وعده‌اش را داده، شاید مجبور باشد کاری را انجام دهد که تا حالا نکرده: سخت گرفتن به پوتین.

طبق معمول، ترامپ این گفت‌وگوی تلفنی با پوتین را یک پیروزی جلوه داد و در رسانه‌های اجتماعی نوشت که این مکالمه «بسیار خوب و سازنده» بوده است. او نوشت: «فرآیند صلح اکنون به‌طور کامل آغاز شده و امیدواریم برای حفظ انسانیت، کار را به سرانجام برسانیم!»

در واقع پوتین تقریبا هیچ امتیازی نداد و _ بر اساس گزارشی که کرملین از این تماس ارائه کرده_ هدفش همچنان حداکثری است: جلوگیری از بازتسلیح اوکراین و تضعیف حاکمیت این کشور. پوتین گفت برای پذیرش کامل طرح آتش‌بس ترامپ، اوکراین باید بازسازی ارتش و اعزام سربازان جدید به خط مقدم را متوقف کند و همه‌ی دولت‌های خارجی_ از جمله ایالات متحده و متحدان اروپایی کی‌یف_ ارسال کمک نظامی یا اطلاعاتی به اوکراین را متوقف کنند.

این خواسته‌ها در مجموع، توانایی اوکراین برای دفاع از خود را شدیدا تضعیف می‌کند و ترامپ نیز در تماس تلفنی با آنها موافقت نکرد. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، پس از تماس ترامپ-پوتین با خبرنگاران در اوکراین صحبت کرد و نسبت به انگیزه‌های پوتین «تردید» نشان داد و تصریح کرد که هیچ توافق پایداری بدون دخالت مستقیم کشورش شکل نخواهد گرفت. با این حال او اضافه کرد: «اگر یک آتش‌بس جزئی برقرار شود، این نتیجه مثبتی است» و این موضوع را نشان داد که اوکراین با این توافق محدود موافق خواهد بود؛ هرچند این توافق اجازه می‌دهد روسیه همچنان به بمباران شهر‌ها و مناطق اوکراین ادامه دهد.

اگر حملات به زیرساخت‌های انرژی واقعا متوقف شود، این دستاورد مهم‌ترین آتش‌بس دوجانبه‌ی حملات در طول جنگ خواهد بود. یکی از مقامات ارشد کاخ سفید در گفت‌و‌گو با من، این موضوع را یک دستاورد بزرگ دانست و قدم نخست برای صلحی گسترده‌تر عنوان کرد (مدت‌هاست ترامپ قول داده در «عرض ۲۴ ساعت» این جنگ را تمام کند، اما اکنون از این وعده فاصله گرفته است). با این حال، تیم امنیت ملی ترامپ اکنون باید در مورد مسیر پیش رو تصمیم بگیرد و این مقام که برای صحبت درباره‌ی گفت‌و‌گو‌های داخلی نامش فاش نشد، اذعان کرد تصمیم‌های دشواری در پیش است. آیا ترامپ اجازه می‌دهد که ایالات متحده برای وادار کردن مسکو به نرمش در مواضعش، تحریم‌های علیه روسیه را تشدید کند؟ آیا با ارسال مجدد سلاح به اوکراین موافقت می‌کند؟ یا بار دیگر در برابر پوتین کوتاه می‌آید و کی‌یف را به حاشیه می‌راند؟

این آتش‌بس جزئی برای هر دو طرف سودمند است. اوکراین سال‌هاست زیر فشار حملات روسیه به شبکه‌ی انرژی‌اش متحمل رنج شده است؛ حملاتی که گاهی شهر‌ها را در تاریکی و سرمای شدید فرو برده. از سوی دیگر، موافقت با این توافق به نفع پوتین نیز هست_اوکراین اخیرا حملات به تاسیسات گاز و نفت در عمق خاک روسیه را افزایش داده؛ تاسیساتی که مهم‌ترین منبع درآمد مسکو محسوب می‌شوند و در دورانی که اقتصاد روسیه در اثر تداوم جنگ فرسوده شده، این ضربه برای مسکو حساس‌تر شده است. مارک پولی‌مرولوپولوس، افسر پیشین اطلاعاتی آمریکا و منتقد ترامپ، به من گفت درخواست پوتین برای متوقف کردن این حملات و همچنین تمایلش به دست کشیدن از حمله به تاسیسات مشابه، ثابت می‌کند این حملات «بسیار بیش از آنچه تصور می‌کردیم موثر بوده‌اند. پوتین می‌خواهد این حملات متوقف شوند و این معیار خوبی برای سنجش اثرگذاری است.».

بیشتر بخوانید: گزارش ایندیپندنت عربی درباره سه مسیر ایران در قبال ترامپ

اما این تنها جایی است که پوتین حاضر شده کوتاه بیاید و نشان داده که قصد دارد جنگ را ادامه دهد یا حداقل آن را طوری به پایان برساند که شرایط صلح را خودش دیکته کند. بنا بر گزارش کرملین از این تماس، پوتین بر «ضرورت مطلق ریشه‌کن کردن علل اصلی بحران» تاکید کرد که از نگاه مسکو، شامل تلاش اوکراین برای دریافت تضمین‌های امنیتی غرب_ نظیر عضویت در ناتو یا اتحادیه اروپا_ می‌شود. پوتین همچنین پیشنهاد داد کی‌یف از مذاکرات آینده کنار گذاشته شود و گفت‌و‌گو‌ها فقط بین واشنگتن و مسکو صورت گیرد. افزون بر این، درخواست او برای پایان کامل همه‌ی کمک‌های نظامی خارجی به اوکراین در واقع از ابتدا مردود است؛ حتی با اینکه ترامپ و معاونش، جی‌دی ونس، پیش‌تر تهدید به قطع حمایت آمریکا از کی‌یف کرده بودند، اما شرکای اروپایی اوکراین در هفته‌های اخیر تعهدات خود را افزایش داده‌اند.

سناتور دموکرات کریس کونز در بیانیه‌ای به من گفت: «واضح است که روسیه همچنان مانع اصلی دستیابی به صلح در اروپاست. از متوقف شدن حملات به زیرساخت‌ها خوشحالم، اما بسیاری از خواسته‌های پوتین _مانند ممنوعیت ارسال سلاح یا اشتراک اطلاعات_ نشان می‌دهد که او چه می‌خواهد: یک اوکراینِ خنثی که توان دفاع از خود را نداشته باشد.»

نکته‌ی قابل توجه این است که نه در گزارش کاخ سفید و نه در گزارش کرملین از تماس مابین پوتین و ترامپ، هیچ اشاره‌ای به گفت‌و‌گو درباره‌ی سرنوشت سرزمین‌هایی که روسیه از اوکراین گرفته، نشده است. روسیه حدود ۲۰ درصد از خاک اوکراین را تصرف کرده که از الحاق غیرقانونی کریمه در سال ۲۰۱۴ آغاز شد. امروز هم آژیر‌های حمله‌ی هوایی در سراسر اوکراین به صدا درآمده‌اند. با این حال، این تماس دست‌کم برای اوکراین یک نکته‌ی مثبت داشت: آمریکا همچنان، دست‌کم در حال حاضر، به کمک‌هایش ادامه می‌دهد؛ کمکی که اوکراین در تلاش است تا در صورت قطع احتمالی کمک‌های واشنگتن توسط ترامپ، نقشه‌ی جایگزینی با اروپا طراحی کند.

پولی‌مرولوپولوس، به من گفت: «راستش، این همان روش معمول روسیه است. روسیه همواره از مذاکره به‌عنوان ابزاری برای ادامه‌ی درگیری مسلحانه استفاده می‌کند. اما در مجموع، احتمالا اوضاع کمتر از حدی که همه تصور می‌کردند بد است. دست‌کم ایالات متحده اوکراین را یک‌باره و به تمامی قربانی نکرد.»

در فضای جامعه‌ی امنیت ملی آمریکا، افراد کمی انتظار دارند ترامپ ناگهان رویکردی هماهنگ‌تر با کی‌یف در پیش بگیرد. هفته‌هاست که او و دولتش دیدگاه مسکو نسبت به جنگ در اوکراین را پذیرفته‌اند. ترامپ، زلنسکی را «یک دیکتاتور» نامیده، دروغ پوتین مبنی بر اینکه اوکراین آغازگر درگیری بوده را تکرار کرده، گفته است اوکراین در مذاکرات «هیچ برگی برای بازی کردن» ندارد و مهم‌ترین خواسته‌ی اوکراین _ورود به ناتو، ائتلافی که برای مقابله با تجاوز روسیه شکل گرفته _ را رد کرده است. وقفه‌ی اخیر در به‌اشتراک‌گذاری اطلاعات و ارسال تجهیزات نظامی از سوی آمریکا به اوکراین به مسکو فرصت داد تا در میدان جنگ پیشروی کند؛ به‌ویژه در منطقه کورسکِ روسیه، سرزمینی که می‌توانست قوی‌ترین ابزار چانه‌زنی اوکراین در مذاکرات احتمالی پیش رو باشد. البته در دوره‌ی نخست ریاست‌جمهوری ترامپ نیز گاهی دولت او تحریم‌های سختی علیه مسکو وضع می‌کرد، ولی با سخنان گرم او در تمجید از پوتین_ از جمله در نشست بدنام هلسینکی در ۲۰۱۸ _تضعیف می‌شد.

تا این لحظه، ترامپ هیچ اقدامی نشان نداده که قرار است نگاهش به پوتین را خنثی‌تر کند. وقتی زلنسکی در دیدار ماه گذشته‌ی خود در دفتر بیضی به همه‌ی خواسته‌های ترامپ تن نداد، رئیس‌جمهور آمریکا او را سرزنش کرد و متحدان ترامپ هم خواستار انتخابات جدید در کی‌یف شدند. امروز هم در حالی که پوتین خواسته‌های ترامپ را اجابت نکرد، ترامپ خطاب به پوتین پست دوستانه‌ای در شبکه Truth Social منتشر ساخت و قول گفت‌و‌گو‌های بیشتر و برگزاری مسابقات هاکی میان بهترین بازیکنان دو کشور را داد!

بااین‌حال، نشانه‌هایی وجود داشت که ترامپ از شیوه‌ی بازی پوتین چندان راضی نیست. در هشت هفته‌ی نخست ریاست‌جمهوری‌اش، ترامپ به‌ندرت فرصت پاسخ به خبرنگاران را از دست داده است؛ او حتی دیروز چندین بار پاسخ داد و در حالی که پیش‌بینی می‌کرد که پوتین خواهان صلح است، با افتخار جلوی دوربین‌ها ظاهر شد. ترامپ معمولا در مراسم امضای فرامین اجرایی، با فخرفروشی با رسانه‌ها گفت‌و‌گو می‌کند.

امروز بعدازظهر نیز قرار بود باری دیگر چنین مراسم امضایی در دفتر بیضی برگزار شود. اما خبرنگاران برای پوشش آن دعوت نشدند و به این ترتیب، فرصت پرسش درباره‌ی تماس تلفنی با پوتین از دست رفت. ترامپ در‌های اتاقش را بست و در خفا ماند.