بازی پیچیده انتخابات ریاست جمهوری با ژنرال‌های پرسروصدا

رویداد۲۴- با پایان یافتن فرصت ثبت‌نام در انتخابات ریاست جمهوری آرایش سیاسی فضای انتخابات و کاندیدای تأثیرگذار تا حدود زیادی مشخص شده‌اند. 

بدون شک مهم‌ترین روز ثبت‌نام‌های انتخابات ریاست جمهوری مانند دوره‌های گذشته روز آخر بود که در این روز سه گزینه تأثیرگذار یعنی محمدباقر قالیباف، اسحاق جهانگیری و محمد هاشمی رفسنجانی وارد کارزار انتخابات ریاست جمهوری شدند. این در حالی است که سه گزینه جدی انتخابات یعنی حسن روحانی، محمود احمدی‌نژاد و ابراهیم رییسی نیز در روزهای قبل ثبت‌نام کرده بودند. در نتیجه به‌احتمال‌زیاد شاکله اصلی انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم با این افراد و به‌احتمال‌ زیاد افرادی مانند سید محمد غرضی و حمیدرضا حاجی بابایی بسته خواهد شد.

بااین‌وجود برای تحلیل آرایش سیاسی انتخابات ریاست جمهوری باید کارکرد افراد حاضر در انتخابات را در نظر گرفت. بدون شک کاندیدای اصلی جریان اصلاحات و اعتدال‌گرایان حسن روحانی است و از سوی دیگر کاندیدای اصلی اصولگرایان ابراهیم رییسی خواهد بود. در نتیجه هر دو جریان سیاسی کشور تلاش خواهند کرد گزینه اصلی خود را به پیروزی در انتخابات برسانند. 

بااین‌حال حضور محمدباقر قالیباف و اسحاق جهانگیری تا حدود زیادی فضای انتخاباتی را پیچیده کرده است. به همین دلیل کارکرد هر کدام از این افراد می‌تواند در سرنوشت انتخابات تأثیرگذار باشد. بدون شک حضور اسحاق جهانگیری در انتخابات با هوشمندی بسیار بالایی صورت گرفته است. 

جهانگیری چند کارکرد مهم در انتخابات خواهد داشت. نخست اینکه حضور وی در کنار آقای روحانی در مناظرات انتخاباتی از تنها بودن روحانی جلوگیری می‌کند و بین دو جریان سیاسی توازن مناسبی ایجاد می‌کند. این در حالی است که حضور محمد هاشمی رفسنجانی نیز می‌تواند به بالا رفتن قدرت چانه‌زنی جریان اعتدال‌گرای کشور در فضای انتخابات کمک کند. 

دومین کارکرد حضور جهانگیری در انتخابات لحاظ کردن جانب احتیاط از سوی اصلاح‌طلبان برای وجود آلترناتیو آقای روحانی در انتخابات است. اصلاح‌طلبان با در نظر گرفتن همه احتمالات در انتخابات و از جمله احتمال عدم عبور حسن روحانی از کانال شورای نگهبان جهانگیری را وارد کارزار انتخاباتی کرده‌اند تا برای اصلاح‌طلبان نقش سوپاپ اطمینان را بازی کند.

بااین‌وجود مهم‌ترین کارکرد جهانگیری در انتخابات پیش رو بازی کردن نقش محمدرضا عارف در انتخابات ریاست جمهوری سال92 است. بدون شک اگر در بزنگاه انتخابات محمدباقر قالیباف به سود ابراهیم رییسی از انتخابات کناره‌گیری کند ممکن است فضای انتخابات تحت تأثیر این تاکتیک اصولگرایان قرار بگیرد. به همین دلیل در چنین شرایطی اگر جهانگیری به سود روحانی از انتخابات کناره‌گیری کند فضای انتخابات دوباره به حالت اولیه برمی‌گردد و اصولگرایان نمی‌توانند از این تاکتیک خود استفاده کنند و افکار عمومی را متوجه یک اقدام خارق‌العاده در فضای انتخابات کنند.

بااین‌وجود باید مهم‌ترین بازیگر انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم را محمدباقر قالیباف شهردار پرسروصدای تهران دانست. به نظر می‌رسد اصولگرایان روی قالیباف برای پیروزی در انتخابات حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند. این در حالی است که قالیباف در انتخابات دوازدهم برخلاف دو انتخابات قبلی که در آن شرکت کرده بود کاندیدای هدف نیست و به‌احتمال‌زیاد در لحظات آخر به سود ابراهیم رییسی از انتخابات کناره‌گیری می‌کند. 

قالیباف به‌خوبی به این مسئله آگاهی دارد که مردم ایران به فردی که دو بار در انتخابات شکست خورده است رأی بالایی نخواهند داد. در نتیجه وی با علم به شکست سوم پا در رقابت‌های انتخابات ریاست جمهوری گذارده است. به نظر می‌رسد هدف اصلی قالیباف از حضور در انتخابات ریاست جمهوری این است که دین خود را نسبت به اصولگرایان ادا کند و با حضور در انتخابات مسیر اجماع اصولگرایان روی ابراهیم رییسی را هموار کند.

چهره تأثیرگذار بعدی حاضر در انتخابات محمود احمدی‌نژاد است که نمی‌توان حضور وی را با قطعیت در انتخابات ریاست جمهوری مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد. بدون شک مهم‌ترین مانع احتمالی حضور احمدی‌نژاد در انتخابات شورای نگهبان است که به چند دلیل ممکن است وی را تأیید صلاحیت نکند. 

مهم‌ترین دلیل این مسئله سو مدیریت وی در طول هشت سال ریاست جمهوری و نابسامانی‌های به وجود آمده در دولت نهم و دهم است. از سوی دیگر دولت احمدی‌نژاد و بسیاری از نزدیکان وی دارای پرونده‌ای سنگین مفتوحی در زمینه فساد اقتصادی هستند که کار تأیید صلاحیت احمدی‌نژاد و بقایی را سخت و دشوار کرده است. 

از سوی دیگر احمدی‌نژاد توصیه رهبر معظم انقلاب برای عدم حضور در انتخابات را نادیده گرفته که این مسئله نیز می‌تواند در تصمیم شورای نگهبان تأثیرگذار باشد. بااین‌وجود اگر احمدی‌نژاد از کانال شورای نگهبان عبور کند و در انتخابات حضور پیدا کند ما با یک انتخابات سه‌قطبی و رقابت جدی بین روحانی، رییسی و احمدی‌نژاد مواجه خواهیم بود که در نوع خود در تاریخ سیاسی ایران کم‌نظیر خواهد بود. در چنین شرایطی فضای سیاسی از مرحله تحلیل و گمانه‌زنی خارج می‌شود و به‌جایی می‌رسد که مردم سرنوشت نهایی انتخابات را مشخص خواهند کرد.