ذوق شرکت‌های نفتی خارجی برای همکاری با ایران
«جنگ جهانی نفت آغاز شده است؟!» برای شنیدن پاسخ تا «بهار» صبر می‌کنیم. صدای رقیبان اما، در «زمستان» هم نخوابید. هوای وین نسبتا سرد شده، نیمه آذر است. کمی بیش از یک ماه تا اجرایی شدن توافق هسته‌ای ایران و شش قدرت جهانی و لغو تحریم‌های ایران باقی مانده است. صد و شصت و هشتمین اجلاس اوپک در شرایط خاصی تمهید شده است. «پاییز» سال 1394. قیمت نفت برنت یکسال است که پشت سر هم سقوط کرده و پاییز به بشکه‌ای 43 دلار رسیده است. بیژن زنگنه، وزیر نفت، از مدت‌ها قبل اعلام کرده که ایران بلافاصله بعد از لغو تحریم‌ها تولید و صادرات نفت خود را روزانه 500 هزار بشکه افزایش خواهد داد. شش ماه بعد از برداشته شدن تحریم‌ها هم، افزایش تولید و صادرات نفت ایران مجموعا به یک میلیون بشکه در روز خواهد رسید. تصمیم برای افزایش تولید نفت از طرف ایران، در شرایطی که سایر اعضای اوپک یک میلیون و 500 هزار بشکه بیش از سقف 30 میلیون بشکه‌ای اوپک تولید می‌کنند، اجلاس وزرای سازمان کشورهای صادرکننده نفت را پیچیده کرده است آن هم در دوره سقوط قیمت‌های نفت. تولید و صادرات نفت ایران با شروع تحریم‌ها و از سال 2012، حدود یک میلیون و پانصد هزار بشکه در روز کاهش یافته است. حالا ایران می‌خواهد به بازار برگردد. زنگنه به فرودگاه مهر‌آباد می‌رود.
ماموریت امانوئل از ابوجا؛ نقشه‌ریزی در وین
«امانوئل اییه کاچیکو» از ابوجا به سمت وین حرکت می‌کند. وزیر نفت نیجریه، بعنوان رئیس دوره‌ای اوپک پیش از حرکتش مهره بازی را حرکت می‌دهد: «من در کنار دیگر وزیران نفت اوپک تلاش می‌کنیم ببینیم چگونه می‌توان بازگشت نفت خام ایران به بازارهای جهانی را به تأخیر انداخت.» وزیر نفت عربستان شاهزاده سعودی نیست اما مهره شاه اوپک است. او زودتر از همه به وین آمده بود تا نقشه‌ها ریخته شود. پای وزیر نفت ایران که به وین رسید مهره‌اش را حرکت داد: «محدودکردن ایران برای افزایش تولید نفت خام، به‌هیچ‌وجه قابل بحث و مذاکره نیست.» بیژن زنگنه پیش از ورود به هتل محل اقامتش به صراحت گفت: «ما هیچ مسئولیتی در قبال کاهش قیمت‌های نفت از بیش از صد دلار به ٤٠ دلار نداشتیم. مسئولیت سقوط قیمت‌ها برعهده کسانی است که نه‌تنها تولیدشان را جایگزین تولید ایران کردند، بلکه نفت بیشتری تولید کردند به‌طوری‌که الان نزدیک به دو میلیون بشکه افزایش عرضه در بازار وجود دارد.» این پاسخ زنگنه به علی النعیمی بود وقتی که پیش از اجلاس اوپک گفت: «چه کسی گفته است ما به دنبال حفظ سهم در بازارهای جهانی هستیم؟عربستان تلاش می‌کند توافقی جهانی برای ایجاد تعادل در بازار نفت ایجاد شود تا شاید قیمت‌ها افزایش یابد. این در حالی است که تهران و مسکو حاضر نیستند برای بهبود قیمت‌های جهانی نفت خام، تولید خود را کاهش دهند؛ زیرا خود را مقصر شرایط کنونی بازارهای جهانی نفت خام نمی‌دانند.» وزیران نفت در جلسه اوپک به تفاهمی نرسیدند. سقف 30 میلیون بشکه‌ای اوپک برداشته شد و قیمت نفت به سقوط خود ادامه داد تا به محدوده 25 تا 30 دلار رسید.
«بازی فریز» در دوحه برای مات کردن ایران
وزیر نفت ونزوئلا با اقتصادی گسسته، آنقدر پیغام بین اوپکی‌ها و روسیه جابجا کرد تا وزرای نفت عربستان و روسیه در دوحه کنار هم نشستند و تصمیم گرفتند تولید نفت خود را در سطح تولید ماه ژانویه ثابت نگه دارند. (فریز کنند.) امارات و کویت به این توافق پیوستند و وزیر نفت عراق به همراه وزیران قطر و ونزوئلا به تهران آمد تا ایران را به پیوستن به تفاهم دوحه ترغیب کند. وزیران به تهران آمده بودند تا جلوی افزایش تولید ایران پس از لغو تحریم‌ها را بگیرند. در جلسات خصوصی‌شان اما، یک پاسخ از طرف ایرانی شنیدند: «آیا منظور شما این است که ایران پس از لغو تحریم‌های ناعادلانه بین‌المللی، به دست خودش، خودش را تحریم کند و تولید نفت را افزایش ندهد؟!» پس سکوت کردند و تهران را ترک کردند. چند روز بعد، زنگنه تفاهم «فریز نفتی» را «جوک» خواند. چرا؟ هم عربستان، هم روسیه در ماه ژانویه تا می‌توانسته‌اند نفت تولید کرده‌اند. سعودی در ژانویه 2016، به‌طور متوسط 10 میلیون و 91 هزار بشکه نفت تولید کرده که از ماه قبلش 38 هزار بشکه بیشتر بوده است! چیزی نزدیک به رکورد خود. پس دیگر برای چه بخواهد در قیمت 30 دلاری، بیشتر نفت تولید کند. داستان روسیه هم که در غیاب ایران با گسترش بازارهایش، تولید نفت خود را به بیش از 10 میلیون بشکه رسانده، نظیر عربستان است. اگر چه توافق دوحه، بازی روسی-عربی علیه ایران بود اما امضای آنها چیزی از اختلاف‌شان کم نکرد.
پشت سکه نفت، بازی سیاسی است
عربستان سعودی پس از توافق دوحه، با صدای وزیر خارجه خود بر حفظ سهم بازار نفتش تاکید کرد: «میزان تولید نفت عربستان کاهش نمی‌یابد.» روس‌ها هم علنا اعلام کردند که حاضر به کاهش تولید و محدود کردن بازارهایشان نیستند. «وزیر نفت عراق در تهران گفته است که این کشور به توافق دوحه برای تثبیت تولید نفت به میزان تولید ماه ژانویه نمی‌پیوندد در عین حال تا 4-5 ماه آینده برنامه‌ای برای افزایش تولید نفت ندارند.» این را یک منبع آگاه به «صدا» گفت. همه می‌خواهند سهم بازار خود را حفظ کنند حتی اگر قیمت نفت ظرف دو سال حدود 80 دلار سقوط کرده باشد. هیچکس حاضر به مصالحه برای کاهش سهم تولید به نفع رشد قیمت‌های نفت نیست. چراکه پشت سکه «بازی سیاسی» است. یک نشریه ایتالیایی در ماه فوریه نزاع عربستان با روسیه را در صحنه جنگ سوریه تشریح کرد و از نفت بعنوان ابزار این نزاع نام برد. عربستانی که می‌خواهد با تحت فشار قرار دادن منابع مالی روسیه، این کشور را در سوریه به مصالحه بکشاند: «لیکن روسیه عقب‌نشینی نخواهد کرد و عربستان سعودی مجبور خواهد بود در برابر فشارهای اوپک سر تسلیم فرود آورد.» این را نشریه ایتالیایی «آی.ال» نوشته است. از همین جاست که تعبیر «جنگ جهانی نفت» شکل گرفته است. آمریکا، روسیه، ایران، عربستان، کشورهای تولیدکننده عضو اوپک و حتی غیر اوپکی‌ها در میدان کاهش قیمت نفت می‌جنگند. هر یک در پی منفعت یا منافعی. این جدال فعلا زیر خاکستر است.
معاون بین‌الملل وزارت نفت: با گلنکور قرارداد بستیم
امیرحسین زمانی‌نیا، دیپلمات کارکشته‌ای است. سال‌ها در سازمان ملل سمت سیاسی داشته و در دو برهه عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران بوده است. او حالا معاون بین‌الملل و امور بازرگانی وزیر نفت است. زمانی نیا در گفت‌و‌گوی کوتاه با «صدا» نظراتش را به صراحت بیان می‌کند:
· با توجه به تشدید تنش ایران و عربستان از یک سو، درگیری‌های پنهان سعودی و روسیه، عمیق شدن اختلافات ریاض-واشنگتن درباره تولید نفت‌های شیل و اختلافات بین سایر اعضای اوپک با یکدیگر و با غیر اوپکی‌ها، چقدر فکر می‌کنید در آستانه «جنگ حهانی نفت» قرار گرفته‌ایم.
- با این تعبیر به شکلی که توصیف کردید موافق نیستم. ایران ابتدا فقط می‌خواهد بعد از لغو تحریم‌های ناعادلانه، تولید و صادرات نفت خود را در سطح پیش از تحریم‌ها احیاء کند. و این کار را هم شروع کرده است.
*ظاهرا به هدف اولیه افزایش 500 هزار بشکه‌ای تولید و صادرات نفت ایران دست یافته‌اید. پیش‌بینی می‌کنید 500 هزار بشکه دوم تا چه زمانی به تولید و صادرات نفت ایران اضافه شود؟
- تا قبل از ماه ژوئن مرحله دوم افزایش تولید و صادرات ایران انجام خواهد شد تا هدف افزایش یک میلیون بشکه‌ای بعد از لغو تحریم‌ها محقق شده باشد. ضمن اینکه باید تاکید کنم این افزایش تولید، بدون سرمایه‌گذاری خارجی صورت گرفته است.
*بعد از توافق هسته‌ای، هیات‌های زیادی از کشورهای مختلف به وزارت نفت آمده‌اند. آیا در این میان قراردادی هم امضاء شده است یا صرفا مذاکرات کلی کرده‌اید؟
- شرکت‌های خارجی که بعد از توافق هسته‌ای به ایران آمده‌اند، ذوق‌زده و علاقه‌مند هستند که با بخش‌های مختلف صنعت نفت ایران کار کنند. ذوق شرکت‌های نفتی خارجی برای همکاری با ایران بیشتر از ماست. اطمینان داشته باشید که قراردادهای همکاری منعقد می‌شود.
*با چه کمپانی‌هایی نزدیک به امضای قرارداد هستید؟ در چه پروژه‌هایی؟
- صراحتا بگویم، همه شرکت‌های خارجی که به ایران آمده‌اند علاقه‌مند هستند که با ما کار کنند. الان صنعت نفت ایران است که در موقعیت انتخاب قرار گرفته است. بر اساس اهداف بلند‌مدتمان شرکت‌های خارجی را انتخاب می‌کنیم.
*به‌طور مثال با شرکت گلنکور که پیش از این مقاماتش به ایران آمده بودند قراردادی امضاء کرده‌اید؟ اگر امضاء شده برای فروش فرآورده بوده یا نفت خام؟
- قرارداد بسته شده و تعاملات انجام شده است. قرارداد هم در حوزه‌های مختلف از جمله در بخش فرآورده بوده است.
*در صحبت‌هایتان گفتید که ایران تا قبل از ماه ژوئن، افزایش 1 میلیون بشکه‌ای تولید خود را محقق خواهد کرد. فکر می‌کنید این هدف تا قبل از اجلاس آتی اوپک محقق شود؟
- ایران به دنبال این است که امنیت عرضه و تقاضا به‌طور متعادل تامین شود. طرف های مختلف در ماه‌های اخیر، حتما این پیغام ایران را گرفته‌اند. احتمال اینکه تا یکسال دیگر تعادل نسبی در بازار برقرار شود زیاد است. ضمن اینکه نگرانی از بابت رسیدن به هدف افزایش تولیدمان نداریم. آنقدر مهارت و کفایت در صنعت نفت ایران وجود دارد که این هدف محقق شود. ضمن اینکه جذابیت‌های ایران آنقدر زیاد هست که بسیاری از شرکت‌ها حاضرند با ایران کار کنند.
*برخی خبرها حاکی از برگزاری اجلاس سران در ماه مارس در روسیه یا کشور دیگری است. موضع شما بعنوان معاون بین‌الملل وزارت نفت درباره برگزاری این اجلاس چیست؟
منتظر می‌مانیم تا اگر این جلسه تشکیل شد بعد درباره اش تصمیم بگیریم. هماهنگی‌های زیادی برای این جلسات باید انجام شود. در عین حال ایران از تلاش‌های اعضای اوپک و غیر اوپک برای ایجاد ثبات در بازار نفت و افزایش قیمت‌ها حمایت می‌کند. ضمن اینکه حق افزایش تولید نفت خود را تا رسیدن به موقعیت قبل از تحریم محفوظ می‌داند.
سال کمتر سخت؟!
نفت 30 دلاری سال سختی را برای دولت رقم زد. دامن زدن به انتظارات عمومی در چنین شرایطی کار هر دولتی را سخت‌تر می‌کند. سال 95 اما می‌تواند سال «کمتر سختی» باشد. به شرط آنکه قیمت‌های نفت از محدوده فعلی پایین‌تر نیاید. وگرنه...
