فرمان سخنرانی سیاسی در ماه رمضان

تریبون‌های نماز جمعه اصولا همواره در دست اصولگرایان بوده و نقدهایی هم که از این تریبون بیان می‌شود عمدتا سمت دولت‌ها، نهادها و چهره‌های مقابل جریان اصولگرایی است. از آن‌سو مداحان و واعظان، به‌ویژه چهره‌های مطرح و تریبون‌دار این صنف هم عموما اصولگرا هستند.

پس وقتی پناهیان فرمان به وعظ سیاسی می‌دهد، قطعا هم او و هم مخاطبانش کدهای لازم را گرفته‌اند. این کدها یعنی انتقاد یا حمله به دولت و در کنارش جناح مقابل که این روزها حامی دولت محسوب می‌شود؛ یعنی اصلاح‌طلبان و بس. هر نهاد، تفکر یا چهره‌ای که خارج از این دو مورد باشد نه‌تنها در دایره تعریف پناهیان از «وعظ سیاسی» نمی‌گنجد، بلکه احتمالا ورود به آن مخاطره‌آمیز هم خواهد بود.

یکی از نمونه‌های اخیر سیاسی‌کاری مداحان اتفاقا روز عید فطر سال گذشته در همان تریبونی رخ داد که دیروز پناهیان از آن سخن گفت: درحالی‌که خیل نمازگزاران بعد از یک ماه روزه‌داری در تابستان گرم تهران برای اقامه نماز آماده می‌شدند، مداح پیش از نماز عید فطر در مصلای تهران به بیان اظهارات تند سیاسی علیه برجام و خواندن شعری پر از کنایه خطاب به دولتمردان پرداخت.

در بخشی از شعری که این مداح خواند، آمده بود: «ای نشسته صف اول نکنی خود را گم/ پي اقدام تو هستند هنوز این مردم. سیلی از کوخ‌نشین، کاخ‌نشین خواهد خورد/ و زمین‌خوار سرانجام زمین خواهد خورد. باز تحریم جدیدی به سنا رفت که رفت/ جسم برجام چو روحش به فنا رفت که رفت. هرچه می‌شد برد از کیسه ما برد که برد/ برد- برد این بود آری، همه را برد که برد. وقت آنست سر جای خودت بنشینی/ با دم شیر مکن بازی بد می‌بینی».

نمونه دیگر هم سخنان سه سال پیش سعید حدادیان، از وعاظ معروف اصولگرا، در مراسمی در ماه رمضان است که در واکنش به سخنان «روحانی» بیان شد. رئیس‌جمهوری در مورد تحریم‌ها گفته بود: «آنها که می‌گویند تحریم مهم نیست، گویی که از جیب مردم بی‌خبرند». حدادیان در واکنش گفته بود: «آن آقا می‌گوید بعضی‌ها از جیب مردم خبر ندارند! تو دلت واقعا برای مردم سوخته؟ شما کجا می‌نشینی؟ زندگی‌ات چطور است؟ استخر را نفر قبلی خراب کرد، شما دوباره ساختید. می‌گویند رئیس‌جمهور باید گلف ‌بازی کند و به استخر برود. شما بروید شنایتان را بکنید و جت‌اسکی‌تان را بروید. این حرف‌ها که در مورد جیب مردم می‌زنید از شما خنده‌دار است».

او بعد هم «هاشمی‌رفسنجانی» را خطاب قرار داده و گفته بود: «ما باور کنیم که شما دلت برای این مردم می‌سوزد؟ سال‌ها دعوای ما با آقای هاشمی این بود که مقام‌ معظم ‌رهبری (حفظه‌الله تعالی) روی پایگاه زهدی که اسلام از مسئولان نظام اسلامی می‌خواهد، دارند زندگی می‌کنند؛ تو چرا یاد نمی‌گیری؟ تو که داری، چطور حالا یاد ندارها افتادی؟ از محاکمه مهدی؟ اتهاماتی که به ایشان (مهدی هاشمی) وارد است، برخی‌اش مرتبط به همین تحریم است. بعد وقتی ایشان به این ارتشای به این بزرگی مشغول بود، شما دلت برای مردم نمی‌سوخت!؟»

این مداح که در کمپین انتخاباتی «محمود احمدی‌نژاد» در سال ٨٨ حضور داشت، باز هم خطاب به هاشمی گفته بود: «من چند حرف با جناب آقای هاشمی دارم. یکی اینکه: در کربلای چهار فرمانده چه کسی بود؟ خودت بودی! سال ٦٥ شما فرمانده بودی. اگر واقعا دلت برای این مردم می‌سوزد، سه، چهارتا سؤال من را جواب بده! یک: کدام عید به‌جای کیش پا شدی رفتی جبهه‌ها؟ این‌همه مردم رفتند سر زدند. چطور این مردم می‌روند به محل شهادت رفقایشان سر می‌زنند؟ چطور این پدر و مادرها می‌روند به محل شهادت فرزندانشان سر می‌زنند؟ چطور این خواهر و برادرها می‌روند به محل شهادت عزیزانشان سر می‌زنند؟ شما می‌روی جت‌اسکی!؟»

مداحان چندسالی است خود را به‌عنوان یکی از گروه‌های تأثیرگذار بر پیکره تشکیلاتی و جریانی اصولگرایان نشان داده‌اند. مداحان فقط سیاسی حرف نمی‌زنند، بلکه سیاسی هم عمل می‌کنند. «حاج‌منصور ارضی»، از مداحان سرشناس اصولگرا، در دعای کمیل شانزدهم بهمن ۹۴ در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی و در آستانه انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی پیش‌بینی کرد که «پیروزی اصولگراها قطعی است، چون هیئت‌ها برای حمایت از کاندیداهای آنها بسیج شده‌اند».

حاج‌منصور ارضی، سعید حدادیان، محمود کریمی، اسماعیل هلالی و نمونه جدیدتر آن میثم مطیعی چهره‌های برجسته مداحانی هستند که در مسیر سیاست یاری‌رسان اصولگرایان بوده‌اند. مصداق بارز این درهم‌تنیدگی در آستانه انتخابات مجلس دهم خودش را نشان داد؛ آنجا که سعید حدادیان به اصولگرایان هشدار داد که اگر متحد نشوند، مداحان لیست مورد حمایت خود را منتشر می‌کنند. نمونه برجسته دیگر، قرارگرفتن «سیدعلی قریشی»، یکی از شاگردان منصور ارضی، در لیست مورد حمایت اصولگرایان تهران بود که برخی سایت‌ها از آن به‌عنوان سهم‌خواهی یاد کردند.

محمود کریمی، یکی دیگر از چهره‌های مشهور اصولگرا در عرصه مداحی، هم به هفته‌نامه مثلث گفته بود: «زمانی که امام حسین(ع) سیاسی است، ما هم سیاسی هستیم. همه سیاسی باشند، من نباشم؟ من که بلندگو دارم و با جوان‌ها ارتباط دارم، سیاسی نباشم؟ من که یکی از مستمعینم شهید احمدی‌روشن بود، نباید سیاسی باشم؟ هیئت یعنی این، نه قیمه و قمه!» او شبیه همین سخنان را در برنامه نیمروز شبکه سوم هم بر زبان رانده بود. او در پاسخ به مجری برنامه نیمروز درباره اینکه آیا مداحان می‌توانند وارد سیاست شوند یا فقط باید مدیحه‌سرایی کنند؟ گفت: «اگر نشوند که مداح نیستند. وقتی می‌گوییم سیاست ما عین دیانت ماست، یعنی این دو با یکدیگر مشترک هستند. این‌گونه نیست که یکی نخود بوده و دیگری لوبیا تا بتوان آنها را از یکدیگر جدا کرد. اگر امام‌حسین سلام‌الله سیاسی نیستند پس چرا در کربلا بمب‌گذاری می‌کنند؟ اگر امام‌حسین(ع) سیاسی نیستند پس چرا کار سیاسی کردند؟ چطور در عالم سیاست بازیگر، فوتبالیست، واعظ، مجری و... با سیاست کار داشته باشند، اما مداح سیاسی نباشد؟ این هم از مظلومیت‌های ذاکرین اهل بیت(ع) است».

برجسته‌شدن نقش مداحان در جریان اصولگرایی و حمایت‌هایی که از آنها به‌واسطه اثرگذاری سخنانشان در میان بخشی از مردم می‌شود در حالی است که برخی روحانیون، به‌ویژه مراجع از این ماجرا خشنود نیستند. آیت‌الله مکارم‌شیرازی یکی از مراجعی است که بارها در این زمینه هشدار داده.

او سال پیش و در آستانه محرم گفته بود: «در آستانه ماه محرم می‌خواهم پیامی برای خطبا و مداحان و مردم داشته باشم. از آمیختن مجالس حسینی به مسائل سیاسی جناحی بپرهیزید، مراقب باشید بازیچه دست افرادی نشوید که اهداف خاصی در این زمینه دارند. سیاست کلی حفظ نظام را قبول داریم، اما سزاوار نیست مداحان خود را آلوده سیاست جناحی کنند.»