درس فوتبال برای سیاست

رویداد۲۴-عجیب است که سرمایه‌های اجتماعی مانند همبستگی مردم که مبنایشان امید و اعتماد است و در مناسبت‌های ملی مانند ورزش و زلزله متجلی می‌شوند، نه تنها کمتر نشده بلکه بیشتر هم شده‌اند پیروزی تیم ملی فوتبال ایران مقابل تیم ملی مراکش در چارچوب مسابقات جام جهانی،  از لحاظ اهمیت شبیه پیروزی در بازی برگشت مرحله مقدماتی جام جهانی 1998 فرانسه میان تیم‌های ایران و استرالیا در آذر 1376 در ملبورن بود. غروب آن روز تاریخی نخستین بار پس از انقلاب به صورت خودجوش خیابان‌های تهران و سایر شهرهای ایران شاهد آیین‌های شادی دسته جمعی مردمی شد که تا آن روز فرصت ابراز عمومی آن را نیافته بودند. امری که پس از این رویداد ورزشی در مناسبت‌های دیگر هم تکرار و بتدریج به یک سنت جمعی تبدیل شد. شنبه شب هم پس از  برد شیرین و غیرمترقبه تیم ملی تمام کشور، پهنه گسترده‌تری از 20 سال قبل شاهد سرور و شادمانی مردم بود.

در این میان یادآوری یک تفاوت مهم لازم به نظر می‌رسد. در آذر 1376 کشور تازه یک انتخابات مهم را با پیروزی پشت سر گذاشته و سرشار از امید و احساس بهروزی بود. پاییز 76 در واقع «بهار تهران» بود و همگان در آمدن فردایی بهتر تردیدی نداشتند. شادمانی فوتبالی مردم در چنین فضایی شکوفه کرد. امروز اما برعکس  نشانه‌هایی از یأس و ناامیدی و بی اعتمادی نسبت به آینده وجود دارد که البته بررسی ریشه‌یابی و درستی و نادرستی آن مجال دیگری می‌طلبد. هر چه هست، گمانه‌زنی‌هایی که در بازار و کف خیابان و جمع‌های خانوادگی درباره آینده انجام می‌شود، کمتر خوشبینانه است؛ در برخی حوزه‌ها اوضاع بر وفق مراد نیست.

در چنین وضعیتی عجیب است که سرمایه‌های اجتماعی مانند همبستگی مردم که مبنایشان امید و اعتماد است و در  مناسبت‌های ملی مانند ورزش و زلزله متجلی می‌شوند،  نه تنها کمتر نشده بلکه بیشتر هم شده‌اند. البته این نقطه امید یا به عبارت بهتر تنها نقطه امید هیچ متولی رسمی هم ندارد. ملت ایران در روایت‌های رسمی و رتوش شده قدرت کوچک‌تر از این حرف‌هاست. اگر شنبه شب بازی تیم ملی را از تلویزیون رسمی تماشا کرده باشیم، نه تصویری از هزاران طرفدار تیم ملی در سن پترزبورگ می‌بینیم و نه شادی خیابانی مردم پس از بازی را.

این نمایی کوچک از سیاست در ایران است. در حالی که جشن ملی بعد از بازی فوتبال و حضور فراگیر مردم نشان داد که به قدر کافی از این سرمایه ملی استفاده نشده است. سرمایه‌ای که مؤلفه‌ای مهم برای تقویت انسجام ملی است، مقوله‌ای که این روزها همه مسئولان از ضرورت آن دم می‌زنند. صد البته مسئولان در این زمینه باید از مردم یاد بگیرند. مردم ایران نشان داده‌اند که فارغ از تعلقات قومی، زبانی، مذهبی و منطقه‌ای در درجه اول ملی می اندیشند و به مصالح بزرگ و کلان‌تری فکر می‌کنند. این درسی است که سیاست ما باید از فوتبال یاد بگیرد./