۲۳ بار حضور؛ ۲ اسکار/ بدون تاریخ بدون امضاء به دنبال اسکار سوم برای ایران

رویداد۲۴ مازیار وکیلی: اولین جایزه اسکار به بهترین فیلم خارجی زبان در سال ۱۹۴۷ اهدا شد. اما این بخش تا سال ۱۹۵۶ در میان جوایز اصلی آکادمی اسکار جایی نداشت. اولین برنده این جایزه ویتوریو دسیکا ایتالیایی بود که آن را در سال ۱۹۴۷ به خاطر واکسی کسب کرد. از این سال که آکادمی تصمیم گرفت به فیلم‌های خارجی زبان هم جایزه اسکار اهدا کند تا به امروز فرانسه با ۳۹ بار نامزدی و ایتالیا با ۱۴ جایزه بیشترین نامزدی و جایزه را در مراسم اسکار کسب کرده‌اند.

سینمای ایران خیلی دیر به صرافت افتاد به مراسم اسکار نماینده‌ای معرفی کند. اولین نماینده سینمای ایران که به آکادمی اسکار معرفی شد دایره مینا داریوش مهرجویی بود که در آن سال به توفیقی دست نیافت و نتوانست راهی به جمع پنج نامزد نهایی این بخش پیدا کند. همین اتفاق برای فیلم معرفی شده سال بعد هم افتاد و باد صبا از حضور در میان نامزد‌های این بخش بازماند.

پس از انقلاب سال ۵۷، سینمای ایران تا سال ۱۳۷۳ فیلمی را به آکادمی اسکار معرفی نکرد. سرانجام سال ۱۳۷۳ مسئولان فرهنگی کشور تصمیم گرفتند هر ساله نماینده‌ای از سینمای ایران را به آکادمی اسکار معرفی کنند. اولین نماینده سینمای ایران در سال‌های پس از انقلاب فیلم زیر درختان زیتون عباس کیارستمی بود که باز هم نتوانست راهی به پنج نامزد نهایی این بخش پیدا کند.

سینمای ایران برای کسب اولین نامزدی اسکار باید چهار سال دیگر صبر می‌کرد. مجید مجیدی با بچه‌های آسمان اولین کارگردان ایرانی بود که توانست جایی میان پنج نامزد نهایی این بخش دست و پا کند. اما مجیدی در این سال قافیه را به کمدی جنگی پُر سر و صدا روبرتو بنینی زندگی زیباست باخت و نتوانست اولین اسکار را هم برای سینمای ایران به ارمغان بیاورد.

اولین اسکار سینمای ایران را اصغر فرهادی با فیلم جدایی نادر از سیمین کسب کرد. جدایی در آن سال نه تنها توانست در جشنواره‌های اروپایی (مثل برلین) بدرخشد بلکه توانست اکثر جوایز فصل جوایز در آمریکای شمالی را هم به دست آورد. به همین خاطر بود که کسب اسکار توسط این فیلم قطعی به نظر می‌رسید که سرانجام هم این اتفاق افتاد و جدایی موفق شد جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان را به دست بیاورد. اما این تنها افتخار جدایی در آن سال نبود. فیلم فرهادی علاوه بر این‌که در بخش بهترین فیلم خارجی زبان کاندیدا شده بود توانست در بخش بهترین فیلمنامه غیر اقتباسی هم نامزد دریافت جایزه شود که البته قافیه را در این بخش به وودی آلن باخت و جایزه به نیمه شب در پاریس رسید.

اصغر فرهادی چند سال بعد یعنی در سال ۱۳۹۴ هم توانست این جایزه را برای فیلم فروشنده کسب کند و با پشت سر گذاشتن نمایندگان استرالیا، آلمان، دانمارک و سوئد دومین اسکار را برای سینمای ایران به ارمغان بیاورد و با کسب این جایزه در کنار بزرگانی همچون فدریکو فلینی، اینگمار برگمان و کارلوس سائورا که پیش از او دو بار موفق به کسب اسکار شده بودند قرار بگیرد.

سینمای ایران هم از سال ۱۳۷۳ همه ساله فیلمی را به مراسم اسکار معرفی می‌کند. با احتساب معرفی نفس در سال گذشته سینمای ایران تا به امروز تنها ۲۳ بار به معرفی فیلم به آکادمی اسکار مبادرت ورزیده است. امسال ۶۰ فیلم شانس معرفی به اسکار را داشتند که طی روز‌های گذشته نام سه فیلم به عنوان نامزد‌های نهایی معرفی به اسکار اعلام شد. بدون تاریخ، بدون امضاء، تنگه ابوقریب و شماره ۱۷ سهیلا سه فیلمی بودند که به عنوان نامزد‌های نهایی معرفی به آکادمی اسکار معرفی شدند که در نهایت فیلم وحید جلیلوند یعنی بدون تاریخ، بدون امضاء به عنوان نماینده ایران در اسکار معرفی شد.

یادمان نرود که برنده اسکار بهترین فیلم خارجی زبان لزوماً بهترین فیلم همان سال نیست. بلکه برنده نهایی فیلمی است که خیلی خوب بازاریابی شود و برایش تبلیغات صورت گیرد. این درست است که تا به امروز نود درصد فیلم‌های برنده اسکار بهترین فیلم خارجی زبان فیلم‌های شایسته‌ای بودند (از جمله جدایی نادر از سیمین)، اما این فیلم‌ها باید برای مطرح شدن توسط کمپانی‌های مشهوری خریداری و تبلیغ شوند تا شانس‌شان برای کسب اسکار بهترین فیلم خارجی زبان بالا برود.

از طرف دیگر این فیلم‌ها باید پیش از حضور در مراسم اسکار حداقل شهرتی داشته باشند تا کمپانی‌های پخش فیلم حاضر باشند روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند. با در نظر گرفتن تمامی این شرایط بدون تاریخ، بدون امضاء اثر وحید جلیلوند هم بخاطر جوایزی که در جشنواره ونیز به دست آورده و هم به خاطر مضمون اجتماعی‌اش بهتر از سایر فیلم‌ها می‌توانست توجه کمپانی‌های معتبر پخش فیلم را جلب کند. اما این‌که فیلم مذکور چقدر شانس دارد جایزه اُسکار را ببرد بحث دیگری است. باید منتظر بود و دید کشور‌های دیگر چه فیلم‌هایی را به آکادمی معرفی می‌کنند.

همچنین باید دید تهیه‌کنندگان بدون تاریخ بدون امضاء (که احسان علیخانی مجری پُرحاشیه تلویزیون هم جزو آنهاست) می‌توانند پخش کننده مطلوبی پیدا کنند. اگر بدون تاریخ، بدون امضاء خوب معرفی و بازاریابی شود برای کسب اسکار بدون شانس نخواهد بود وگرنه بعید است اسکار سوم را برای سینمای ایران به ارمغان بیاورد؛ همچنانکه جدایی اصغر فرهادی تا قبل از اسکار تمامی جوایز فصل جوایز را درو کرد و بعد به اسکار رسید. فروشنده هم به خاطر اعتباری که نام فرهادی داشت اسکار را کسب کرد. ولی فیلم جلیلوند چنین ویژگی‌هایی ندارد و باید تلاش کند خوب معرفی شود. باید منتظر ماند و دید آیا امسال سینمای ایران موفق به طلسم شکنی می‌شود و اسکار سوم را بدون کمک اصغر فرهادی به ایران می‌آورد یا خیر.

اسکار چگونه جایزه می‌دهد؟

آکادمی اسکار مدت‌هاست که الزامی برای اکران فیلم‌های معرفی شده برای این بخش در خاک آمریکا ندارد. اما تاکید دارد که فیلم‌های معرفی شده به آکادمی باید هفت روز در سینما‌های تجاری کشور مبدا اکران شوند. قانون بعدی که آکادمی درباره آن بسیار سخت‌گیر است زبان فیلم است. طبق قوانین آکادمی اسکار برای بخش بهترین فیلم خارجی زبان باید اکثر دیالوگ‌های فیلم معرفی شده غیر انگلیسی باشند. البته لزومی ندارد که دیالوگ‌ها حتماً به زبان رسمی آن کشور ادا شوند و صرف این‌که اکثر عوامل سازنده متعلق به کشور مذکور باشند و دیالوگ‌ها هم انگلیسی نباشند می‌تواند اعضای آکادمی را برای حضور آن فیلم در میان نامزد‌های نهایی مجاب کند.

نکته دیگری که برای اعضای آکادمی اسکار بسیار مهم است این است که اکثر عوامل سازنده فیلمی که به آکادمی اسکار معرفی می‌شوند عضو کشور مبدا باشند وگرنه آکادمی فیلم مذکور را واجد شرایط لازم برای حضور در میان نامزد‌های نهایی نخواهد دانست. اتفاقی که برای شهوت، احتیاط آنگ لی اُفتاد و آکادمی، چون اکثر عوامل این فیلم غیر تایوانی بودند آن را به عنوان نماینده تایوان در مراسم اسکار نپذیرفت. همچنین فیلم معرفی شده باید خارج از خاک آمریکا ساخته شده باشد تا بتواند به عنوان نماینده یک کشور به آکادمی معرفی شود.