خودروهای فاقد معاینه فنی توسط دوربین‌های ترافیکی ثبت می‌شوند/خودروهای سنگین فعلا آزادند
رویداد۲۴براساس گزارش وزارت بهداشت، سالانه بین 4 تا 5 هزار نفر از شهروندان تهرانی بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. اکثریت این مرگ و میرها در فصل سرما به وقوع می‌پیوندد. بنابراین عجیب نیست اگر مردم تهران با سرد شدن هوا قبل از برف و باران به یاد سایه سیاه دود و آلودگی در آسمان شهر خود بیفتند.
کاهش 33 درصدی خودروهای فاقد معاینه فنی در فاز اول طرح کاهش
براساس شاخص کیفیت هوا (AQI) از عدد صفر تا ۵۰، هوای پاک، از ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم یا متوسط، از ۱۰۱ تا ۱۵۰ هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، از ۱۵۱ تا ۲۰۰ هوای ناسالم برای همه گروه‌ها، از ۲۰۱ تا ۳۰۰ هوای بسیار ناسالم و از ۳۰۱ تا ۵۰۰ شرایط کیفی هوا خطرناک است. تهران در سال 96 تنها 14 روز هوای پاک داشت! این در نظر برخی فاجعه است اما برای تهرانی‌ها به امری عادی تبدیل شده است. اکنون برای تهرانی‌ها نفس کشیدن در هوای پاک تبدیل به امری عجیب و غریب شده است.
از امروز (اول آبان ماه) فاز دوم طرح کاهش یا LEZ (کنترل آلودگی هوای شهر) آغاز می‌شود. فاز دوم طرح کاهش در سراسر شهر تهران و در هفت روز هفته به‌صورت 24 ساعته اجرایی خواهد شد. براساس این طرح، خودروهای فاقد معاینه فنی از ابتدای آبان ماه در شهر تهران و در طول 24 ساعت شبانه‌روز، از طریق دوربین‌های ثبت تخلف مورد اعمال قانون قرارخواهند گرفت. براساس قانون جدید کلیه خودروهایی که در سطح شهر تهران تردد دارند باید دارای گواهی معاینه فنی باشند.
انجام فاز اول طرح کاهش و کنترل مکانیزه معاینه فنی در محدوده زوج و فرد و طرح ترافیک از ابتدای آبان ماه سال ۹۵ آغاز شده و به گفته سید نواب حسینی منش، مدیر عامل ستاد معاینه فنی خودروهای تهران جرای این طرح موجب شده درصد خودروهای فاقد معاینه فنی حداقل ۳۳ درصد کاهش یابد. ضمنا از ابتدای آغاز این طرح تاکنون بالغ بر ٤ میلیون و ٤٠٠ هزار خودروی فاقد معاینه فنی از طریق دوربین‌های ثبت تخلف محدوده زوج و فرد و محدوده طرح ترافیک اعمال قانون شده‌اند.
براساس اعلام معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران، با نگاهی به جدول زیر می‌توان وضعیت شاخص کیفیت هوای شهر تهران در سال‌های 1395 و 1396 را مقایسه کرد.
ناسالم
ناسالم برای گروه حساس
سالم
پاک
سال
9 روز
80 روز
260 روز
17 روز
1395
8 روز
100 روز
243 روز
14 روز
1396
سیاست‌های کاهش آلودگی هوا با تأکید بر کاهش ذرات معلق تنظیم شده است. زیرا ذرات معلق مهمترین آلاینده شهر تهران هستند؛ به‌ویژه ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرون (۲.۵PM) که عموما ناشی از وسایل نقلیه موتوری، ناوگان خودروهای دیزلی، خودروهای سواری فرسوده دودزا و موتورسیکلت‌ها هستند. در جدول زیر سهم تقریبی خودروها و دیگر تولیدکنندگان آلایندگی به تفکیک انتشار آلودگی در شهر تهران مورد اشاره قرار گرفته است.
اثرات آلاینده‌ها بر جنین شامل عوارضی مانند وزن پایین زمان تولد، تاخیر رشد داخل رحمی و مرگ داخل رحمی است که آلاینده‌های منواکسید کربن، دی اکسید گوگرد و ذرات معلق، بیشترین تاثیر را در این میان دارند.
محمد رستگاری (معاون پایش و نظارت اداره کل محیط زیست استان تهران) به ایلنا می‌گوید: مهمترین منبع آلودگی هوای تهران خودروها هستند و تنها ابزار عملیاتی که برای کاهش آلایندگی آنها داریم، بحث معاینه فنی است.
وی با اشاره به اینکه خودروها ملزم هستند سالی یک بار گواهی معاینه فنی بگیرند، ادامه می‌دهد: پیش از این معاینه فنی خودروها توسط پلیس و از طریق مواجهه حضوری کنترل می‌شد اما در طرح کاهش کلیه خودروهایی که فاقد معاینه فنی باشند، توسط دوربین‌ها ثبت می‌شوند.
اما طرح کاهش یک عیب بزرگ دارد و آن این است که فعلا خودروهای سنگین در بخش هوشمند آن لحاظ نشده‌اند. محمد رستگاری در این خصوص می‌گوید: فعلا دوربین‌ها عدم دارا بودن خودروهای سنگین از معاینه فنی را ثبت نمی‌کنند و این موضوع نیز در دستورکار قرار دارد. مکاتبات این کار انجام شده و قرار است در آینده نسبت به حساسیت دوربین‌ها به عدم دارا بودن خودروهای سنگین از معاینه فنی اقدام شود.
وی می‌افزاید: فعلا معاینه فنی خودروهای سنگین توسط پلیس کنترل می‌شود.
براساس بررسی‌ها، حدود 30 درصد از کل ذرات معلق موجود در هوای شهر تهران، متعلق به اتوبوس‌های حامل مسافر است. از اول مهرماه تردد کلیه اتوبوس‌های دودزا و فاقد معاینه فنی معتبر در تهران ممنوع شده است. کلیه اتوبوس‌های عمومی‌و خصوصی وابسته به شرکت واحد اتوبوسرانی به‌صورت ضربتی مورد بازدید و معاینه فنی قرار می گیرند. معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در ابلاغیه‌ای شرکت واحد اتوبوسرانی را موظف کرده تا در صورت مشاهده هر نوع اتوبوس دودزا، شرکت خصوصی مربوطه شدیدا جریمه و در صورت تکرار، مجوز آن لغو شود. در خطوط بی‌آرتی نیز در صورت مشاهده، در وهله اول مدیر خط مزبور و در صورت تکرار، معاون فنی شرکت، مسئول خواهند بود. همچنین ابلاغ شده است که حداقل 10 درصد از ناوگان شرکت‌های خصوصی و 50 درصد از اتوبوس‌های بی‌آرتی، قبل از مهرماه به فیلتر دوده مجهز شوند.
تردد ناوگان باری صرفا با اخذ باربرگ معتبر از سامانه شهرداری تهران مجاز است
اما خودروهای سنگین تنها شامل اتوبوس‌ها نمی‌شوند و ناوگان بار را هم دربرمی‌گیرند. براساس محاسبات، حدود 23 درصد از کل ذرات معلق موجود در هوای شهر تهران متعلق به «ناوگان بار» است. براساس مواد قانونی و دستورالعمل‌های اجرایی، تردد کلیه ناوگان باری در سطح شهر تهران صرفا با اخذ باربرگ معتبر از سامانه شهرداری تهران مجاز است و پلیس راهنمایی و رانندگی تهران موظف است علاوه بر اعمال قانون از تردد خودروهای باریِ بدون باربرگ در سطح شهر تهران ممانعت به عمل آورد. صدور بار برگ در سامانه شهرداری تهران، منحصرا منوط به داشتن معاینه فنی معتبر است. کلیه خودروهای باری تحت نظارت و در ارتباط با بخش‌های مختلف شهرداری تهران ازجمله معاونت خدمات شهری (حمل و پسماند) و معاونت فنی عمرانی شهرداری تهران و نیز کلیه خودروهای پخش مواد غذایی و دارویی موظف به اخذ باربرگ از سامانه شهرداری تهران هستند.
هزینه تبدیل موتورهای کاربراتوری به انژکتوری کمتر از یک میلیون تومان است
حدود 10 درصد از کل ذرات معلق موجود در هوای شهر تهران به موتورسیکلت‌ها اختصاص دارد. با توجه به بازه زمانی چندساله برای جایگزینی موتورسیکلت‌های معمولی با برقی از دیگر سیاست‌های در دست پیگیری در این حوزه تبدیل موتورسیکلت‌های کاربراتوری به انژکتوری است و هزینه آن کمتر از یک‌میلیون تومان برآورد شده که شهرداری این هزینه را برعهده گرفته است. پیش‌بینی می‌شود اعمال این سیاست حجم آلاینده‌های تولیدشده توسط موتورسیکلت‌ها را به یک‌سوم کاهش دهد.
طرح دیگری در زمینه موتورسیکلت‌ها تحت عنوان طرح کلید به کلید در حال پیگیری است. انجمن موتورسیکلت‌سازان از طرف معاونت حمل‌ونقل متولی اجرای این طرح است. در این طرح، مالکین موتور پس از تحویل موتور خود به انجمن مذکور با دریافت وام بلندمدت، موتورسیکلت جدید و با آلایندگی کم تحویل می‌گیرند.
آمارها نشان از پاک‌تر بودن هوای شهر تهران در سال 96 نسبت به سال 95 دارد اما این موضوع هنوز از دید مردم محسوس نیست و شاید دلیل آن اختلاف کم آلودگی هوا در این دو سال باشد. با این وجود به نظر می‌رسد با اجرای کامل طرح کاهش (LEZ) هوای شهر تهران بسیار بهتر از آنچه تاکنون شاهد بوده‌ایم شود. اما مساله مهمی‌که مطرح است این است که ما در کشور طرح و قانون خوب کم نداریم؛ آنچه در کشور کم داریم، عمل و وفای به برنامه‌ها و تعهدات است. حال باید دید آیا شهرداری تهران که تاکنون در کاهش آلودگی هوا چندان موفق نبوده است، با این شرایط بی‌ثباتی که در بخش مدیریتی پیدا کرده در اجرای طرح کاهش (که الحق والانصاف طرح خوبی به نظر می‌رسد) موفق عمل خواهد کرد یا بازهم اندرخم کوچه می‌ماند!
