دور زدن معاینه فنی با کاتالیست‌های اجاره‌ای
رویداد۲۴ موضوع اخذ معاینه فنی خودور‌ها این روز‌ها به یکی از دغدغه‌های رانندگان در کلان شهر تهران مبدل شده است. علت آن هم این است که سیاست‌های کاهش آلودگی هوا با تأکید بر کاهش ذرات معلق تنظیم شده است که عموما ناشی از وسایل نقلیه موتوری به ویژه ناوگان خودرو‌های دیزلی، خودرو‌های سواری فرسوده دودزا و موتورسیکلت‌ها هستند و مقرر شده است تا از ابتدای آبان ماه خودرو‌های بدون معاینه فنی مجوز تردد نداشته باشند و اگر هم تردد داشتند با جریمه پنجاه تومانی رو به رو خواهند شد.
یکی از قطعات کاهنده آلایندگی در خودروها، کاتالیست است که قطعه بسیار مهمی است که با نصب روی مسیر دود خروجی، اثر خودرو‌های سواری روی آلودگی هوا را کاهش می‌دهد و کارکرد صحیح آن در مراکز معاینه فنی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
این قطعه یک واکنش‌گر شیمیایی است که گاز‌های سمی در دود را با یک بازدهی مشخص به گاز‌های بی خطر تبدیل می‌کند. این قطعه در ایران در همه خودرو‌های دارای استاندارد یورو۲ به بعد نصب شده است.
اما اخیرا برخی از راننده‌ها با کاتالیست اجاره‌ای قصد دور زدن معاینه فنی را دارند و بحث کاتالیست‌های تقلبی و غیر استاندارد و اجاره‌ای به بحث داغ این روز‌ها مبدل شده است.
بازار پررونق اجاره کاتالیست نیز در اطراف مراکز معاینه فنی نیز به این موضوع دامن زده است. از سویی دیگر بنا به گفته مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در حال‌حاضر یک کارخانه اگزوزسازی در نزدیکی شهر تهران شروع به ساخت کاتالیست‌های غیر استاندارد کرده است که این کارخانه به مراجع قضایی معرفی شده و به دنبال حکم قضایی برای تعطیل کردن آن هستند.
این پدیده کاتالیست‌های تقلبی و غیر استاندارد و حتی اجاره‌ای در آستانه فصل زمستان اگر تدابیر مناسبی برای آن اندیشیده نشود نه تنها طرح کاهش را با شکست مواجه می‌کند که حتی صدرو گواهی‌های معاینه فنی دیگر سودی نخواهد داشت.
در همین رابطه عباس مجیدی نژاد رییس انجمن معاینه فنی می‌گوید: «وقتی می‌خواهیم موضوعی را بررسی کنیم، باید علت‌ها را ببینیم و با بررسی معلول به جایی نخواهیم رسید. کاتالیست قطعه بسیار کارآمدی است، اما وقتی مبلغ آن به ۷۰۰ الی ۸۰۰ هزارتومان قیمت گذاری و بعد از آن کمیاب می‌شود عملا بعضی از افراد را دچار معضل می‌کند.
هیچ کسی وجود ندارد که دلش نخواهد خودرویش سالم و درست باشد، اما اگر گاهی می‌بینیم که مردم مجبور می‌شوند با بعضی از مسائل روی بیاورند این اتفاقات از روی اجبار است نه اختیار. اگر صرفا بخواهیم فکر کنیم که مردم متخلف اند صورت مسئله را به شکل درستی ندیده ایم.»
او ادامه می‌دهد: «مشکل اولی که وجود دارد این است که اعداد و ارقامی که از سوی سازمان‌های متولی برای معاینه فنی در حال مطرح شدن است اعداد و ارقام مبتنی بر استاندارد‌ها نبوده است و مشکل دوم این است که اگر ما هم موضوعی را مطرح می‌کنیم برای معاینه فنی، مردم با مبالغ بسیار گرانی از قطعات و تجهیزات خودرو رو به رو می‌شوند به همین سبب ما مشکلات را برای مردم بیشتر از حد و ظرفیتی که دارند زیاد کرده ایم.»
او در پاسخ به این سوال که مراکز معاینه فنی چگونه می‌توانند با این گونه تخلفات مقابله کنند می‌گوید: «در کنار کار اصلی برخی کار‌های کاذب به وجود می‌آید و معاینه فنی هیچ دخل و تصرفی در این سیستم نمی‌تواند انجام دهد.
چون در زمانی که تست انجام می‌شود آن زمان خودروها دارای آن تجهیزات هستند. اما در دستور العمل به تاکید آمده است اگر کسی بخواهد معاینه فنی را به این شکل اخذ کند، چون در خودروی خود دستکاری کرده است معاینه فنی از اعتبار ساقط است.
اما پیگیری بعد از این برای معاینه فنی‌هایی که به این صورت از اعتبار ساقط می‌شود را باید در سازمان‌های متولی جستجو کنیم. زمانی که خودرو در حال حرکت است خودرو به شکل استاندارد ۸۱۹۲، باید تست‌ها به شکل چشمی در جاده و خیابان انجام بگیرد، اما چون آن‌ها پیگیری‌های مشخصی ندارند این موضوع در این قسمت هم ابتر باقی مانده است.»
او تصریح می‌کند: «هرگاه زمستان می‌شود مسوولان به فکر آلودگی هوا می‌افتند. آیا مدیریت شهری نباید این موضوع را به شکل مداوم و با برنامه ریزی پیش ببرد تا بتواند چاره‌ای برای هوای تهران پیدا کند؟
مجیدی نژاد با طرح این سول که اکنون که طرح ضربتی معاینه فنی گذاشته شده اگر فیدبکی از این حرکت حادث نشود یعنی معاینه فنی کار خود را به درستی انجام نداده است؟ می‌افزاید: «اصلا این گونه نیست بلکه علت آن فقدان مدیریت شهری در کلان شهر تهران است. ما هیچ برنامه مشخصی را نسبت به آلودگی هوای تهران نداشته ایم.
هر زمان که زمستان می‌شود این موضوع را مطرح می‌کنیم و مراکز معاینه فنی را به طور کاذب شلوغ می‌کنیم و کیفیت لازم را هم در این سیستم پایین می‌آوریم، بنابراین نتیجه درستی را هم در این سیستم نخواهیم گرفت.»
او در مورد کاتالیست‌های غیر استاندارد و تقلبی که تنها سه ماه عمر می‌کنند نیز بیان می‌کند: «کاتالیست‌های تقلبی و غیر استاندارد به سازمان استاندارد مربوط است هنگامی که قرار است این محصولات به فروش برسند باید از مبانی و مجاری خاصی گذر کنند از آنجایی که این مبانی در کشور ما نظارت‌های مستقیم دولتی را ندارد در نهایت برخی از محصولات وارد بازار می‌شود.
از سویی برخی از جنس‌های نا مرغوب از کشور‌های خارجی وارد کشور می‌شود و واردات قاچاق گونه این محصولات غیر استاندارد اصلا کار سختی نیست و به این موضوع دامن زده است.»
رییس انجمن معاینه فنی اضافه می‌کند: «کاتالیست‌ها در هر دوشکل آن یعنی هم در تولید و هم در توزیع باید مورد بررسی قرار بگیرد، باید بر این موارد نظارت دولتی وجود داشته باشد، اما این نظارت دولتی به شکل مثمر ثمری کارایی خود را نداشته است.»
به گفته سیدنواب حسینی‌منش مدیرعامل ستاد معاینه فنی شهرداری تهران، داخل ساختار کاتالیست، فلزات گرانبهایی وجود دارد که با افزایش قیمت‌ها و نوسانات بازار، برخی سازنده‌ها این فلز گران‌قیمت را از داخل کاتالیست برمی‌دارند که سبب می‌شود کاتالیست از کارکرد اصلی خود خارج شود؛ چرا که با برداشتن آن فلز گرانبها، فقط یک فیلتر توری در داخل قوطی کاتالیست باقی می‌ماند و تعمیرگاه‌ها نیز این کاتالیست معیوب را با نصف قیمت بر روی خودروها نصب می‌کنند.
از آنجایی که این کاتالیست‌ها در بازار پخش شده اند به نظر می‌رسد مسوولان نظارتی باید نظارت خود را بر بازار این محصول بیشتر کنند تا شاید طرح‌هایی همانند طرح کاهش برای آلودگی هوای کلان شهر‌هایی همانند تهران بتواند مفید فایده واقع شود.
