نگاهی متفاوت به نشست ۱۷۵ اوپک
رویداد۲۴ "اجازه ندادیم سهم ایران از بازار نفت در درازمدت آسیب ببیند" این جمله بیژن زنگنه وزیر نفت کشورمان را می‌توان خلاصه نتایج نشست ۱۷۵ اوپک برای ایران دانست.
تلاشی از سوی بدخواهان این مرز و بوم برای تبدیل اوپکی که ۵۸ سال پیش با تلاش ایران پایگذاری شده بود، به یک ابزار فشار سیاسی و اقتصادی به کشورمان دیده می‌شود و این تلاش نشست به نشست و سال به سال در حال افزایش است.
اگر روزگاری دیدار‌های پشت پرده و مذاکرات مخفیانه‌ای برای نفوذ در بین کشورهای صادرکننده نفت و تلاش برای تخریب اعضا در دل اوپک صورت می‌گرفت، امروز درست در آستانه برگزاری نشست اوپک، نماینده ویژه امریکا برای اقدام علیه ایران به محل برگزاری نشست اوپک آمده و با وزیر نفت عربستان دیدار می‌کند.
از سوی دیگر، بازار جهانی نفت تحت تأثیر عرضه نفت شیل، بازشدن در ذخایر نفتی برخی کشور‌ها با اهداف سیاسی و افزایش عرضه نفت با اهداف سوجویانه اقتصادی، افزایش سهم دیگر مولد‌های انرژی و کاهش آرام سهم نفت در تأمین انرژی جهان با نوسانات شدیدی مواجه شده که صرفا تحلیل فنی شرایط این بازار نمی‌تواند برای پیش بینی قیمت‌های آتی کافی باشد و هر لحظه این بازار آشفته، ممکن است با آشفتگی بیشتر مواجه شده و نتیجه این آشفتگی در تصمیم گیری مشتریان سنتی نفت نیز مشاهده می‌شود؛ به طوری که اگر کشوری با کاهش عرضه به هر دلیل، بازاری را از دست بدهد، مشتریان سنتی آن کشور ممکن است در این بازار آشفته تصمیمی سریع بر انتخاب جایگزین برای تأمین کننده قدیمی خود بگیرند، هرچند این تصمیم به ضرر خودشان تمام می‌شود.
دلیل این مسئله نیز آشفتگی حاکم بر بازار نفت است که تحلیل‌های فنی و تصمیم گیری‌های منطقی را زیر سایه تحلیل‌های احساسی و تصمیم گیری‌های سیاسی قرار داده است.
در چنین شرایطی اگر ایران سهمی را از دست بدهد، بازپس‌گیری آن بسیار دشوار است. وزیر نفت به درستی بیان کرده که ایران با معاف شدن از کاهش تولید ۸۰۰ هزار بشکه‌ای اوپک که نتیجه اجلاس ۱۷۵ بود، سهم خود از بازار نفت را در درازمدت از دست نداده است.
اگر ایران از این کاهش تولید که مبنای آن اکتبر ۲۰۱۸ بود، معاف نمی‌شد؛ در درازمدت سهم ایران از اوپک تحت تأثیر این تصمیم قرار می‌گرفت.
در حال حاضر ایران نه با الزام اوپک به کاهش تولید، بلکه تحت تحریم‌های غیرقانونی امریکا، کاهش تولید داشته و معاف شدن ایران از کاهش تکلیفی تولید، این حق را برای کشورمان حفظ می‌کند که در آینده به میزان تولید قبلی خود بازگردد.
* عربستان و برگ بلوف امریکا
پس از آنکه دونالد ترامپ نتوانست به اهداف خود برای در خدمت گرفتن تمام اعضای اوپک برای پوشش نفت تحریمی ایران دست یابد، وارد معاملاتی با عربستان سعودی شد. عربستانی که فضا را برای در کنار امریکا قرار گرفتن و قدرتمند شدن خیالی خود مهیا می‌دید، قول‌هایی به ترامپ داد که نتوانست در عمل، آن قول‌ها را عملیاتی کند.
تیرماه امسال (جولای ۲۰۱۸) روزنامه وال‌استریت‌ژورنال (از ابزار‌های رسانه‌ای امریکا) اعلام کرد "منابع نزدیک به وزارت نفت عربستان بامداد جمعه گفته‌اند این کشور قصد دارد تا ماه آینده (آگوست ۲۰۱۸) تولید نفت خود را به رقم بی‌سابقه تقریباْ ۱۱ میلیون بشکه در روز برساند. نفت عربستان قرار است جایگزین نفت ایران شود که پس از اجرایی شدن تحریم‌های نفتی در تاریخ ۴ نوامبر (۱۳ آبان) از بازار خارج خواهد شد. "
همچنین در تیرماه (جولای ۲۰۱۸) خبرگزاری فرانسه به نقل از مسئولان عربستانی اعلام کرد که "عربستان سعودی امروز سه‌شنبه از آمادگی خود برای استفاده از ظرفیت اضافی تولید نفت‌اش - که تخمین زده می‌شود حدود ۲ میلیون بشکه در روز است - برای ایجاد توازن در بازار جهانی نفت خبر داد. " در آن زمان تولید نفت عربستان ۱۰ میلیون بشکه در روز بود.
اعلام رسمی عربستان در تاریخ ۳۱ آگوست که در گزارش‌های رویترز، پلتز و دیگر رسانه‌های غربی منتشر شده، نشان می‌دهد تولید نفت عربستان در ماه آگوست به ۱۰.۴ میلیون بشکه رسید که نسبت به تولید ۱۰.۲ میلیون بشکه‌ای این کشور در ماه قبل از آن (جولای) فقط ۲۰۰ هزار بشکه افزایش داشت.
گزارش‌های رسانه‌های غربی از تولید عربستان در ماه سپتامبر نیز از افزایش ۱۰۰ هزار بشکه‌ای تولید نفت این کشور حکایت داشت. گزارش اویل پرایس از میزان تولید نفت عربستان در ماه گذشته میلادی (نوامبر ۲۰۱۸) حاکی از رسیدن تولید نفت این کشور به ۱۱.۱ تا ۱۱.۳ میلیون بشکه در روز بود.
این میزان تولید که برای عربستان یک تولید بالا با حداکثر ظرفیت محسوب می‌شود، علاوه بر عدم توجه به تولید صیانتی از مخازن نفتی این کشور به خاطر اهداف سیاسی، طبق گزارش‌های غیررسمی از این کشور، با باز شدن در برخی مخازن ذخیره نفت خام همراه بوده و عربستان، عرضه چند صد هزار بشکه‌ای از محل ذخایر خود را نیز به عنوان تولید بیشتر نفت قالب کرده تا ادعاهایش در مورد داشتن ظرفیت ۲ میلیون بشکه‌ای افزایش تولید نفت، به واقعیت نزدیک‌تر شود.
در واقع با مروری بر آنچه در چند ماه اخیر رخ داده، مشخص می‌شود که عربستان که برای متقاعدکردن مشتریان سنتی نفت کشورمان به وجود ظرفیت‌های آماده تولید برای جایگزینی نفت ایران، از تولید صیانتی و همچنین بخشی از ذخایر نفتی خود گذشت و بیشترین توان خود را در تولید ۱۱.۱ تا ۱۱.۳ میلیون بشکه نفت در ماه نوامبر به نمایش گذاشت، با همراهی با موج انتقاد‌ها نسبت به عرضه بیش از تقاضا در بازار نفت که خود یکی از مسببان اصلی این آشفتگی بود، از کاهش عرضه نفت استقبال کرد تا بدون آنکنه بخواهد به ضعف خود در تأمین بلندمدت نفت برای پرکردن جای نفت تحریمی ایران اقرار کند، در قالب تعهد به کاهش تولید، درِ ذخایر رو به کاهش خود را می‌ببندد و فشار بر روی میادین خود را کم می‌کند.
زمانی که امریکا از ابزار رسانه‌ای خود برای عملی نشان دادن هدفگذاری به صفر رساندن صادرات نفت ایران استفاده می‌کرد نیز کارشناسان به این مسئله تأکید کرده بودند که عربستان و روسیه حتی اگر در کوتاه مدت با افزایش عرضه نفت قدرت‌نمایی کنند، در بلندمدت توان پرکردن جای نفت ایران را در بازار جهانی نفت ندارند و به گونه‌ای از زیربار ادعا‌های خود شانه خالی می‌کنند؛ و این دو کشور این بار در قالب بازگرداندن نظم به بازار برهم خورده عرضه و تقاضا، این بازی با افکار عمومی را پی‌گیری کرده اند.
اینگونه بازی با افکار عمومی، از سوختن برگ بلوفی مثل عربستان برای امریکا جلوگیری کرد تا در زمان مناسب با تکرار تاریخ، عربستان بازی روانی داشتن ظرفیت‌های بالای تولید را دوباره به راه بیندازد.
می‌توان نتیجه دیدار برایان هوک امریکایی و خالد الفالح سعودی را این دانست که میزان عرضه نفت در بازار جهانی به مقداری کاهش یابد که هم فشار از روی عربستان برداشته شود بدون آنکه بخواهد اقرار به توخالی بودن بلوف‌های قبلی خود داشته باشد و هم قیمت نفت چندان افزایش نیابد.
اگرچه عربستان و آمریکا این نتیجه را از نشست ۱۷۵ اوپک بدست آوردند، اما تلاش‌شان برای همراه کردن ایران در کاهش تولید و آسیب رساندن به سهم ایران در اوپک در درازمدت بی‌نتیجه ماند.
