اخلاقمان در فضای مجازی باید چگونه باشد؟

رویداد۲۴ علیرضا آخوندی فعال فرهنگی با توجه به ضرورت حفظ اخلاق و کرامت انسانی در فضای مجازی، در صفحه اینستاگرام خود  نوشت: در سال 1986 وقتی نتیجه پژوهش پروفسور «مولانا» در خصوص سیر و جریان اطلاعات و ارتباطات بین‌المللی و جهانی به پایان رسید و به‌صورت گزارشی مدون به یونسکو ارائه شد و دست آخر نیز تبدیل به یک کتاب با همین عنوان در آمریکا و لندن به چاپ رسید و بعدها با عنوان «جریان بین‌المللی اطلاعات» در ایران منتشر شد؛ چه بسا بجز شرکت‌های معظم در امر تکنولوژی‌های نو در عرصه ارتباطات ماحصل آن برای اهل علم در تمام زمینه‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و... این بود که قرن آینده، قرن جریان آزاد اطلاعات و ارتباطات به نفع کشورهای پیشرفته خواهد بود و کشورهای دیگر یا بی‌بهره بوده و یا به میزان کمتری از آن منتفع خواهند شد.

شاید کمتر کسی فکر می‌کرد جریان ارتباطات تا این حد در لایه لایه‌های زندگی مردم به‌خصوص در جوامعی چون ایران رسوخ خواهد کرد. از ارسال ایمیل و جی میل‌ها که البته هنوز ادامه داشته و شاید روال منطقی‌تر یافته، گرفته تا یاهومسنجر، گوگل پلاس و فیس بوک و از لاین و وایبر تا واتس اپ، تلگرام، توئیتر و... به گونه‌ای که این نوع نرم افزارها تا اعلام خط مشی سیاست مداران نیز پیش رفته است.

امروزه ضریب رسوخ اینترنت در کشور به حدود 89 درصد (خبرگزاری مهر 28 مهر 1397) رسیده است و از طرفی استفاده از شبکه‌های اجتماعی با ارقام سرسام آوری روبروست که البته به آن نمی‌توان به صورت خوب یا بد و ارزش‌گذاری نگاه کرد.

آنچه مسلم است این پدیده مرزهای عمومی و خصوصی و شخصی را درنوردیده و دیگر هیچکس دارای امنیت اجتماعی و روانی در این مورد نمی‌باشد. آن زمان که فیلم‌های خصوصی برخی سلبریتی‌ها به فضای عمومی درز پیدا کرد، شاید کسی به این مسئله نمی‌اندیشید که بزودی تمامی جامعه در معرض دید عموم قرار خواهد گرفت و دیگر هیچ نقطه امنی برای مردم وجود نخواهد داشت.

از فیلم و سلفی گرفتن با حیوانات و میوه خوردن با بز تا بیل بدست گرفتن مقامات مسوول در بحران سیل، از سینه‌زنی داوطلبان کمک‌رسانی در گلستان تا افاضات استاندار خوزستان در برابر یک فرد معترض و یا مسابقه آمارگیری برنامه‌های تلویزیونی؛ در هر صورت آزادی ارائه و دریافت اطلاعات جزو لاینفک حقوق شهروندی است از این باب مراقبت از رفتار فردی و به تبع آن رفتار عمومی و ایضا شکل‌دهی جامعه‌ای صبور و قائل به دموکراسی در اولویت نخست قرار دارد.

شاید در این‌حالت باشد که جامعه بسوی رفتارهای منطقی بایستی گام بردارد. امروز به لطف شبکه‌های اجتماعی بر روی اینترنت بایدها و نبایدهای بسیاری پیش روی‌مان قرار گرفته است؛ چراکه دائم در حال دیده و قضاوت شدن بوده و این مقوله می‌تواند به سهم خود جامعه را بسوی انسجام و یکپارچگی و در ادامه توسعه متوازن سوق دهد.

از جمله بایدها؛ اتکا به فرهنگ ایرانی اسلامی در تمامی زمینه‌هاست هرچندکه در کوتاه مدت ممکن است مقاومت‌هایی صورت گیرد و مورد شماتت دیگران قرار گرفت. ولی صبر و تحمل از شاخصه‌های هر دو فرهنگ مذکور می‌باشد که بالاخره بایستی در این دوره زمانی یکجایی خود را به ظهور رساند.

مطمئنا نمی‌توان تا ابد از سویی به فرهنگ ایرانی، اسلامی بالید و از سوی دیگر به‌خصوص در این زمان از آنها بهره‌ای نبرده و صرفا انتقادگر بود و خود قدمی برنداشت. این موضوع از کوچک‌ترین نهاد اجتماعی یعنی خانواده شروع شده و به گستره اجتماعی تعمیم می‌یابد پس برای استفاده بهینه و بایدهای فضای مجازی خود مشوق انواع حرکت‌های تعالی بخش انسانی بوده و بخوبی برای نشر آن از فضای مجازی بهره ببریم.

بطور مثال از یک سلام و درود و تحیت صبحگاهان به تمام مشترکین خود در شبکه‌های اجتماعی و یا حداقل خانواده و دوستان نزدیک شروع کنیم و این را به عنوان یک الگوی مناسب به دیگران منتقل نمائیم.

این حرکت در ادامه می‌تواند به قرار دادن یک بیت شعر و یا سخنی از بزرگان «البته بدور از کپی کردن صرف از صفحات و یا کانال های دیگران» ادامه یابد که قطعا در میان مدت تاثیرات روحی و روانی فوق العاده‌ای در فرد و اجتماع خواهد گذاشت و یا درصورت عدم اقبال صحیح بدلایل گوناگون به خودکامگی و از هم تنیده شدن و دعواهای حیدری، نعمتی با شکل و شمایلی جدید در قالب مسائل مختلف قومی، مذهبی و... رهنمون سازد. همچون موضع گیری‌های سیاسی در قالب دسته بندی‌های مصطلح (راست و چپ)، (اصولگرا و اصلاح طلب)، مذهبی(شیعه و سنی) قومی(ترک و فارس و عرب و...) و... که طبیعتا سمی مهلک در برابر توسعه و چه بسا یکپارچگی و وحدت ملی خواهد بود.

بیائیم تا دیر نشده از این فرصت استثنائی استفاده کرده و آنرا با برنامه‌ریزی دقیق مورد بهره‌برداری قرار دهیم. جدای از مسوولیت دولتمردان آنچه که به عهده جامعه خواهان مدنیت بوده همانا بالابردن ضریب تحمل و دقت در رفتارهای فردی و اجتماعی به‌خصوص در این عرصه بی حدوحصر ارتباطات است که پیش رو خواهد داشت.

پس لطفا به بایدها و نبایدها اخلاقی در فضای مجازی بیشتر توجه کنیم.