احیای سنتِ ادبیِ فراموش شده ایرانیان در برج میلاد

در ادامه چهار مضرابی با شعر سایه اجرا شد و سپس علی بوستان و حسین علیزاده برای دقایقی به بداهه‌پردازی پرداختند. بخش اول کنسرت علیزاده و هم‌آوایان با تصنیف جان من که شعر آن از سلمان ساوجی است؛ ادامه پیدا کرد و در پایان ساز و آوازی با شعر سایه و تصنیف می‌نوش با شعر حافظ اجرا شد. 

اما اولین کنسرت علیزاده و هم‌آوایان در بخش دوم با اجرای قطعه سلام؛ بر اساس آهنگی از حسن کسایی؛ آغاز شد. پس از آن حسین علیزاده دقایقی به بداهه پردازی پرداخت که با استقبال مخاطبان مواجه شد.

این کنسرت با خواندن شعری از شفیع کدکنی توسط گروه و اجرای ساز و آواز ادامه پیدا کرد و پس از آن تصنیف سوار می‌رسد با شعر سیمین بهبهانی و مثنوی ساز و آواز با شعر مولانا اجرا شد.

اما بخش پایانی این کنسرت به اجرای بحر طویل اختصاص پیدا کرد. در اجرای این قطعه محمد معتمدی؛ خواننده گروه تجربه‌ای متفاوت را برای خود و مخاطبانش رقم زد. شعر سیروس جمالی و تنظیم حسین علیزاده برای گروه هم‌آوایان به جذابیت‌های این قطعه افزود. استقبال مخاطبان از این قطعه باعث شد تا پس از دقایقی تشویق ایستاده؛ گروه دوباره روی صحنه بازگردد و این بحر طویل برای بار دوم اجرا شود.

ساسان فاطمی در یادداشتی که در اختیار حسین علیزاده قرار داده است؛ درباره بحر طویل نوشته:

«بحر طویل نوعی شعر تقریبا فراموش‌شده سنتی - ادبی ایران است که ظاهرا از دوره صفوی، بخصوص در فرهنگ‌های عامیانه یا مردمی مذهبی و غیرمذهبی بین مردم رواج یافت. این نوع شعر به مصرع‌ها یا ابیات متقارن قابل تقطیع نیست و وزن آن از تسلسل یک رکن عروضی، غالبا فعلاتن شکل می‌گیرد. معمولا بحر طویل از بند‌های نامتقارن مختلفی تشکیل شده است که گاه در آن‌ها کلمات هم‌قافیه می‌آیند و قالبا کلمه انتهایی هر بند با بند دیگر قافیه می‌سازد.

بحر طویل را در فرهنگ مردمی می‌توان در حوزه موسیقی‌های مذهبی نیز مثل نوحه و تعزیه یافت، اما این نوع شعر بیشتر با مضامین فکاهی و طنز شناخته می‌شود؛ مثل خیلی از قالب‌های شعری که با موسیقی همراه شده‌اند و نام خود را نیز به همان موسیقی داده‌اند. از جمله غزل، رباعی یا ترانه یا دوبیتی بحر طویل نیز در فرهنگ‌های مختلف محلی نام موسیقی است که این نوع شعر با آن خوانده می‌شود به‌طور مثال در خراسان این موسیقی با مضامین جدی شعر مثل مدح حضرت رسول به همین نام بحر طویل شهرت دارد که ریتم آن کاملا با دو کشش بلند و دو کشش کوتاه رکن فعلاتن مطابقت می‌کند.

نوع فکاهی آن ظاهرا در قدیم در میان مطرب‌های ایرانی رواج داشته و گونه‌ای آواز ضربی به حساب می‌آمده که احتمالا از نظر ملودیک بی‌شباهت به ضربی‌خوانی یا پاضربی‌خوانی‌های همان مطرب‌خوانی‌ها نبوده است. متأسفانه حتی بازماندگان دسته‌های بزرگ روحوضی قدیم هم امروز این آواز را فراموش کرده‌اند و آن را اجرا نمی‌کنند.

یک نمونه منحصربه‌فرد از یک اجرای تفننی این آواز توسط استاد فقید حسین تهرانی در دست است که از همان الگوی ریتمیک دو کوتاه و دو بلند در وزن موسوم به شش‌هشتم تبعیت می‌کند و مثل پاضربی‌خوانی‌های مطربی در قسمت اعظم قطعه از ملودی با انحنای کم و گفتار‌گونه برخوردار است.

بحر طویل یکی از اشکال پالوده ذوق شعری - موسیقایی مردمی است که احیا و بازسازی آن در چارچوب هنری موسیقی حرکتی در جهت بازیابی ارزش‌های اصیل است.