جنجال گوینده‌های خبر صداوسیما/ مسئولیت ادبیات «اره برگزیت» با کیست؟

رویداد۲۴ عباس رضایی ثمرین، روزنامه‌نگاری است که سابقه دبیری تحریریه خبر در بخش‌ها مختلف خبری تلویزیون را در کارنامه کاری خود دارد. وی در مورد فرآیند آماده‌سازی اخبار در بولتن‌های خبری تلویزیون می‌گوید: هر بخش یا بولتن خبری تلویزیون دارای یک تحریریه مخصوص به خود است که از یک سردبیر و چند دبیر تحریریه تشکیل شده است. کار این افراد این است که متن این اخبار را می‌نویسند تا در بولتن خوانده یا پخش شود.

رضایی ادامه می‌دهد: معمولاً گزینش اخبار توسط سردبیر انجام می‌شود. البته بسته به نظر سردبیر، جلسه‌ای شبیه شورای تیتر روزنامه‌ها هم تشکیل می‌شود که در آن، اخبار اصلی انتخاب و مسئول پردازش هر خبر توسط سردبیر مشخص می‌شود و آن فرد صفر تا ۱۰۰ تنظیم را بر عهده می‌گیرد.

وی با بیان اینکه بعد از تنظیم اخبار، سردبیر آن‌ها را مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهد، می‌گوید: در اینجا تغییرات از سوی سردبیر اعمال می‌شود و نهایتاً گوینده بخش خبری قبل از زمان شروع بولتن خبری متن اخبار را مطالعه می‌کند. او به این وسیله هم با متن آشنا می‌شود و هم این فرصت و زمان را دارد که اگر نظر یا پیشنهادی داشت به تحریریه اعلام کند.

به گفته رضایی ثمرین، اگرچه مسئولیت محتوا نهایتاً به عهده سردبیر بخش خبری است، اما مراحل تهیه خبر تلویزیونی یک فرآیند تیمی است؛ یعنی نمی‌توانیم بگوییم گوینده‌ها هیچ نقشی در تهیه و پردازش محتوا ندارند یا نباید داشته باشند. گوینده حتماً باید عضوی از تحریریه و جزئی از فرآیند تهیه و نگارش اخبار باشد تا کاملاً در فضای اخبار قرار بگیرد و بتواند به بهترین نحو، پیام را انتقال دهد.

مسئولیت اشتباه به عهده سردبیر بخش خبری است

این کارشناس رسانه در خصوص به‌کارگیری جملات نامناسب درباره برگزیت در اخبار تلویزیون، می‌گوید: مسئولیت اشتباه به‌وجود آمده، همان‌طور که قبل‌تر هم اشاره کردم، به عهده سردبیر بولتن خبری مورد نظر است، اما این نافی مسئولیت دیگر افراد دخیل، از جمله گوینده نیست. آقای حیاتی خودشان مصاحبه کرده و گفته‌اند: «من برای اولین بار متن این خبر را روی دستگاه اتوکیو دیدم» این یعنی، ایشان احتمالاً قبل از آغاز بخش خبری مورد نظر، فرصت نکرده متن خبر را ببیند و احتمالاً طرح کند که جمله مذکور مناسب نیست.

به گفته رضایی، چانه‌زنی‌هایی به این شکل معمولاً در همه بخش‌های خبری اتفاق می‌افتد و از این طریق، جلوی خیلی از اشتباهات در اخبار پیش از پخش گرفته می‌شود.

این کارشناس رسانه البته مجدداً تأکید می‌کند که اختیار گوینده در محتوای اخبار صرفاً در حد پیشنهاد دادن است و تصمیم‌گیرنده نهایی در این باره سردبیر است. این یعنی اگر سردبیر تشخیص دهد که یک خبر حتماً باید خوانده شود، گوینده باید آن را بخواند و نمی‌تواند آن را روی آنتن تغییر بدهد یا حذف کند. همان‌طور که سایر عوامل پخش بولتن خبری از جمله کارگردان، تدوینگر و منشی صحنه و ... هم باید تابع نظر سردبیر باشند.

اشتباه در هر رسانه‌ای پیش می‌آید

رضایی در پاسخ به این سؤال که نظر شما در مورد استفاده از این ادبیات اره برگزیت در بخش خبری رسانه ملی چیست نیز گفت: طبعاً ادبیات مورد استفاده در بخش‌های خبری تلویزیونی، مثل همه رسانه‌های دیگر باید تابع قواعد زبانی رسمی کشور و همچنین استاندارد‌های حرفه‌ای رسانه باشد. اتفاق اخیر یا اتفاقات مشابهی که در گذشته به‌طور موردی رخ داده، سنجه مناسبی برای قضاوت درباره همه فضای بخش‌های خبری تلویزیون نیست. یعنی درست است که این یک جمله پخش شده نامناسب، غیرحرفه‌ای و خارج از شئون تلویزیون جمهوری اسلامی ایران بوده است، اما نمی‌توان آن را به سایر اخبار و عملکرد همه بخش‌های خبری تعمیم داد.

وی توضیح داد: به این نکته نیز توجه داشته باشید که بخش‌های خبری، تحریریه‌های مجزا دارند و در محتوای هر کدام از این بخش‌ها، سلیقه اعضای تحریریه به‌ویژه شخص سردبیر دخیل و مؤثر است. کما اینکه مثلاً ادبیات بخش خبری ۲۱ با ۲۰:۳۰ متفاوت است. بخش دیگری از تولید محتوا و ادبیات هم در خبرگزاری صداوسیما اتفاق می‌افتد که سازوکار‌ها و متولیان خاص خودش را دارد.

این روزنامه‌نگار، در پایان خاطرنشان کرد: آنچه اتفاق افتاده اگرچه اشتباه بزرگی بوده است، اما به اعتقاد من یک رویه نیست. اشتباهات غیرعامدانه و حتی عامدانه در هر رسانه‌ای از جمله روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها ممکن است رخ بدهد. تحریریه‌های اخبار تلویزیونی هم نه‌تنها از این قاعده مستثنا نیستند، بلکه با توجه به ضرب‌الاجل آنتن و شرایط پراسترس تهیه اخبار، چه بسا در معرض اشتباهات بیشتری هم باشند.