معلول آزاری دولتی/ چرا معلولان تحت پوشش بیمه خدمات توانبخشی قرار نمیگیرند

 

رویداد۲۴ شادی مکی: هفته گذشته رویداد۲۴ گزارشی منتشر کرد با عنوان «روزهای سیاه همنشینی معلولیت و فقر» درباره کودکی  که با وجود داشتن معلولیت شدید و ابتلا به بیماری میکروسفال از دریافت خدمات توان‌بخشی و کاردرمانی محروم است. «علیرضا» در خانواده‌ای کارگری و به شدت تنگ دست متولد شده و والدینش به دلیل درآمد کم و مخارج بالای زندگی نتوانسته‌اند از عهده هزینه‌های جلسات متعدد توان‌بخشی و کاردرمانی فرزندشان برآیند. موضوعی که باعث شد «علیرضا» روز به روز به لحاظ جسمی وضعیت بدتری پیدا کرده و بر وخامت حالش افزوده شود.

اینکه چرا کشوری که میزان معلولیت‌زایی در آن چشمگیر است افراد دارای معلولیت به‌ویژه آن‌ها که در خانواده‌هایی کم‌برخوردار زندگی می‌کنند نمی‌توانند از خدمات ارزان و حتی رایگان به ویژه در دوران کودکی برخوردار شوند، موضوع مهمی است که با دکتر محمد رضا اسدی نائب رئیس انجمن کار درمانی ایران مطرح شده است.

محمدرضا اسدی به رویداد۲۴ می‌گوید: آماری که از مراکز توانبخشی و کلینیک‌های کاردرمانی و گفتار درمانی برای ما ارسال میشود نشان می‌دهد درحال حاضر حداقل حدود ۵۰ هزار کودک معلول زیر ۶ سال مورد شناسایی این مراکز قرار گرفته‌اند و در مجموع حدود ۲۵۰ هزار کودک زیر سن ۱۸ سال در کشور داریم که با انواع معلولیت‌ها دست و پنجه نرم میکنند.

وی با بیان اینکه سن، فاکتور مهمی برای اقدام به موقع توانبخشی است، ادامه می‌دهد: همه میدانند که مراحل رشدی-حرکتی هر انسان باید به طور طبیعی طی شود، که این روند در افراد دارای معلولیت با اختلالاتی همراه است. اگر مداخله به موقع انجام نشود، نهایتا فرد با معلولیت‌های بیشتری درآینده مواجه شده و به خدماتی که در آن زمان موثر واقع می شد، دیگر پاسخگو نخواهد بود.

عضو هیات مدیره انجمن‌های علمی گروه پزشکی کشور با تاکید بر اهمیت دو فاکتور سن و تعداد افراد دارای معلولیت برای رسیدگی به این گروه و مسئولیت سازمان‌هایی مانند سازمان بهزیستی، اظهار می‌کند: رشته‌هایی که خدمات طولانی تری را به جامعه افراد دارای معلولیت میدهند مانند توانبخشی، کاردرمانی و گفتار درمانی می‌توانند بیشترین تاثیر را بر بهبود زندگی این افراد داشته باشن، به شرط آنکه در سنین مناسب این مداخلات صورت گیرد. در این صورت این افراد در آینده و در سنین بالاتری می‌توانند زندگی بهتر و مستقل‌تری را تجربه کنند.

وی با بیان اینکه باید راه دسترسی افراد دارای معلولیت را به خدمات ضروری هموارتر کنیم، خاطر نشان می‌کند:
فرد دارای معلولیت برای فائق آمدن بر مشکلات خود، خانواده را درگیر مسائل اقتصادی میکند. مشکلات این گروه از موضوع بهداشت و سلامت هم فراتر است، زیرا فرد اگر بیمار شود مشکلات ناشی از آن یکبار گریبان خانواده را خواهد گرفت، اما مشکلات فرد دارای معلولیت در طولانی مدت باعث فلج شدن اقتصاد خانواده می‌شود. به همین دلیل ضروری است این خانواده‌ها مورد حمایت قرار گیرند. زیرا حتی اگر وضعیت اقتصادی خانواده مطلوب باشد، هزینه‌های طولانی مدت رسیدگی به این افراد می‌تواند این خانواده‌ها را با مشکل مواجه کند.

نائب رئیس انجمن کار درمانی ایران با اشاره به اینکه در همه جای دنیا مراکزی هستند که خدمات طولانی مدت را به افراد دارای معلولیت ارائه میدهند، می‌گوید: در کشور ما ماده ۶ قانون جامع حمایت از معلولان مصوب اردیبهشت سال ۹۷ بر اینکه «وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است پوشش بیمه سلامت افراد دارای معلولیت تحت پوشش سازمان را به گونه‌ای تأمین کند که علاوه بر تأمین خدمات درمانی مورد نیاز این افراد، خدمات توانبخشی جسمی و روانی افراد دارای معلولیت را پوشش دهد» تاکید شده است. اما هنوز دو رشته توانبخشی و کاردرمانی که بیشترین خدمت را به  افراد دارای معلولیت در طولانی‌ترین زمان ممکن ارائه میدهند تحت پوشش بیمه درنیامده‌اند.

وی عنوان می‌کند: قبلا فیزیوتراپی بخشی از اقدامات توانبخشی برای افراد دارای معلولیت را انجام میداد که تحت پوشش بیمه هم بود، اما این رشته بیشتر مربوط به بیماری‌هاست و نهایتا خدمات کوتاه مدت توانبخشی را شامل میشود.  بیشترین آمار ارجاع به فیزیوتراپی هم از سوی بیماران و افراد عادی است تا افراد دارای معلولیت.فقدان پوشش بیمه برای خدمات توانبخشی، خانواده‌های دارای معلول را دچار مشکل کرده و در نهایت به قطع حضور فرد دارای معلولیت در جلسات توانبخشی و کاردرمانی می انجامد. موضوعی که در بزرگسالی می‌تواند برای این افراد مشکلات بیشتری ایجاد کرده و بار بیشتری نیز بر عهده سازمان‌های متولی امر قرار دهد.

---

بیشتر بخوانید:

این کاردرمانگر توضیح می‌دهد: اگر بخواهیم آثار برخورداری معلولان از خدمات توانبخشی و کاردرمانی را از نظر هزینه اثر بخشی این در‌مان‌ها بررسی کنیم، باید بگوییم این اقدامات نوعی پیشگیری ثانویه است. به این معنا که هر قدر برای ارائه خدمات توانبخشی به موقع هزینه شود، از خرج بسیار بیشتر دولت و خانواده، در آینده پیشگیری کرده و اثر بخشی بیشتر و هزینه کمتری را به دنبال خواهد داشت.

اسدی خاطرنشان می‌کند: اگر به بیمه‌ها سمت و سوی بهتری داده و هزینه‌هایی را به این دو رشته اختصاص دهند، همانگونه که قانون وزارت بهداشت را مکلف به پوشش بیمه‌ای خدمات این افراد کرده است،  هزینه اثربخشی آن بیشتر و مطلوب‌تر است.

این فعال حوزه معلولان با اشاره به آمار بالای توان‌خواهان و کودکان معلول که به دلیل شرایط نامناسب مالی خانواده درمان را رها کرده‌اند، تصریح می‌کند: ما نگران هستیم که این کودکان در بزرگسالی با مشکلات بیشتر و هزینه های بالاتری مواجه شده و دوباره به دستگاه‌های دولتی رجوع کنند. این در حالی است که توان مالی خانواده ها برای پرداخت هزینه های افراد دارای معلولیت هر سال نسبت به سال گذشته کاهش می‌یابد. به این معنا که خانواد‌های که ۳ سال پیش توانایی این را داشته در طول سال فرزند خود را ۵۰ جلسه برای کاردرمانی، توانبخشی یا گفتار درمانی به مراکز مربوطه می بردند، امسال نهایتا توانایی پرداخت هزینه ۲۰ جلسه را دارد. این مسائل در تمامی کلینیک‌های توانبخشی در سراسر کشور ملموس است. این آمار‌ها را هم می‌توان از خانواده‌ها احصاء کرد و هم از متخصصانی که در این حوزه کار می‌کنند. این موضوع نشان‌دهنده فشار اقتصادی ناشی از هزینه درمان روی خانواده است.

وی اظهار می‌کند: عدم پوشش بیمه خدمات توانبخشی،کاردرمانی و گفتار درمانی، دسترسی بسیاری از معلولان را به این خدمات مهم و حیاتی محدود کرده است. این خود مصداقی از ایجاد مانع در دسترسی این افراد به خدمات و نمونه‌ای از معلول آزاری است.

 

او به انحصار برخی مراکز برای ارائه خدمات ارزان‌تر اشاره کرد و گفت: تامین بودجه تعداد محدودی از مراکز ارائه خدمات هم نه تنها ایجاد انحصار و رانت کرده بلکه دسترسی این افراد را هم محدودتر و حق انتخاب درمان را نیز از سوی جامعه هدف از بین برده است. 

اسدی با بیان اینکه همه افراد برای دریافت برخی خدمات دارای مشکل هستند، اما افراد دارای معلولیت با مشکل جدی تری مواجه اند، می‌گوید: افراد دارای معلولیت به نسبت افراد فاقد معلولیت مشکلات و هزینه‌های بیشتری دارند و قطعا گران شدن بنزین باعث مضاعف شدن مشکلات آن‌ها می‌شود. به عنوان مثال این افراد برای رسیدن به مقصد از هر وسیله‌ای نمی‌توانند استفاده کنند و هر وسیله‌ای هم شاید به آن‌ها خدمات ندهد؛ گرچه مشکلات مربوط به هزینه ایاب و ذهاب این گروه تنها بخشی از مشکلات افراد دارای معلولیت است.

نائب رئیس کانون کاردرمانی کشور اضافه می‌کند: خانواده برای پرداخت هزینه درمان و توانبخشی این افراد سختی زیاد می‌کشد و قطعا افزایش بهای بنزین و گران‌تر شدن هزینه معیشتی باعث می‌شود که این خانواده‌ها به رغم علاقه‌ای که به عضو معلول دارند، برای حفظ حیات خانواده از هزینه خدمات توانبخشی وی بگذرند. یعنی این خدمات در اولویت‌های بعدی خانواده‌ها قرار می‌گیرد.

وی تصریح می‌کند: در تمام جهان ارتباط مستقیمی میان فقر و معلولیت وجود دارد، یعنی هر قدر در جامعه‌ای فقر ببیشتر شود، تعداد افراد دارای معلولیت نیز بیشتر می‌شود و اگر آمار معلولان در جامعه‌ای بالاتر برود، فقر هم به همان میزان افزایش می‌یابد. پس هر آنچه که جامعه را دچار مشکل کند صد در صد جامعه افراد دارای معلولیت را نیز با مشکلات مضاعفی مواجه می‌کند.