آیا نخست وزیر جدید عراق موفق می‌شود؟

رویداد۲۴ در آستانه پایان مهلت قانونی انتخاب نخست وزیر، برهم صالح، رئیس جمهور عراق، بدون مشورت و هماهنگی با برخی از نیرو‌های تاثیرگذار شیعی در عراق، فرد جدیدی را مامور تشکیل کابینه کرد. در نتیجه، نخست وزیر مامور تشکیل کابینه، با مخالفت تند این نیرو‌ها قرار گرفت. امری که موفقیت او را در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد.

روز سه شنبه، عدنان الزرفی، استاندار سابق نجف و از چهره‌های نزدیک به حیدر عبادی، نخست وزیر سابق، از سوی صالح مامور تشکیل کابینه شد. اکنون وی یک ماه فرصت دارد تا کابینه خود را تشکیل دهد و سپس برای گرفتن رأی اعتماد به پارلمان برود.

الزرفی پس از مامور شدن به تشکیل کابینه بیانیه‌ای صادر کرد و در این بیانیه ضمن تاکید بر تحقق مطالبات تظاهرات کنندگان، متعهد شد که در مدت حداکثر یک سال پس از تشکیل دولت، با همکاری سازمان ملل متحد، انتخاباتی آزاد، شفاف و مستقل برگزار کند.

در صورتی که الزرفی موفق شود کابینه تشکیل دهد، دو چالش فوری خواهد داشت: چالش اول شیوع روافزون ویروس جدید کرونا، معروف به کووید-۱۹، در عراق و چالش دوم، تدوین و تصویب بودجه سال ۲۰۲۰ عراق است. بودجه‌ای که حالا بعد از سقوط شدید قیمت‌های نفت، با مشکلات زیادی مواجه است.

اما سوای این دو چالش، که هرکسی سر کار بیاید باید آن‌ها را حل و فصل کند، الزرفی چالش‌های سیاسی دیگری دارد که اگر حل و فصل نشوند، دولت او را به شکست خواهند کشاند. در حال حاضر، بارزترین چالش سیاسی الزرفی، مخالفت برخی نیرو‌های تاثیرگذار شیعی با نخست وزیری وی است.

ائتلاف انتخاباتی فتح، به ریاست هادی عامری، که یکی از فراکسیون‌های بزرگ پارلمان را در اختیار دارد، انتخاب الزرفی به تشکیل دولت را اقدامی غیرقانونی از سوی رئیس جمهور دانست. در بیانیه الفتح آمده است: «اقدام غیر قانونی رئیس جمهور در مأموریت دادن به نامزدی خارج از چارچوب‌های قانونی که براساس آن انتخاب نامزد این مقام، مسئولیت فراکسیون بزرگ‌تر مجلس و اعلام رسمی آن ازجانب این فراکسیون است، غیر قابل قبول و نقض قانون اساسی است.»

ائتلاف فتح تاکید کرده که از همه امکانات برای جلوگیری از نادیده گرفتن قانون اساسی استفاده خواهد کرد. فتح، که شاخه سیاسی نیرو‌های حشد الشعبی به شمار می‌رود، انتخاب نخست وزیر را حق خود می‌داند، چرا که تعیین نخست وزیر، جزو مسئولیت‌های فراکسیون اکثریت در پارلمان است.

اما خود مسئله «فراکسیون اکثریت» به یکی از مشکلات لاینحل عراق تبدیل شده است. گروه‌هایی مانند فتح و سائرون، با استناد به کرسی‌های پارلمان که در اختیار دارند، معتقدند معرفی نخست وزیر باید از کانال آن‌ها صورت گیرد. در نتیجه، هر کسی که بدون مشورت با این گروه‌ها انتخاب شود، علاوه بر اینکه انتخاب او غیرقانونی است، موفق به تشکیل کابینه هم نخواهد شد.

الرزفی در تشکیل دولت با دو مشکل مواجه است. اولا او از سوی برخی نیرو‌های تاثیرگذار در پارلمان، خصوصا نیرو‌های نزدیک به حشدالشعبی، معرفی نشده است. ثانیا، سیاسون نزدیک به حشد الشعبی، او را عامل آمریکا و "جوکر آمریکایی" می‌دانند.

حسن سالم، نماینده پارلمان از ائتلاف صادقون، نزدیک به گروه عصائب اهل الحق، به شدت از نخست وزیری الزرفی انتقاد کرد و آن را «خیانتی به خون شهدا» دانست.

سالم گفت: «مامور شدن جوکر (الزرفی) به نخست وزیری خیانتی به خون شهداست. گروه‌های حکمت، سائرون و النصر، در کنار رئیس جمهور برهم صالح، جوکر را مامور تشکیل دولت کردند.» سالم گفته صالح، ضمن نادیده گرفتن نامزد اکثریت، شخصیتی جنجال برانگیز و دارای تابعیت دوگانه را مامور تشکیل دولت کرد.

آمریکا از الزرفی به طور مشروط حمایت کرده است. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، در توئیتی نوشت که اگر الزرفی منافع عراق را در اولویت قرار دهد، از حمایت آمریکا و جامعه بین المللی برخوردار خواهد بود.

اما سعد المطلبی، از رهبران ائتلاف «دولت قانون» به رهبری نوری مالکی، گفته رأی اعتماد گرفتن الزرفی از پارلمان بعید است. وی گفته ائتلاف فتح و دولت قانون در کنار سایر گروه ها، برای جلوگیری از رأی اعتماد گرفتن الزرفی تلاش می‌کنند.

با این حال، الزرفی ممکن است با حمایت مقتدی صدر، حیدر عبادی و گروه‌های سنی و کردی از پارلمان رأی اعتماد بگیرد. اما حتی اگر به این شکل، نخست وزیر شود امکان موفقیت وی محدود است. خصوصا که او نخست وزیر مرحله انتقالی به شمار می‌رود که مهمترین ماموریت‌اش، برگزاری انتخابات زودهنگام است. الزرفی که نخست وزیری اش با مخالفت سخت برخی گروه‌ها مواجه شده، در انتخاب وزرا دشواری‌های زیادی خواهد داشت.

محمد علاوی، که قبل از الزرفی مامور تشکیل کابینه شده بود، با وجود موافقت و همراهی نسبی گروه‌های شیعی، در مرحله انتخاب وزرا نتوانست موفق شود. علاوی بعد از شکست در تشکیل کابینه، سهم خواهی‌های احزاب را علت شکست خود دانست. وی گفته الزرفی در صورت انتخاب وزرای پاکدست با طبقه سیاسی درگیر خواهد شد. بنابراین، الزرفی، در هر حالت امکان موفقیت کمی دارد؛ حتی اگر صدر و عبادی با حمایت سنی‌ها و کرد‌ها او را سرکار بیاورند، گروه‌های ناراضی دیگر، ممکن است از طریق پارلمان دولت او را به شکست بکشانند.