گرفتاری دانش‌آموزان در یک بام و دوهوای آموزش و پرورش/ اجرای طرح زوج و فرد در مدارس امکان‌پذیراست؟

اکنون مشکلات آموزشی در دوران کرونا به ایستگاه آغاز سال تحصیلی و نحوه برنامه‌ریزی برای حضوردانش‌آموزان رسیده است. درحالیکه رئیس‌جمهور اعلام کرد که مدارس ۱۵ شهریور ماه بازگشایی می‌شوند، اما مسئولان آموزش و پرورش خبر می‌دهند که هنوز برنامه قطعی در این زمینه وجود ندارد. وزیر آموزش و پرورش نیز از اجرای طرح زوج و فرد در مدارس سخن می‌گوید در حالیکه اجرای چنین طرحی با اما و اگر‌های بسیاری همراه است.

کُندی در تصمیم‌گیری و اقدام به موقع در حوزه آموزش کشور که در شرایط اپیدمی ویروس کرونا هشداری نسبت به وجود بی‌برنامگی و عدم استفاده از کارشناسان خبره در حوزه آموزشی کشور است که خلا آن در چنین شرایطی به خوبی احساس می‌شود.

آموزش در دست گروه‌هایی با اهرم فشار!

محمدرضا نیک‌نژاد عضو کانون صنفی معلمان در اینباره به رویداد ۲۴ می‌گوید: بخشی از این نحوه تصمیم‌گیری در آموزش و پرورش به آشفتگی تصمیم‌گیری در میان مقامات ارشد باز می‌گردد ، یعنی تقریبا چنین وضعی را در دولت هم مشاهده می‌کنیم. مسئولان در تصمیم‌گیری‌های خود تحت تاثیر شرایط، گروه‌های ذینفع و گروه‌هایی که  می‌توانند اعمال فشار کنند، هستند. از نظر من از ابتدای اپیدمی کرونا دولت مبنای اقدامات خود را ایمنی گله‌ای قرار داد و موارد را به صورت کلی پیگیری کرد و امروز هم چنین است.

وی ادامه می‌دهد: اگر بخواهیم به تصمیمات آنی که در حوزه آموزش و پرورش گرفته شد و سریع نیز تغییر کرد اشاره کنیم همان است که رئیس‌جمهور در ابتدای اپیدمی ویروس کرونا اعلام کرد که از شنبه مدارس باز می‌شود، اما به سرعت تغییر دیدگاه داد که دلیل آن را می‌توان فشار خانواده‌ها نسبت به تداوم تعطیلی مدارس در این شرایط عنوان کرد. این موضوع نشان می‌دهد که کل ساختار تصمیم‌گیری ما همین حالت را دارد.

این کارشناس آموزش دلیل دیگر این نوع تصمیم‌گیری‌ها در آموزش و پرورش را وضعیت نامشخص ویروس کرونا دانسته و عنوان می‌کند: در حال حاضر انتشار این ویروس کل دنیا را در شرایطی قرار داده است که تصمیم‌گیری‌ها نباید برای بلندمدت یا کوتاه مدت باشد و باید راهکارهای میانه‌ای در نظر گرفت. به نظر من عامل مهم دیگری که در این مساله وجود دارد گروه‌هایی هستند که ابزار فشار موثری بر آموزش و پرورش دارند.

این کارشناس آموزش با اشاره به اینکه بسیاری مواقع وزیر آموزش و پرورش از خود این ساختار انتخاب نشده است، توضیح می‌دهد: ما تجارب متفاوتی در این زمینه داشتیم. وزرایی که از دل این ساختار انتخاب شده‌اند مانند بطحایی یک نوع فشار و مشکلاتی را در دوران مدیریت خود بر این نهاد داشتند و افرادی که از خارج از مجموعه انتخاب شدند مانند حاجی میرزایی نیز مشکلات خاص دیگری داشتند. وزاری خارج از سیستم آموزش و پرورش، ساختار این نهاد را نمی‌شناختند  و چندان آشنایی نیز با گروه‌های فشار درون آموزش و پرورش نداشتند به همین دلیل هم به سرعت تحت فشار این گروه‌ها قرار می‌گرفتند و دچار ناکارآمدی، کوتاه آمدن در کار و ... می‌شدند.

نیک نژاد می‌افزاید: افرادی که از دل ساختار آموزش و پرورش انتخاب می‌شدند نیز مشکلات جدی‌تری داشتند به این معنا که باید منافع این گروه‌ها و افراد را تامین می‌کردند. با توجه به همه این مسائل معتقدم دلیل بخشی از این نوع تصمیم‌گیری‌های آقای حاجی میرزایی عدم شناخت وی از فضای آموزشی کشور است. او مشاور‌های مختلفی دارد که یا از درون آموزش و پروش هستند یا اینکه از درون این ساختار نیستند. وی با کمک این مشاور‌ها تصمیم‌گیری می‌کند، اما بعد متوجه می‌شود که از بخش‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تحت تاثیر قرار گرفته است به همین دلیل یا محتوای این تصمیمات را تغییر می‌دهد یا تعدیل یا اینکه کلا از تصمیم خود عقب‌نشینی می‌کند.

وی با اشاره به اینکه تصمیم‌گیری‌ها در آموزش و پرورش به‌ویژه در شرایط کرونایی چندان هم کارشناسی شده نیست تصریح می‌کند: شنیده‌ام که وزارت بهداشت مخالف بازگشایی مدارس و حضور اختیاری دانش‌آموزان است. این درحالی است که ما باید بپذیریم که تصمیم‌گیری‌ها درباره مساله مهم جان و سلامت افراد با وزارت بهداشت بوده و تصمیم‌گیری درباره آموزش و پرورش بر عهده وزارت آموزش و پرورش است. اما به این دلیل که نظر نهاد‌های دیگری هم در این تصمیم‌گیری‌ها موثر بوده و اولویت مربوط به جا‌های دیگری به جز بخش آموزش است تصمیم‌ها با موانع زیادی برخورد می‌کند.

این معلم تصریح می‌کند: مثلا وزارت بهداشت به عنوان یک ارگان تخصصی می‌گوید وضعیت در فلان استان قرمز است و نباید مراکز در این استان بازگشایی شوند، اما دولت مثلا اقتصاد را اولویت قرار داده و مشاغل را بازگشایی می‌کند آنچنانکه رئیس‌جمهور نیز در یکی از سخنان خود عنوان کرد که اگر ۲ میلیون نفر در اثر کرونا بمیرند مساله‌ای نیست، اما نمی‌توان ۳۰ میلیون گرسنه را در خیابان جمع کرد که شاید چندان هم غیر منطقی نبود. منظور این است که اولویت‌ها در نهاد‌های درجه دومی مانند وزارت بهداشت یا آموزش و پرورش از جا‌های دیگری به جز ارگان‌ها مشخص می‌شوند. به همین دلیل با تغییر اولویت‌های مشخص شده از سوی سایر نهاد‌ها تصمیم‌های گرفته شده در آموزش و پرورش نیز تغییر می‌کند.

مشکلات اجرای طرح زوج و فرد در مدارس/ با مدارس پرجمعیت چه کنیم؟

وی درباره اجرای طرح زوج و فرد در مدارس طی سال تحصیلی جدید خاطرنشان می‌کند: قطعا اجرای این طرح امکان‌پذیر نیست مگر آنکه در کنار این طرح از سایر طرح‌ها استفاده کنند. به این معنا که باید توجه کرد که تراکم مدارس دولتی به‌ویژه در کلان‌شهر‌ها بالاست. مثلا در تهران مدارسی وجود دارند که در هر کلاس دبستان بیش از ۵۰ دانش‌آموز حضور دارد شاید این مدارس در مناطق یک تا ۱۳ وجود نداشته باشند، اما در مناطق پایین‌تر چنین مدارسی وجود دارند. من می‌دانم که در مناطق حاشیه‌ای تهران تا ۵۰ نفر در کلاس اول دبستان سر کلاس درس می‌نشینند. همچنین در نواحی مختلف حاشیه‌نشین کرج هم چنین مدارسی وجود دارند.

با کمبود معلم مواجهیم

وی با بیان اینکه در این شرایط تمامی مطالب کتاب درسی را نمی‌توانند تدریس کنند، اضافه می‌کند: براساس این طرح در بهترین حالت ۵ روز آموزشی تبدیل به ۳ روز آموزشی می‌شود. در این ۳ روز کدام مطالب آموزشی را قرار است در اولویت قرار دهند. براساس تجربه من به عنوان یک پدر و یک معلم برخی درس‌ها این ظرفیت را دارند که با کمک خانواده به صورت خودخوان آموزش داده شوند. اما برخی دروس مانند ریاضی چنین شرایطی ندارد. من با اینکه معلم فیزیک بوده و قطعا با ریاضی هم سروکار دارم، اما برای آموزش ریاضی به فرزندم باید ابتدا کتاب را مطالعه می‌کردم و بعد به او آموزش می‌دادم.

نیک‌نژاد خاطرنشان می‌کند: اگر آموزش و پروش قصد دارد طرح زوج و فرد را اجرایی کند باید طرح‌های دیگری نیز در کنار آن اعمال کند. به نظر من نمی‌توان در مدارس پرجمعیت طرح زوج و فرد را اجرا کرد و باید بچه‌ها به ۳ گروه تقسیم شوند.

وی اظهار می‌کند: مساله دیگر برای اجرای چنین طرح‌هایی معلم است. به این معنا که برنامه معلم‌ها برای سال بعد مشخص است. معلم ممکن است دو روز را در یک مدرسه و ۳ روز را در مدرسه دیگر تدریس کند و نمی‌تواند برنامه خود را که از پیش مشخص کرده است تغییر دهد. لذا در بکارگیری معلمان طی این طرح مشکلاتی وجود دارد و علاوه بر آن برای اجرای چنین برنامه‌ای باید به فکر تامین معلم نیز باشند.

آموزش مجازی یا حضوری، مساله این است

عضو کانون صنفی معلمان عنوان می‌کند: برای آنکه در این طرح بتوان کتاب‌های درسی با حجم زیاد را تدریس کرد ضروری است که محتوا را بر اساس آنچه ممکن است در آینده به درد دانش‌آموز بخورد اولویت‌بندی کرد. کتاب ریاضی هم گام به گام پیش می‌رود و پیش نیاز آموزش دروس دیگر مانند فیزیکی و شیمی به دانش‌آموز است. بنابراین یا باید  محتوای آموزشی را اولویت‌بندی کنند یا آن را کم کنند. البته کتاب درسی را نمی‌توانند تغییر دهند چه بسا که چند ماه دیگر تغییراتی رخ داده و وضعیت از نظر اپیدمی کرونا به حالت عادی بازگردد.

وی با بیان اینکه دانش‌آموزان از ابتدای ماجرای کرونا آسیب دیده‌اند، اظهار می‌کند: مساله آموزش و پرورش در پیشرفته‌ترین کشور‌ها نیز به دلیل شرایط موجود، تبدیل به یک دغدغه مهم شده است و با شیوه‌های مختلف در حال ادامه دادن بحث آموزش هستند. اما حقیقت آن است که اولویت با جان دانش آموز است و هر تصمیمی که گرفته می‌شود باید جان دانش‌آموز و معلم در اولویت قرار داده شود اما گویا برای ساختار سیاسی کشور این مساله اهمیت چندانی نسبت به سایر اولویت‌ها نداشته باشد. حال اگر توانستند شرایط را مساعد کرده و با اطمینان خاطر خانواده‌ها نسبت به سلامت دانش‌آموزان آن‌ها را به مدرسه آورند باید به فکر آسیب ندیدن آموزش باشند.

نیک‌نژاد خاطرنشان می‌کند: اگر برگزاری کلاس‌های درس 2 یا سه روز در هفته شود یا به صورت مجازی برگزار شود قطعا این آموزش کارایی آموزش حضوری را ندارد و ارتباط لازم میان دانش‌آموز و معلم برقرار نمی‌شود با اینحال با این شرایط باید کاری کنیم که آسیب‌های وارده بر دانش‌آموزان به لحاظ آموزشی کمتر شود که البته شرایط چندان هم امیدوارکننده نیست.