آیا امارات قرار است رهبر طرح «یک جاده، یک کمربند» چین در خاورمیانه شود؟

  رویداد۲۴ Cinzia Bianco  در وبسایت «اندیشکده خاورمیانه» در واشنگتن نوشت: ویروس کرونا که از چین سرچشمه گرفت، در بدترین زمان برای امارات متحده عربی رخ داد. در حقیقت، قبل از این ویروس، روابط امارات و چین در حد عالی قرار داشت. مشارکت دوجانبه‌ی آن‌ها تحت تأثیر رشد فزاینده مبادلات اقتصادی، وعده می‌داد که آن‌ها در آینده تبدیل به یک مدل ژئو اقتصادی و ژئوپلیتیکی شوند. گفتنی است، امارات متحده عربی با بیش از ۴۰۰۰ شرکت چینی که در این کشور فعالیت دارند، شریک اصلی اقتصادی پکن در خاورمیانه و شمال آفریقا (منا) به شمار می‌رود. از سال ۲۰۱۵، تجارت دوجانبه پکن- دبی تقریباً ۱۰ درصد رشد سالانه داشته است و در ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۹ به ۳۵ میلیارد دلار رسید.

این روابط از زمان سفر شی جین پینگ، رئیس جمهور چین به امارات در سال ۲۰۱۸ عمیق‌تر شد. برای پکن، امارات متحده عربی اولین و مهمترین مرکز برای صادرات مجدد به منطقه‌ای گسترده‌تر است، زیرا حدود ۶۰ درصد از صادرات آسیا از بنادر امارات عبور می‌کنند. سرانجام باید گفت که روابط دو طرف در زمینه‌ی تجارت دریایی و طرح یک جاده یک کمربند که از پتانسیل زیادی هم برخوردار است، اهمیت دارد.

---

بیشتر بخوانید: چین می‌خواهد نفوذ خود را تا قلب اروپا پیش ببرد/ قرارداد ۲۵ سال ایران و چین باید در میان نخبگان مطرح و به نقد گذاشته شود

---

در دهه‌های اخیر، امارات به عنوان بخشی از استراتژی متنوع سازی اقتصاد خود، سرمایه گذاری زیادی در حوزه‌ی نوآوری‌های دیجیتال، خدمات مالی، تدارکات حمل و نقل و گردشگری داشته است. سنگ بنای این استراتژی ایجاد دی پی ورلد به عنوان یک رهبر جهانی در مدیریت بندر و توسعه زیرساخت‌های وابسته به خانواده حاکم دبی است. همچنین باید گفت که عملیات خارجی دی پی ورلد همواره بر اساس یک استراتژی تجاری مداوم انجام شده و اغلب با سیاست خارجی ابوظبی همپوشانی داشته است. به ویژه این هماهنگی از سال ۲۰۰۹، هنگامی که هم افزایی بین ابوظبی و دبی با کمک مالی اولی تقویت شد، مشهود است. مهم اینکه، با هدایت سرمایه گذاری‌ها به سمت ارتقا و مدیریت بنادر در سراسر جهان، دی پی ورلد به عنوان یک ابزار ژئو اقتصادی و ژئوپلیتیکی مهم برای استحکام روابط سیاسی ابوظبی با کشور‌های میزبان ظاهر شده است.

اکنون غول بندر دبی با بزرگترین پروژه زیرساختی که تاکنون طراحی شده، روبرو است. آن پروژه جاده دریایی ابریشم یا همان کریدور دریایی طرح یک جاده یک کمربند است که از چین تا آفریقا و اروپا ادامه دارد. گفتنی است، امارات متحده عربی به شدت مشتاق است که بخشی از این پروژه باشد. در همین ارتباط، در سال ۲۰۱۸، بازار جهانی ابوظبی با بورس اوراق بهادار شانگهای، تفاهم نامه‌ای را امضا کرد تا بازار مالی یک کمربند یک جاده ایجاد شود و به عنوان یک بستر بین المللی برای افزایش سرمایه به منظور پشتیبانی از پروژه‌های مرتبط با طرح یک کمربند یک جاده خدمت کند. اگر همه گیری رخ نمی‌داد، در ماه آوریل اجلاس طرح یک کمربند و یک جاده در سال ۲۰۲۰ به میزبانی دبی برگزار می‌شد.

مهم اینکه مدیرعامل دی پی ورلد خاطر نشان کرده است که این شرکت در حال حاضر بنادر بیشماری را در امتداد جاده دریایی ابریشم اداره می‌کند و تلاش زیادی برای گسترش این شبکه انجام داده است. از سوی دیگر، به لطف امتیازاتی که طی چندین دهه دی پی ورلد به دست آورده است، اکنون دسترسی ویژه به تأسیسات ساحلی کشور‌های مختلف دارد. در این ارتباط می‌توان به جزیره استراتژیک سوکوترا، اریتره، سومالی لند، سودان، مصر، لیبی، قبرس و جا‌های دیگر اشاره کرد. همچنین تقویت بیشتر وضعیت خود در دریای مدیترانه شرقی به امارات متحده عربی امکان می‌دهد تا بنادر را در این مناطق که از بندر جبل علی دبی به قلب اروپا منتقل می‌شود، به طور ژئوپلیتیکی پیوند دهد و بدین ترتیب مجدداً به سایر راهرو‌های طرح یک جاده یک کمربند متصل شود.

این استراتژی بلندپروازانه، امارات متحده عربی را به رهبر منطقه‌ای طرح یک جاده یک کمربند تبدیل و دبی را به عنوان مهمترین شریک پکن در منطقه منا معرفی می‌کند.

بسیاری از تلاش‌های امارات متحده عربی برای ایفای چنین نقش مهمی در طرح یک کمربند یک جاده، در ابتدا در پاسخ به ترس دبی از اینکه به طور کامل در این پروژه حضور نداشته باشد، انجام شد. طبق برنامه‌های اولیه پکن، راهرو دریای یک کمربند یک جاده باید خیلی از امارات فاصله می‌داشت. بندر کلیدی در اقیانوس هند، گوادر پاکستان بود که هنوز هم هست. این بندر در ۴۰۰ مایلی امارات قرار دارد. بندر گوادر از ابتدا توسط چین ساخته شد و کاملاً استراتژیک است، زیرا به پکن این امکان را می‌دهد که دریای چین جنوبی پرمناقشه و تنگه‌ی مالاکا را که تحت کنترل آمریکاست، دور بزند. در خلیج فارس، چین روی بندر ارزشمند دوقم حساب کرده است. این بندر از سرمایه گذاری ۱۰.۷ میلیارد دلاری چین و عمان برخوردار شد و انتظار می‌رود به عنوان یک منطقه آزاد تجاری به بزرگترین نمونه در خاورمیانه تبدیل شود. دوقم مانند گوادر و برخلاف بنادر امارات، به چین اجازه می‌دهد تا در تنگه خطرناک دیگری به نام هرمز که تحت تأثیر مناقشات آمریکا و ایران و تنش‌های بین سعودی‌ها و ایرانی‌ها است، درگیر نشود. گفتنی است، یکی از راهرو‌های زمینی طرح یک کمربند یک جاده قرار است از ایران عبور کند. ایرانی که با پکن توافقنامه همکاری ۲۵ ساله امضا کرده است و دیگر حاکمان خلیج فارس مانند قطر و کویت نیز برای جذب سرمایه گذاری‌های چینی بسیار در تلاش هستند؛ بنابراین امارات متحده عربی رقابت شدیدی در منطقه دارد.

باید دقت داشت که چین ممکن است امارات متحده عربی را به عنوان رقیبی برای خودش ببیند که موقعیت پکن را در صنعت حمل و نقل دریایی مستقیماً تهدید می‌کند. این امر به ویژه در جریان اختلافات دو جانبه‌ی پکن-دبی در مورد بندر استراتژیک جیبوتی در سال ۲۰۱۸ مشخص شد. در فوریه همان سال، دولت جیبوتی به طور یک جانبه امتیاز ۳۰ ساله اعطا شده به دی پی ورلد برای استفاده از ترمینال کانتینر‌ی دوراله را لغو کرد. سپس این امتیاز در اختیار چینی‌ها قرار گرفت. اختلاف جیبوتی نشان داد، در حالی که امارات متحده عربی علاقه دارد خطوط قرمز را برای تبدیل شدن به یک شریک فرعی پکن ترسیم کند، اما رقابت با چین گریزناپذیر است و چیزی نیست که دبی در مورد آن حق انتخاب داشته باشد.

مانع دیگر بر سر راه دیپلماسی امارات این است که این کشور فاقد یک استراتژی منسجم است. در حالی که به نظر می‌رسد دی پی ورلد بهترین موقعیت را برای همکاری با چین دارد، اما امارات بنادر ابوظبی را نیز مورد توجه قرار داده است که با منافع خانواده حاکم ابوظبی گره خورده است. این رقابت داخلی میان بنادر می‌تواند در درازمدت اثربخشی دیپلماسی امارات را در منطقه با مشکل مواجه کند. به ویژه در شرایط همه گیری و با کاهش منابع مالی کشور، این رقابت سخت‌تر شده است.

سرانجام باید گفت که یک مانع قابل توجه دیگر برای پیشروی دیپلماسی امارات متحده عربی به منظور ایفای نقش موثر در طرح یک کمربند یک جاده، چگونگی تضمین امنیت دارایی‌های ساحلی است. گفتنی است، امارات اغلب برای تضمین امنیت دارایی‌های استراتژیک ساحلی و جبران کمبود نیروی خود به پیمانکاران خارجی به خصوص غربی‌ها یا کشور‌های آمریکای لاتین متکی است. این موضوع، امارات را در معرض خطر قابل توجهی قرار می‌دهد.

در پایان باید خاطرنشان کنیم که رقابت شدیدی در منطقه خاورمیانه میان کشور‌ها برای ایفای نقش در طرح یک جاده یک کمربند به وجود آمده است. امارات نیز از این قاعده استثنا نیست و تلاش دارد که منافع خودش را پیگیری کند. اما در این مسیر، همانطور که اشاره کردیم با موانعی روبرو است که باید برای آن‌ها چاره اندیشی کند.