جایزه بهترین آلبوم به چه کسی تعلق دارد؟
«آلبوم برگزیده‌ی سال» جایزه‌ای است که در بسیاری از فستیوال‌های موسیقی دنیا به دست‌اندرکاران یک آلبوم موفق اهدا می‌شود. ایران هم از این قاعده مستثنی نیست و در جشن‌های خصوصی که در طول سال برگزار می‌شود، معمولا بخشی هم با عنوان «جایزه آلبوم برگزیده‌ی سال» وجود دارد. جایزه‌ای که اهدای آن در ایران تفاوت عمده‌ای با دیگر فستیوال‌های موسیقی در دنیا دارد.
جشن خانه موسیقی، جشن سالانه‌ی «موسیقی ما» و امسال هم سی‌ویکمین دوره جشنواره موسیقی فجر هر کدام به‌صورت جداگانه، بخشی را در نظر گرفته‌اند که به اهدای جایزه‌ی بهترین آلبوم سال در ژانرهای مختلف اختصاص دارد. با این تفاوت که در همه‌ی فستیوال‌های دنیا، این جایزه به ناشر و تهیه‌کننده‌ی اثر داده می‌شود، اما در ایران این جایزه متعلق به آهنگساز است.
«گِرَمی» که یکی از معتبرترین جوایز موسیقی دنیا است، در یکی از بخش‌های اصلی‌اش «جایزه‌ی آلبوم سال» را گنجانده است و این جایزه به تهیه‌کننده، مجموعه‌ی هنرمندان اصلی، هنرمندان همکار و مسؤول میکس و مسترینگ اختصاص پیدا می‌کند.
فستیوال «ومکس» نیز «جایزه‌ی آلبوم سال» خود را به ناشر اهدا می‌کند، اما در جشنواره‌های ایرانی، این جایزه به شخص آهنگساز اهدا می‌شود.
افشین معصومی در این‌باره با اعتقاد به اینکه اهدای جایزه به ناشر در ایران تقریبا نشدنی است، توضیح داد: هویتی که ناشر در ایران دارد با هویت ناشران دنیا متفاوت است؛ در همه‌ی دنیا ناشر موسیقی یک‌جور استعدادیاب و سرمایه‌گذار است و اثر موسیقی را با رنگ و لعابی که مد نظر خودش است، منتشر می‌کند؛ اما در ایران و در بسیاری از آثار موسیقی، ناشر صرفا یک پخش‌کننده است.
مدیر انتشارات «نغمه‌حصار» گفت: در ایران روند تولید آلبوم موسیقی معمولا این‌گونه است که یک آهنگساز صفر تا صد کارهای مربوط به اثر را خودش انجام می‌دهد و آن را برای انتشار به ناشر می‌سپارد. در واقع مرزها در چنین روندی خیلی مشخص نیست.
این تهیه‌کننده‌ی موسیقی ادامه داد: اگر قرار باشد جایزه‌ی آلبوم سال به نحوی حرفه‌ای در ایران اهدا شود، باید یک مرحله کارشناسی هم وجود داشته باشد، تا ببینیم تهیه‌کننده چقدر در تولید اثر نقش داشته است.
معصومی معتقد است: سال‌هاست که روند تولید اثر در ایران برعکس شده است. در واقع ناشر نشسته تا آهنگساز اثر را برایش بیاورد. این در حالی است که تهیه‌کننده‌ی موسیقی نیاز جامعه را بیشتر از آهنگساز تشخیص می‌دهد و مسائلی هست که صرفا تهیه‌کننده به آنها واقف است. خیلی وقت‌ها که می‌بینید اثری در جامعه با اقبال مواجه نمی‌شود، دلیلش همین است.
اما رییس هیئت مدیره‌ی مجمع ناشران آثار شنیداری در این زمینه اعتقاد دیگری دارد.
بابک چمن‌آرا درباره‌ی اضافه شدن بخش انتخاب آلبوم برگزیده به سی‌ویکمین دوره جشنواره موسیقی فجر گفت: اینکه چند مرجع و چند جشنواره در طول سال، آلبوم برگزیده را انتخاب می‌کنند، اتفاق بدی نیست. جشنواره‌ی فجر امسال هم برای پربارتر شدن، چنین بخشی را در نظر گرفته است. گنجاندن چنین بخش‌هایی در جشنواره یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای پربار کردن جشنواره است و البته هیچ اشکالی هم ندارد.
او درباره‌ی نحوه‌ی اهدای جایزه‌ی آلبوم سال نیز بیان کرد: جایزه‌ی ترانه‌ی برتر، قطعه‌ی برتر و ... در همه‌ی فستیوال‌های دنیا به شخص هنرمند اهدا می‌شود، اما جایزه‌ی آلبوم سال فرآیند دیگری دارد. درست است که آهنگساز، ستون اصلی یک آلبوم موسیقی محسوب می‌شود، اما عوامل دیگری مثل گرافیست، عکاس، خواننده، ترانه‌سرا، نوازنده و ... هم در آن اثر همکاری کرده‌اند که تهیه‌کننده آنها را کنار یکدیگر قرار داده است.
مدیر مرکز موسیقی «بتهوون» افزود: اینکه جایزه‌ی آلبوم سال در ایران به جای تهیه‌کننده، به آهنگساز داده می‌شود، به‌خاطر تعریف غلطی است که از ناشر و تهیه‌کننده در ایران وجود دارد. دلیلش هم این است که ناشران معمولا یک آلبوم نهایی را از هنرمند تحویل می‌گیرند و منتشر می‌کنند. در حالی که ناشر در همه‌ی دنیا عوامل اجرایی را کنار یکدیگر قرار می‌دهد و شیرازه‌ی اصلی در میان همه‌ی آن‌هاست. در واقع همه‌ی عوامل تولید با ناشر در ارتباط اند.
چمن‌آرا اظهار کرد: در تعدادی از جشن‌های خصوصی در ایران که از روی فستیوال‌های خارجی الگوبرداری کرده‌اند، این جایزه را به آهنگساز اهدا می‌کنند، در حالی که متعلق به ناشر است. «گرمی»، «ومکس» و «بیلبورد» چنین قاعده‌ای دارند.
او همچنین گفت: این موضوع در فستیوال‌های فیلم هم صدق می‌کند و جایزه‌ی بهترین فیلم همیشه متعلق به تهیه‌کننده است. اهدای جایزه‌ی آلبوم سال به آهنگساز، یک الگوی اشتباه باب‌شده در ایران است که هر وقت هم به آن اعتراض کرده‌ایم، مسؤولان جشنواره‌ها آن را به دوره‌های بعد موکول کرده‌اند.
این تهیه‌کننده‌ی موسیقی یادآوری کرد: این موضوع را در نظر داشته باشید که هر وقت اتفاق بدی برای یک آلبوم می‌افتد، هیچ کسی با عوامل آن اثر مثل خواننده و آهنگساز کاری ندارد و همه یک‌راست سراغ ناشر اثر می‌روند. در واقع، مسؤولیت و تعهد در قبال اثر را ناشر بر دوش می‌کشد. بنابراین باید درباره جایزه هم فکری شود.
سخنگوی کانون ناشران خانه‌ی موسیقی درباره‌ی بخش جایزه‌ی سی‌ویکمین دوره جشنواره موسیقی فجر نیز توضیح داد: مسؤولان جشنواره‌ی امسال نیز چنین بخشی را برای جشنواره در نظر گرفته‌اند و امیدوارم آنها در اهدای جایزه‌ی آلبوم سال، حقوق ناشر را در نظر بگیرند.
این در حالی است که رضا مهدوی معتقد است: این اتفاق فقط درباره موسیقی رخ نمی‌دهد، در زمینه‌ی کتاب نیز خیلی وقت‌ها کتاب‌های برتر انتخاب می‌شوند، بدون اینکه جایزه‌ای به ناشر بدهند و در واقع همه‌چیز را برای مولف در نظر می‌گیرند. این موضوعی است که باعث ایجاد بی‌انگیزگی در ناشر می‌شود.
مدیر انتشارات «راوی آذر کیمیا» اظهار کرد: از آنجا که جامعه‌ی موسیقی ما همیشه ذلیل بوده است، موسیقیدانانی که به‌عنوان داور در جشنواره‌ها و مسابقات حضور پیدا می‌کنند، می‌خواهند همواره هوای شاگردان و هواداران خود را داشته باشند. به شخصه هیچ‌کدام از این انتخاب‌ها را چه در بخش خصوصی و چه دولتی قبول نداشته‌ام، زیرا فکر می‌کنم که با غرض‌ورزی همراه‌اند. انتخاب هنرمند برگزیده، آلبوم برگزیده و ... هنوز در کشور ما خیلی زود است، هنوز به آن بضاعت فرهنگی و علمی نرسیده‌ایم تا بتوانیم چشم را روی علاقه‌ی شخصی‌مان ببندیم.
این تهیه‌کننده‌ی موسیقی ادامه داد: ناشر می‌تواند یک اثر را به برند تبدیل کند. هنرمند هرقدر هم که توانایی داشته باشد، اگر اثرش جلد، طراحی، گرافیک و تبلیغ مناسبی نداشته باشد، موفق نخواهد شد. ما در ایران چند شرکت موسیقی دارای وزن داریم که این کار را انجام می‌دهند. من خودم در زمینه‌ی انتشار آثار آلبوم اولی‌ها فعالیت می‌کنم و از میان 10 اثری که منتشر می‌کنم، ششادیکی از آنها چهره باشد.
این کارشناس حوزه موسیقی بیان کرد: خیلی از هنرمندان مطرح، خودشان معتقدند که ناشر کار زیادی برای آنها انجام نمی‌دهد و می‌گویند، ناشر که کارهای نیست، فقط آلبوم را جلد کرده است. وقتی چنین نگاهی وجود داشته باشد، قطعا نقش ناشر کم‌رنگ می‌شود. ناشر هم درپی این کم‌رنگ شدن، بی‌انگیزه می‌شود و به سمت فعالیت صحنه‌ای می‌رود تا برایش سودآور باشد. دو سال پیش، دفتر موسیقی وزارت ارشاد به هنرمند گفت که خودش می‌تواند بیاید و برای آثارش مجوز بگیرد، بعد شرکت پیدا کند که خودشان فهمیدند اشتباه کرده‌اند. وزارت ارشاد خودش با آن حرکت، ناشر را بی‌اعتبار کرد.
او درباره‌ی بخش جایزه‌ی سی‌ویکمین دوره جشنواره موسیقی فجر نیز گفت: باید بگذاریم این دوستان جشنواره را برگزار کنند. الان زمان مناسبی برای نقد نیست. افراد شناخته‌شده و دارای وزنی برای داوری آثار انتخاب شده‌اند. باید نتیجه را ببینیم و اینکه جشنواره چه امکانی را برای آلبوم برگزیده در نظر می‌گیرد.
