تروریست‌ها علیه زنان/ نگاهی بر مناسبات طالبان با زنان در افغانستان

رویداد۲۴جدای از نقش طالبان در ترور مقامات ایرانی، مساله مناسبات این گروه افغان با زنان از جمله دلایل مخالفت جامعه مدنی ایران با شکل‌گیری گفتگو‌هایی در این سطح با گروهی است که به زعم جمهوری اسلامی ایران نیز یک گروه تروریستی است.

رویداد ۲۴ به مناسبت همزمانی روز زن با حضور برخی اعضای طالبان در ایران، نسبت این گروه افغان با زنان را مورد بررسی قرار داده است.

افغانستان از سال ۱۹۱۹ حق رای زنان در افغانستان را به رسمیت شناخت. در آن زمان افغانستان بعد از انگلستان دومین کشوری بود که حق رای زنان را به رسمیت می‌شناخت. از دهه ۱۹۶۰ میلادی قانون اساسی افغانستان حقوق برابر زنان در این کشور را به رسمیت شناخته است. بر اساس برآورد‌های انجام شده توسط وزارت خارجه آمریکا در دهه ۱۹۹۰ باید ۷۰ درصد معلمان مدرسه، ۵۰ درصد کارکنان دولت، ۵۰ درصد دانشجویان و ۴۰ درصد پزشکان در کابل از زنان می‌بودند. همه این برآورد‌ها تا زمانی قابل حصول بودند که طالبان قدرت را در افعانستان به دست نمی‌گرفت.

نگاهی بر عملکرد گروه تروریستی طالبان

امروز طالبان به نقض گسترده حقوق بشر در جهان شناخته می‌شود. بین سال‌های ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۴ میلادی و در جریان جنگ‌های داخلی افغانستان، زمزمه تشکیل گروهی متشکل از طلبه‌های دینی تحصیل کرده در مدارس تحت حمایت عربستان در پاکستان به رهبری ملا محمد عمر مجاهد شنیده شد. این گروه نام تحریک اسلامی طلبا (جنبش اسلامی طالبان) را بر خود گذاشت و با شعار «اجرای شریعت اسلامی» و «مقابله با شر و فساد» در افغانستان از مرز جنوبی به افغانستان رخنه کرد و به سرعت شهر‌ها و ولایت‌های مختلف را درنوردید.

بسیاری از تحلیل گران بر این باورند که شکل‌گیری طالبان با حمایت‌های سازمان سیا آمریکا محقق شده است. در دهه ۱۹۸۰ میلادی در جریان اشغال افغانستان توسط شوروی، آمریکا از طریق عملیات‌های محرمانه سیا و از طریق پاکستان میلیاردها دلار به مجاهدین کمک مالی کرد. بعد از خروج شوروی از افغانستان در سال ۱۹۸۹ جریان‌های مختلف مجاهدین افغان دچار تشتت و درگیری شدند و طالبان در واقع یکی از این جریان‌ها بود.

اولین پیروزی این گروه، تسلط بر ولایت هرات در مرز ایران و ترکمنستان بود. طالبان در سال ۱۹۹۶ قدرت را در کابل به دست گرفت و تا سال ۲۰۰۱ بر این کشور حکمرانی کرد.

رژیم ایجاد شده توسط طالبان در افغانستان در سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ تنها توسط پاکستان، عربستان سعودی و امارات متحده عربی در جهان به رسمیت شناخته شد. در این دوره، این گروه از اسامه بن لادن رهبر القاعده حمایت گسترده‌ای کرد.

سقوط طالبان نتیجه اشتباه این گروه در پناه دادن به رهبران القاعده بود. القاعده در سال ۲۰۰۱ با حمله به برج‌های دوقلوی آمریکا نسخه خود و طالبان را رسما پیچید و با حمله آمریکا به افغانستان در پی حادثه ۱۱ سپتامبر، دوران حکومت طالبان نیز به پایان رسید.

با وجود سقوط دولت طالبان در افغانستان، نفوذ و عملیات‌های تروریستی این گروه در بسیاری از ایالت‌های این کشور همچنان به قوت خود باقی ماند به گونه‌ای که با گذشت نزدیک به دو دهه از پایان حکومت طالبان، صلح بین الافغانی نیازمند حضور اعضای عالی رتبه طالبان پای میز مذاکره است.

نسبت طالبان با زنان

به محض روی کار آمدن رژیم طالبان در افغانستان سیستم آپارتاید جنسیتی در افغانستان شکل گرفت و عملا زنان را به حصر خانگی درآورد. در دوران حکومت رژیم طالبان از سال ۱۹۶۶ قواعد سختی علیه زنان به اجرا درآمد؛ اخراج زنان از محل کار، بسته شدن مدارس دخترانه و زنانه و اخراج زنان از دانشگاه‌ها، ممنوعیت خروج زنان از منزل بدون همراهی یکی از مردان خانواده، دستور سیاه کردن پنجره خانه زنان، حجاب اجباری برقه یا پوشیه که بدن زنان را به طور کامل پوشانده و تنها روزنه‌ای برای چشمان آن‌ها به جای می‌گذاشت، ممنوعیت معاینه زنان توسط پزشک مرد و همزمان ممنوعیت کار پزشکان و پرستاران زن برای مردان، ممنوعیت فعالیت سیاسی یا سخنرانی زنان در جمع از جمله محدودیت‌ها بود.

بر اساس گزارش عفو بین‌الملل، زنان در صورت تخطی از این قوانین به سختی تنبیه می‌شدند. در صورت پیدا بودن مقدار کمی از پوست زنان از زیر پوشیه، مجازات حد اجرا می‌شد.

در سال ۱۹۹۶ عفو بین الملل گزارشی از مجازات اعدام برای پدری که به دخترش اجازه تحصیل داده بود منتشر کرد. بر اساس این گزارش طالبان پدر یک دختر ۱۵ ساله کابلی را به جرم اجازه تحصیل به دخترش مورد اصابت گلوله قرار داده است.

به گزارش نشریه اینترنتی «فمینیست»، زنانی که از دستور طالبان مبنی بر ممنوعیت حق تحصیل تخطی میکردند جلوی خانواده و دوستانشان کشته می‌شدند. برخی از زنان به جرم قرار گذاشتن با مردی که از اعضای خانواده‌شان نبود سنگسار می‌شدند.

آنچه امروز درجریان مذاکرات علنی کشور‌های جهان از جمله آمریکا و ایران با طالبان، خشم و توجه جامعه مدنی افغانستان را برانگیخته در واقع حافظه تاریخی مردم این کشور از حکمرانی سبوعانه طالبان بر این کشور است.

تاریخ طالبان سرشار از قتل و سرکوب و خشونت است. این گروه با قتل نجیب الله رییس جمهور پیشین افغانستان که بعد از فتح کابل توسط طالبان به دفتر سازمان ملل پناه برده بود کارش را آغاز کرده، با سرکوب زنان، تخریب آثار تاریخی و ترور دیپلمات‌های ایرانی حکومت کرده و با ترور‌های پراکنده در سطح افغانستان، به حیاتش ادامه داده است.

لزوم حضور طالبان پای میز مذاکره صلح بین الافغانی نه نتیجه نفوذ مدنی این گروه در جامعه افغانستان، بلکه نتیجه خشونتی است که همچنان توسط آن‌ها در جریان است. خشونتی که اخیرا بار دیگر با کشتار دانشجویان دانشگاه کابل توجه رسانه‌های جهان را به خود معطوف کرد.

نگاهی بر سابقه رابطه ایران و طالبان

ایران در زمان حکومت طالبان بر کابل و به خصوص بعد از ترور دیپلمات‌های ایرانی در مزار شریف با این گروه اختلافات زیادی داشت. محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران اخیرا در یک گفتگوی رسانه‌ای بر حضور این گروه در فهرست گروه‌های تروریستی جمهوری اسلامی ایران اذعان کرده، اما در سال‌های اخیر روابط ایران و طالبان افت وخیز‌های زیادی را تجربه کرده است. این فراز و نشیب‌ها در نهایت به گونه‌ای بوده که تهران میزبان مقامات ارشد طالبان باشد و مسئول سیاسی این گروه در تهران در یک کنفرانس خبری به سوالات خبرنگار فارس (خبرگزاری متعلق به سپاه) درباره موضع آن‌ها در قبال زنان پاسخ دهد.

ایران سال‌ها هم‌پیمان گروه‌های مخالف طالبان به رهبری احمد شاه مسعود بود. برخی فرماندهان سپاه در کنار ائتلاف شمال با طالبان مبارزه کرده‌اند. سال ۱۹۹۸ طالبان کنسولگری ایران در مزار شریف را اشغال و هشت دیپلمات ایرانی را در آن به شهادت رساند. از این رو ایران از موافقان اشغال افغانستان به دست آمریکا و سرنگونی حکومت طالبان بود.

اما سال ۲۰۱۰ ویکی لیکس اسناد سری ارتش آمریکا دربارهٔ جنگ افغانستان را منتشر کرده و در آن مدعی شد که تهران در «حمایت‌های پنهان مالی، تسلیحاتی، آموزشی و پناه دادن به شورشیان طالبان در خاک خود»، به منظور «مبارزه علیه نیرو‌های ائتلاف در افغانستان» نقش داشته است.

در سال‌های بعد این ادعا به انحای مختلف از تریبون مقامات افغانستان و رسانه‌های غربی بار‌ها تکرار شد. سفر مقامات عالی‌رتبه طالبان به تهران اولین بار در سال ۲۰۱۴ و به طور پنهانی انجام شده بود. در آن زمان رییس دفتر سیاسی وقت طالبان یعنی طیب آغا در راس هیاتی با مقامات جمهوری اسلامی ایران دیدار کرده بود. در سال ۲۰۱۲ نیز هیاتی از طالبان در کنفرانس بیداری اسلامی در تهران حضور یافته بودند.

زمانی که ملا اختر محمد منصور رهبر سابق طالبان توسط پهپاد‌های آمریکایی در بلوچستان پاکستان کشته شد برخی مدعی شدند که او تا دو روز قبل از مرگ به مدت دو ماه در ایران اقامت داشته است.