چرا آمریکا از امضای سند قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین نگران است؟
رویداد۲۴ قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین همچنان مورد بحث و تحلیل است. از چرایی عدم انتشار جزئیات این قرارداد تا واکنش‌های داخلی و خارجی به انعقاد آن، حاوی نکات مهمی است.
ایران و چین قرارداد استراتژیک ۲۵ ساله‌ای امضا کرده‌اند که به اذعان رسانه‌ها و تحلیلگران خارجی نفوذ منطقه‌ای آمریکا را کاهش خواهد داد. نیویورک تایمز مدعی شده پکن قرار است ۴۰۰ میلیارد دلار در تمامی بخش‌های اقتصادی ایران از جمله حوزه نظامی سرمایه‌گذاری کند. رسانه‌های اسرائیلی و آمریکایی معتقدند این توافق بازوی نظامی آمریکا در خاورمیانه را تضعیف خواهد کرد.
روز شنبه گذشته محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران و همتای چینی او ونگ یی در تهران توافقی را امضا کردند که بر اساس آن ایران و چین برای یک شراکت بلند مدت ۲۵ ساله متعهد شدند. مقام‌های ایران گفتند که این سند حاوی عناصر "سیاسی، استراتژیک و اقتصادی" است، اما جزییات آن را فاش نکردند.
سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه ایران با انتشار اطلاعیه‌ای در مورد این سند همکاری گفته است که "این سند یک نقشه راه برای همکاری‌های جامع دو کشور ایران و چین بوده و لذا حاوی هیچ قراردادی" نیست. متن چهار صفحه‌ای سند که توسط وزارت امور خارجه منتشر شده واقعا حاوی هیچ جزییاتی نیست و تنها یک سند راهبردی است.
عدم انتشار جزییات این سند بازتاب گسترده‌ای در میان کارشناسان و فعالان سیاسی به همراه داشته. نمایندگان مجلس نیز آخرین بار در خرداد ماه نسخه‌ای از پیش نویس این قرارداد را دریاقت کردند که تنها به کلیات همکاری‌های راهبردی دو کشور اشاره دارد. متن پیش نویسی که در خرداد ماه در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفته در اختیار خبرگزاری تسنیم (متعلق به سپاه پاسداران) قرار گرفته و حاوی هیچ جزییاتی از قراردادهای دو کشور نیست. با این حال شهریور ماه رسانه‌های نیویورک تایمز و پترولیوم اکونومیست جزییاتی از این توافق را منتشر کردند که نشان می‌داد قرار است سرمایه‌گذاری عظیمی در حوزه نظامی ایران از سوی چین صورت بگیرد.
وزارت خارجه به سوالات پیرامون چرایی عدم انتشار جزئیات این قرارداد پاسخ داده هرچند پاسخی که مطرح شده است جوابگوی افکار عمومی نیست و بر ابهامات نیز افزوده است. در پاسخ وزارت خارجه آمده: چرا منتشر نمی‌شود؟ انتشار موافقتنامه ها، الزامی قانونی دارد اما انتشار اسناد غیرتعهدآور چندان متداول نیست. تحریم هم مانع دوچندان است.»
بیشتر بخوانید:همه آنچه درباره قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین باید بدانید
مدیر کل شرق وزارت امور خارجه البته توضیحات بیشتری درباره نگرانی‌های پیرامن این سند داده و در توییتر نوشته:این سند، ماهیت و حتی شکل قرارداد/موافقتنامه ندارد بلکه صرفا یک نقشه راه و چارچوب روابط بلند مدت است. آنچه اکنون بصورت غیر مدون بین دو کشور وجود دارد، با یک افق بلند مدت تثبیت و تقویت شده است.بنا بر این، اصولا امتیازی مبادله نشده و لذا جای نگرانی از ناحیه آنچه غربیها "تله بدهکاری" می‌گویند، و سریلانکا را مثال می‌زنند، وجود ندارد. آنچه پایه شکل گیری این سند بوده، مواضع همسوی ۲ کشور در سطح بین المللی و منافع متقابل از همکاری اقتصادی است. چنین سندی سود اجرایی و عینی دارد؟سودفوری چنین سندی، تنوع بخشی به گزینه های ملی-بین المللی وسپس، تبدیل به قراردادهای اجرایی است. ظرفیت چنین سندی، امضای ده ها وبلکه صدها قرارداد است.
واکنش تهران و واشنگتن به قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین
جو بایدن، رییس جمهوری آمریکا، در اولین واکنش به امضای توافقنامه ۲۵ ساله ایران و چین، گفت که یک سال است که نگران این مساله بوده‌ام. رییس جمهوری آمریکا عصر روز گذشته وقتی از سوی خبرنگاری مورد سوال قرار گرفت که از او پرسید «مشارکت جدید میان ایران و چین چقدر نگران‌کننده است»، گفت: «یک سال است که نگران این مساله بوده‌ام.»
در تهران نیز واکنش‌ها به امضای این سند همچنان ادامه دارد. رئیس مجلس و دبیر شورای عالی امنیت ملی به همراه رئیس جمهور به دفاع از این قرارداد پرداختند. علی شمخانی در توییتی در این باره نوشت: امضای سند نقشه راه همکاری راهبردی ایران و چین بخشی از سیاست مقاومت فعال است. وی ادامه داد: دنیا فقط غرب نیست و غرب هم فقط آمریکای قانون‌شکن و سه کشور اروپایی بدعهد نیست. نگرانی بایدن کاملا درست است؛ شکوفایی همکاری‌های راهبردی در شرق، افول آمریکا را تسریع می‌کند.
قالیباف نیز به دفاع از این سند پرداخت و گفت: «امضای سند راهبردی با چین یک عنصر مهم تولید قدرت درچارچوب نگاه به آسیا و اوراسیا با رویکرد سیاست خارجی متوازن و اقتصادمحور است. متاسفانه تا امروز فرصت‌های مهمی ازدست رفته و اکنون هم تبدیل سند راهبردی به همکاری‌های راهبردی نیازمند ارادۀ جدی است تا منافع اقتصادی عاید ملت عزیز ایران شود.»
علی لاریجانی، راهبری اصلی مذاکرات در خصوص این سند با چین را برعهده دارد. امیرعبداللهیان، مشاور رئیس مجلس پیشتر گفته بود که با درایت و دوراندیشی مقام معظم رهبری، در چارچوب اراده رهبران عالی دو کشور و روابط راهبردی تهران و پکن، سند چشم انداز جامع همکاری‌های ربع قرن ایران و چین به امضای وزرای خارجه رسید.
سایه قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین بر سر برجام
یک منبع ایرانی درباره مفاد این قرارداد به پترولیوم اکونومیست گفته ۵ هزار پرسنل امنیتی چینی در ایران برای حفاظت از پروژه‌های چینی مستقر خواهند شد و این تعداد علاوه بر پرسنل و مواد اولیه‌ای است که برای حفاظت از زنجیره توزیع مواد نفتی، گازی و پتروشیمی از ایران به چین در نظر گرفته شده است. یکی از مکان‌هایی که حضور این نیرو‌ها در آن ضروری است، خلیج‌فارس است.
تایمز آو اسرائیل در گزارشی با اشاره به توافق ایران و چین نوشته: این توافق اهرم‌های فشار آمریکا علیه ایران را قبل از مذاکرات مجدد بر سر برجام تضعیف خواهد کرد و نفوذ آمریکا در خاورمیانه را کاهش می‌دهد.
این اولین بار است که ایران با یک کشور قراردادی این چنین بلند مدت امضا می‌کند. پیش از آن در سال ۲۰۰۱ ایران و روسیه قراردادی ده ساله امضا کردند که بیشتر متوجه برنامه هسته‌ای ایران بود.
بر اساس گزارش‌ها ایران و چین سالانه ۲۰ میلیارد دلار تجارت مشترک داشتند. این رقم از ۵۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ به ۲۰ میلیارد در سال ۲۰۲۰ رسید و دلیل اصلی آن تحریم‌های آمریکا علیه ایران بود.
جو بایدن در جریان تبلیغات انتخاباتی خود از عزمش برای بازگشت به برجام جرف زده بود، اما در ماه‌های اولیه ورود به کاخ سفید اقدامی در این رابطه انجام نداد و هر بار ایران را به برداشتن قدم اول و بازگشت به تعهدات برجامی اش دعوت کرده است. اما مقامات آمریکا موضعشان را نسبت به ایران بعد از امضای توافق با چین نرم‌تر کرده اند.
تایمز آو اسرائیل نوشته: مقامات آمریکا روز شنبه گفته‌اند مهم نیست چه کسی قدم اول را برای بازگشت به برجام برمی‌دارد و این به منزله نرم شدن لحن آمریکا در مقابل ایران است.
مقامات اسرائیل از جمله نتانیاهو مخالفت خود را با بازگشت به برجام اعلام کرده‌اند. برخی مقامات نظامی اسرائیلی حتی ایران را تهدید به حمله نظامی کردند.
