خطر تبدیل زندان‌ها به بمب ساعتی کرونا/ چه کسی بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی در زندان‌ها نظارت می‌کند؟
رویداد۲۴ شادی مکی: افراد در بند و مشمول مجازات حبس و زندان از گروه‌هایی هستند که در شرایط کرونایی کمتر مورد توجه قرار گرفته و حتی فراموش شده‌اند. اگرچه سیاست‌های کاهش جمعیت کیفری چند سالی است که در دستور کار قرار گرفته و راهکار‌هایی نیز در این حوزه ارائه شده است. اما زندان‌های کشور همچنان جمعیت چشمگیری را به خود اختصاص داده‌اند.
این جمعیت قابل توجه و اجتماع آنها در محدوده‌ای به نام زندان در شرایط اپیدمی گسترده کرونا، خطر ابتلا به این ویروس را در میان زندانیان و سرعت انتشار آن را در میان جمعیت حاضر در زندان و حتی پرسنل آن مضاعف می‌کند. خطری که با توجه به تردد‌های انجام شده میان زندان و فضای بیرون از آن می‌تواند شرایط را وخیم‌تر هم بکند. در چنین شرایطی توجه و نظارت ویژه بر رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی در زندان‌ها برای حفظ سلامت زندانیان (به عنوان یکی از حقوق بنیادین آنها) و جامعه بسیار مهم است.
چند روز بعد در تاریخ ۱۳ اسفند ۹۸، غلامحسین اسماعیلی سخنگوی دستگاه قضایی کشور، اعلام کرد که با صدور بخشنامه‌ای از سوی رئیس قوه قضائیه، بیش از ۵۴ هزار نفر از زندانیان به مرخصی رفتند و امور مربوط به بهداشت و سلامت زندانیان با همکاری وزارت بهداشت انجام شده است.
چند ماه بعد از این خبر یعنی در تیرماه ۹۹ و همزمان با خیزش پیک دوم کرونا در کشور بار دیگر، اسماعیلی از کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها توام با گسترش فعالیت‌ها و اقدامات بهداشتی و درمانی در زندان‌های کشور خبر داد.
وی گفته بود: «ابلاغ قانون کاهش مجازات حبس صورت گرفت و گفته شده تا پرونده‌های زندانیان مشمول با فوریت بررسی شود، همه واجدین شرایط در گام اول به مرخصی بروند و بعد شرایط بهره‌مندی از کاهش مجازات بررسی شود. استفاده حداکثری از مجازات‌های جایگزین حبس نیز تاکید شده تا کمک کند به کاهش جمعیت کیفری و سلامت زندانیان. توسعه فعالیت‌های بهداشتی و مراقبتی با به کارگیری و مساعدت‌های ویژه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و بهره مندی از مشارکت گروه‌های جهادی در جهت ارتقای سلامت زندانیان در حال انجام است.»
اخبار مرتبط با نحوه مواجهه با کرونا در زندان‌ها و نگرانی‌ها در اینباره ادامه داشت . در ۲۹ مرداد سال گذشته خبرگزاری صدا و سیما اعلام کرد که با شیوع بیماری کرونا، حدود ۱۵۰۰ گرفتار در بند شده در زندان‌های استان اصفهان به زندانی باز رفتند و در واحد‌های خدماتی و صنعتی مشغول به کار شدند.
در تاریخ ۱۰ دی نیز رئیس سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور با تأکید بر این نکته که تا به حال بر اثر ویروس کرونا تلفاتی در زندان‌ها نداشته‌ایم، گفته بود: «به‌واسطه انجام دقیق شیوه‌نامه‌های بهداشتی و اندیشیدن تمهیدات لازم آمار زندانیان مبتلایان به بیماری کرونا در زندان نسبت به مبتلایان خارج از زندان و عموم مردم به‌هیچ عنوان قابل مقایسه نیست.»
تست کرونا در زندان کیمیاست!
با این حال اما پای درد و دل زندانیان که می‌نشینی حرف‌ها از جنس گلایه است، گلایه‌هایی که البته رویداد ۲۴ نمی‌تواند آنها را تایید یا تکذیب کند، اما بازگو کردن آنها و رساندن این مطالب به گوش مسئولان ذیربط نیز بسیار مهم است.
«اینجا وضع ما اصلا خوب نیست. تو این شرایط کرونا به وضعیت بهداشتی ما خیلی رسیدگی نمی‌شود. من از این وضعیت خسته شده‌ام و نگران هستم. لطفا درد و دل ما زندانی‌ها رو منعکس کنید شاید فکری به حال ما بشود.» این‌ها سخنانی است که یکی از زندانیان جرائم مالی است که دل پری از شرایط بهداشتی زندان محل اجرای محکومیت خود در وضعیت کرونایی داشته و در تماس تلفنی با رویداد۲۴ آنها را بازگو می‌کند.
او که ۴ سالی است اسیر میله‌های زندان شده است درباره شرایط بهداشتی زندان محل زندگی فعلی‌اش توضیح می‌دهد: در حال حاضر یکی از مواردی که باعث ایجاد نگرانی در میان زندانی‌ها شده، بازگشت زندانیانی است که در نوروز به مرخصی رفته بودند. این افراد بدون اینکه از آنها در زندان تست کرونا گرفته یا قرنطینه شوند مستقیما به زندان و به داخل بند بازگشته‌اند. وقتی از آنها می‌پرسیم از کجا می‌دانید که کرونا نگرفته‌اید می‌گویند بیرون تست داده‌ایم، اما این حرف‌ها برای ما قابل باور نیست.
این فرد زندانی ادامه می‌دهد: تا کنون حدود ۹ نفر به زندان بازگشته‌اند. سالن‌های زندان بسیار کوچک است و همه نزدیک هم هستیم اگر یک نفر بیمار شود به باقی زندانیان هم بیماری سرایت می‌کند در سالن ما حدود ۲۰۰ نفر حضور دارند. به علاوه اینکه بهداری زندان ما از نظر تجهیزات و لوازم اولیه به شدت ضعیف است. در صورتیکه یک بیمار مشکوک به کرونا به بهداری منتقل شود سایر زندانیان هم که به بهداری مراجعه می‌کنند در معرض خطر قرار می‌گیرند چرا که کار ضدعفونی در بهداری زندان ما به خوبی انجام نمی‌شود و هیچ گونه جداسازی میان فرد مبتلا یا مشکوک به کرونا و سایر مراجعه‌کنندگان وجود ندارد.
وی اضافه می‌کند: متاسفانه برخی از افسرنگهبان‌ها هم رعایت نمی‌کنند. یکی از آنها چند ماه پیش مبتلا به کرونا شد و تعداد زیادی شاید حدود ۴۰ نفر از زندانیان بند تحت نظارت خود را نیز مبتلا کرد. این مساله باعث شد که کل سالن قرنطینه شود. حتی در زندان شایع شد که یکی، دو نفر هم مردند، اما دقیق نمی‌دانم. همچنین افسرنگهبان‌ها برای شروع شیفت جدید و ورود به زندان تست کرونا نمی‌دهند این مساله می‌تواند سلامت ما زندانیان را به خطر بیندازد و ما از این موضوع به شدت نگرانیم بخصوص که استفاده از ماسک هم خیلی کم است.
او با اشاره به اینکه ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده در اختیار زندانیان قرار نمی‌دهند، می‌گوید: زندانی اگر ماسک بخواهد باید آن را با قیمت بیشتر از فروشگاه زندان تهیه کند، این درحالی است که برخی از زندانیان پول کافی برای خرید یک بطری آب هم ندارند. متاسفانه زندان این موارد را رایگان در اختیار ما قرار نمی‌دهد.
اتاق قرنطینه، محلی برای مجازات زندانیان
وی درباره اینکه در صورت بروز علائم کرونا در یکی از افراد زندانی چه اقداماتی انجام می‌شود، اظهار می‌کند: در این صورت فرد به بهداری زندان منتقل شده و از آنجا برای یکی دو هفته به اتاق قرنطینه ویژه افراد مشکوک و مبتلا به کرونا می‌رود بعد از این مدت هم دوباره به بند باز می‌گردد. اینجا تست کرونا وجود ندارد و در صورت بروز علائم راه حل همان انتقال به قرنطینه است.
این زندانی جرائم مالی اضافه می‌کند: یکی از مشکلات ما آن است که هیچ بیمارستانی در نزدیکی زندان ما قرار ندارد و اگر اتفاقی رخ دهد رسیدگی به بیمار با کندی و تاخیر صورت می‌پذیرد، حتی موردی داشتیم که یک پیرمرد سکته کرد، اما تا او را به بیمارستان برسانند فوت کرد و از دنیا رفت.
وی می‌گوید: متاسفانه یکی از موارد تنبیه زندانی در صورتی که مرتکب تخطی شود آن است که او را مدتی به اتاق قرنطینه بیماران کرونایی و مشکوک به کرونا می‌فرستند. مساله‌ای که باعث می‌شود نه تنها جان فرد مورد تنبیه که سلامت سایرین هم به خطر بیفتد. این درحالی است که حداقل در بندی که من در آن هستم حدود ۵۰ درصد افراد بالای ۶۰ سال بوده و شرایط جسمی خوبی هم ندارند اگر این افراد بیمار شوند یا در مجاورت فرد ناقل قرار بگیرند به سرعت بیمار می‌شوند.
این فرد که دوران حبس خود را طی می‌کند درباره شرایط آب و غذای زندان هم می‌گوید: شرایط آب اینجا افتضاح است آب شور و تصفیه نشده است. دستگاه‌های تصفیه هم جوابگو نیست.. در میان زندانیان افرادی هستند که به دلیل نبود آب سالم بیمار شده اند. بسیاری از زندانیان همانطور که گفتم توان خرید بطری آب معدنی را ندارند و برای به دست آوردن پول و خرید آب حاضرند دست به هر کاری بزنند. اینجا غذا هم تعریفی ندارد درحالیکه در شرایط کرونا قدرت سیستم دفاعی بدن و غذای سالم بسیار مهم است. لطفا صدای ما را به گوش مسئولان برسانید چرا که با این روند فاجعه بزرگی در انتظار زندان‌هاست.
زندان‌های شلوغ اماکنی با خطر بالای انتشار کرونا
دکتر مسعود مردانی عضو ستاد مقابله با کرونا و متخصص بیماری‌های عفونی درباره پروتکل‌های بهداشتی در زندان‌ها به رویداد ۲۴ می‌گوید: به نظر من برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی در زندان‌ها ضروری است ابتدا به زندانیان غیرضروری مرخصی موقت بدهند، زیرا اگر یک نفر در زندان به کرونا مبتلا شود باقی را نیز مبتلا می‌کند. مثلا اگر یک نفر به کرونای انگلیسی مبتلا شود ۷ نفر دیگر را نیز آلوده می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: قدرت انتقال نوع جهش‌یافته کرونا بسیار زیاد است و این ۷ نفر هر یک می‌توانند ۷ نفر را دیگر را آلوده کنند به این ترتیب در مدت ۳ یا ۴ روز کل زندان و حتی پرسنل آن مبتلا خواهند شد.
عضو ستاد ملی مقابله با کرونا با تاکید بر لزوم رعایت جدی فاصله‌گذاری اجتماعی در زندان، عنوان می‌کند: به خصوص در زندان‌هایی که تردد زیاد بوده و در واقع زندان‌هایی شلوغ هستند یکی از مهم‌ترین اماکن برای انتقال کرونا هستند به همین دلیل هم باید فاصله اجتماعی در این زندان‌ها رعایت شود. همچنین این نکته نیز باید در نظر گرفته شود که زندانیان بالای ۶۵ سال و افرادی که بیماری قلبی و ریوی دارند واکسن دریافت کنند تا دچار بیماری نشوند.
وی عنوان می‌کند: مساله شست‌و شوی مکرر دست‌ها در زندان‌ها نیز بسیار مهم است. نمی‌دانم لوازم ضدعفونی کننده در اختیار آنان هست یا نه، اما این مساله حائزاهمیت بسیاری است و این لوازم باید در اختیار زندانیان قرار گیرد. برخی از این افراد به دلیل تحمل زندان طولانی مدت ممکن است دچار افسردگی شده باشند و به همین دلیل هم به زدن ماسک یا رعایت موارد بهداشتی تمایل زیادی نشان ندهند که در این شرایط برخورداری این افراد از خدمات مددکاران اجتماعی در زندان‌ها ضروری است.
مردانی با اشاره به اینکه تا کنون چندین نفر از زندان‌ها به دلیل ابتلا به کرونا به بیمارستان‌ها منتقل شده‌اند، می‌گوید: باید در زندان‌ها اتاق‌هایی برای استراحت و قرنطینه افراد مشکوک به کرونا در نظر گرفته شود، زیرا انتشار این ویروس می‌تواند باعث ابتلای همه زندانیان خواهد شد.
وی درباره اینکه آیا ستاد کرونا ابزاری برای نظارت بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی در زندان‌ها دارد یا خیر اظهار می‌کند: در قوه قضائیه معاونتی به نام معاونت بهداشتی وجود دارد که شاید این موارد را رسیدگی می‌کند، اما کمیته‌ای که من در آن حضور دارم یک کمیته علمی است که مسئولیت اجرایی ندارد و تنها یک کمیته مشورتی است. مثلا وقتی از ما می‌پرسند سفر در چنین شرایطی جایز هست ما می‌گوییم به هیچ عنوان و حتی سفر ضروری هم در این شرایط واجب نیست انجام شود. مشاهده کردیم که در هفته اول تعطیلات نوروز یک میلیون و ۵۰۰ هزار ماشین وارد استان مازندران شدند با یک حساب سرانگشتی اگر هر خودرو ۳ یا ۴ نفر سرنشین داشته باشد می‌توان گفت حداقل ۴ میلیون انسان به این استان وارد شده‌اند که قطعا باعث تشدید گردش ویروس می‌شود.
عضو ستاد ملی مقابله با کرونا درباره موضوع بازگشت از مرخصی زندانیان می‌گوید: وزارت بهداشت در طرح شهید سلیمانی به در خانه‌های مردم مراجعه کرده و حتی از افرادی که مشکلی هم ندارند تست رایگان می‌گیرند. حالا اگر تمام ورودی‌ها و خروجی‌های بیمارستان از افراد تست کرونا گرفته شود در این شرایط کار بسیار درست و ضروری است. اینکه زندانی بگوید بیرون تست داده‌ام کافی نیست و نباید اعتماد کرد. در ماجرای ورود ویروس انگلیسی از عراق به کشور موضوع آن بود که تعداد زیادی از افرادی که از مرز وارد ایران شده بودند تست‌های تقلبی منفی ارائه داده بودند، لذا ضروری است تست کرونا در اختیار زندان‌ها قرار بگیرد.
