تجربه جهان در برگزاری انتخابات در بحران کرونا/ برنامه مراقبت از مردم در روز رای‌گیری چیست؟

رویداد۲۴ درحالی که شاید به جرات بتوان مهمترین مشکل جهان به انضمام ایران را شیوع ویروس کرونا نامید، جای اعلام سیاست کاندیدا‌های ریاست جمهوری در مورد این معضل جهان شمول در تبلیغات انتخاباتی بسیار خالی و کمرنگ است. در سه مناظره تلویزیونی نامزد‌های انتخابات ریاست جمهوری ایران معضل کرونا کمترین سهم را در برنامه‌های اعلامی به خود اختصاص داد، اما این بی‌توجهی روسای جمهوری بالقوه به کرونا از جدی بودن آن کم نمی‌کند.

برگزاری انتخابات به طور معمول یکی از نماد‌های ضروری نظام‌های دموکراتیک است. عقب انداختن انتخابات‌ها تنها در شرایط اضطراری قابل توجیه است. یکی از مهمترین دلایلی که عمدتا از سوی احزاب اپوزیسیون حزب و جریان حاکم به عنوان ادله تعویق انتخابات مطرح می‌شود نه امکان تشدید شیوع بیماری که عدم امکان برگزاری سفر‌ها و نشست‌های تبلیغاتی است.

تاریخ جمهوری اسلامی انتخاباتی به سردی انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ به خود ندیده است. این انتخابات هم از حیث تعداد بالای رد صلاحیت‌ها که به تحریم انتخابات منتهی شده هم از حیث عدم برگزاری نشست‌ها و همایش‌های تبلیغاتی، سردترین انتخابات چهار دهه اخیر است.

در شرایط کنونی تنها راه تبلیغات رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی است. در حالی که اصلی‌ترین شبکه‌های اجتماعی از قبیل توئیتر و تلگرام فیلترند، صداوسیما انحصار تبلیغات را در دست گرفته و لازم به گفتن نیست که این رسانه به کدام جریان سیاسی کشور نزدیک است. (فراموش نکنید که حتی در میان برنامه‌های یکی از دموکراتیک‌ترین ژست‌های سیاسی صدا و سیما یعنی مناظره‌های کاندیدا‌های ریاست جمهوری، مخاطبان و رای دهندگان ترانه «دلبسته یاران خراسانی خویشم» می‌شنیدند.

از میان کاندیدا‌های ریاست جمهوری این دوره تنها ابراهیم رئیسی تا امروز نشست‌هایی با حضور چند هزار نفری هوادارانش در تهران و اهواز برگزار کرده که همین اقدام او هم با اعتراض مردمی که نگران پیک پنجم کرونا هستند مواجه شده است.

کشورهایی که انتخابات را به تعویق انداختند

از ۲۱ فوریه ۲۰۲۰ تا اول ژوئن ۲۰۲۱ دست‌کم ۷۸ کشور در سراسر جهان انتخابات‌های ملی و محلی‌شان را به دلیل شیوع کرونا به تعویق انداخته‌اند. ۴۱ کشور از این ۷۸ سرزمین برای انتخابات‌های ملی و رفراندوم‌های سراسری چنین تصمیمی را اتخاذ کرده‌اند. در همین مدت زمان، اما ۱۲۲ کشور انتخاباتشان را با وجود شیوع کرونا برگزار کرده‌اند که از این میان ۱۰۱ انتخابات ملی یا رفراندوم بوده است. دست‌کم ۵۳ کشور انتخابات‌هایی را که قبلا به دلیل شیوع کرونا به تعویق انداخته بودند را برگزار کرده اند و ۲۸ انتخابات یا رفراندوم همچنان در انتظار پایان کروناست.

بیشتر بخوانید: انتخابات ایران در رسانه‌های جهان/ ابراهیم رئیسی نتیجه سیاست فشار حداکثری ترامپ است؟

به گزارش رویداد۲۴ از جمله کشور‌هایی که نگران تشدید شیوع کرونا در کشور در پی برگزاری انتخابات بوده‌اند، می‌توان به کشور‌های چاد، بوتسوانا، اتیوپی، گابون، گامبیا، کنیا، لیبریا، لیبی، نیجریه، سومالی، آفریقای جنوبی، تونس، اوگاندا و زیمبابوه در قاره آفریقا، استرالیا، بنگلادش، هنگ کنگ، هند، مالزی، مالدیو، نیوزیلند، پاکستان، فیلیپین و سریلانکا در آسیا اشاره کرد.

تجربه اروپا و آمریکا در برگزاری انتخابات در دوران کرونا

در اروپا و آمریکا هم اتفاق مشابهی رخ داده است. آرژانتین، برزیل، شیلی، کلمبیا، پاراگوئه، پرو، اروگوئه و انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری آمریکا در قاره آمریکا و ارمنستان، اتریش، چک، یونان، فرانسه، آلمان، ایتالیا، لهستان، اسپانیا، سوئد، سوئیس، انگلیس و ولز در اروپا اقدام به به تاخیر انداختن انتخابات هایشان به دلیل شیوع کرونا کرده‌اند.

در خاورمیانه هم انتخابات شورای‌های شهر در عمان و انتخابات مجلس سوریه به طور مستقیم به دلیل کرونا به تاخیر افتادند. از این میان انتخابات سوریه بعد از چهار ماه برگزار شد.

در آمریکا درگیری زیادی بر سر به تاخیر افتادن انتخابات سوم نوامبر به وجود آمد. یکی از این درگیری‌ها معطوف به نحوه برگزاری غیرحضوری بود. ترامپ رییس جمهور سابق آمریکا به روش رای‌گیری پستی اعتراض داشت، اما در نهایت انتخابات سر موعد برگزار شد و ۵۳ درصد رای‌دهندگان به صورت پستی و غیابی رای‌شان را به صندوق انداختند.

شیلی برای چندین ماه عرصه اعتراضات خیابانی و مطالبه رفراندوم برای قانون اساسی جدید بود، اما ویروس کرونا ابزاری به دست دولت داد تا رفراندوم را برای شش ماه به تعویق بیاندازد. رفراندوم قرار بود ۲۶ آپریل ۲۰۲۰ برگزار شود. در آن زمان شیلی دومین کشور از لحاظ بالاترین نرخ ابتلا به کرونا در آمریکای جنوبی بود.

در صربستان انتخابات از ۲۶ آپریل ۲۰۲۰ به ۲۱ ژوئن افتاد. دو حزب اصلی صربستان انتخابات را در اعتراض به اینکه حزب دست راستی الکستاندر ووچیچ رییس جمهور وقت همه رسانه‌ها را اشغال کرده و مانع از برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه شده تحریم کرده بودند. اتحادیه اروپا همه تلاشش را کرد تا اعضای احزاب اپوزیسیون را قانع کند که در انتخابات مشارکت کنند.

برگزاری انتخابات در روسیه

در روسیه هم دولت روسیه تاریخ رفراندوم قانون اساسی را از ۵ آپریل ۲۰۲۰ به ۲۳ ژوئن همان سال تغییر داد. برخی رسانه‌های روس اعلام کردند که یکی از دلایل به تاخیر انداختن رفراندوم کاهش آثار منفی کرونا بر کشور بوده است. در این رفراندوم به پوتین اجازه داده شد که برای دو دوره شش ساله دیگر هم رییس جمهور روسیه باشد.

در اندونزی قرار بود ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۰ انتخابات‌هایی در ۲۷۰ منطقه این کشور برگزار شود که همگی تا دسامبر سال گذشته به تاخیر افتادند. در این انتخابات‌ها سرنوشت ۳۷ شهردار، ۹ استاندار و ۲۲۴ رئیس ناحیه انتخاب می‌شدند.

در سریلانکا هم انتخابات مجلس از ماه آپریل به ماه ژوئن سال گذشته افتاد. چهار حزب اپوزیسیون دولت در آن زمان نامه‌ای به دیوان عالی کشور نوشته و برگزرای انتخابات در شرایط پندمی یک ویروس کشنده را اشتباه خواندند چرا که به عقیده آن‌ها شیوع ویروس بر ستاد‌های انتخاباتی احزاب غیر حاکم تاثیر مستقیم می‌گذاشت و مانع از تبلیغات به هنگام و مناسب آن‌ها در انتخابات می‌شد.

در لهستان انتخابات ریاست جمهوری که قرار بود در روز دهم می‌ سال ۲۰۲۰ برگزار شود با صفر درصد رای دهندگان مواجه شد. با اینکه کمیسیون انتخابات ملی لهستان اعلام کرده بود در شرایط کرونا امکان رای دادن به هیچ یک از کاندیدا‌ها وجود ندارد، اما روز انتخابات تغییر نکرد و انتخابات هم هرگز لغو نشد، اما همه حوزه‌های اخذ رای بسته بودند.

عدم لغو انتخابات در نتیجه درگیری‌های سیاسی در این کشور بود. حزب قانون و عدالت رییس جمهور آندره دودا درخواست کرده بود که انتخابات کاملا به صورت پستی برگزار شود و با انتخاب یک تاریخ مجدد برای برگزاری انتخابات مخالف بود. دولت همچنین از اعلام وضعیت اضطراری یا فاجعه طبیعی که میتوانست انتخابات را به تاخیر بیاندازد هم خودداری می‌کرد و میگفت کرونا انقدر جدی نیست که چنین اقدامی صورت بگیرد.

چند روز قبل از انتخابات هم هنوز معلوم نبود رای دادن قرار است به چه نحوی انجام شود. پس از آنکه دولت و احزاب مخالف در لهستان بر سر هیچ یک از موارد «برگزاری»، «لغو» یا «تعویق» انتخابات ریاست‌جمهوری به توافق نرسیدند، روز ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ بدون آنکه رأی‌گیری انجام شود، روی کاغذ در این کشور انتخابات برگزار شد. خبرگزاری فرانسه نوشته که روز انتخابات لهستان «برای کتاب‌های تاریخی» بود چرا که حوزه‌های رأی‌گیری بسته بودند و مشارکت نیز صفر بود. تیرماه انتخابات ریاست جمهوری در لهستان برگزار شد و در دور دوم آندره دودا بار دیگر در رقابتی نزدیک به عنوان رییس جمهور این کشور انتخاب شد.

برنامه مراقبت از مردم در روز رای‌گیری چیست؟

در ایران با اینکه یک روز تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده، اما هنوز مشخص نیست که سازوکار پیشگیری از شیوع بیشتر کرونا در انتخابات چگونه است؟ چگونه قرار است از نیروهای حوزه رای‌گیری محافظت شود یا چگونه از مردمی که در صف‌های رای با فاصله نزدیک کنار یکدیگر قرار می‌گیرند مراقبت کرد. پیش از این گفته شده بود احتمال دارد همه انتخابات‌ها (خبرگان، میان‌دوره‌ای مجلس و شورای شهر) کنسل شود و فقط انتخابات ریاست جمهوری برگزار شود اما چنین اتفاقی رخ نداد و در بحرانی‌ترین شرایط چهار انتخابات در ایران برگزار خواهد شد، بی آنکه مسئولان برگزارکننده توضیح داده باشند که با چه سازوکاری از مردم محافظت می‌کنند.

انتخابات در ایران همواره به مثابه بیعت با جمهوری اسلامی برگزار شده است و مسئولان هنگامی که با منتقدان درباره سرکوب مخالفان مواجه می‌شوند، به میزان حضور مردم در انتخابات استناد می‌کنند و آن را نشانه مشروعیت و درستی عملکرد خود می‌دانند بنابراین معتقدند در هر شرایطی انتخابات باید برگزار شود، چه آنکه آنها می‌گویند ما در زلزله و بمباران جنگ و ... انتخابات را برگزار کردیم و در شرایط کرونا هم از پس آن بر خواهیم آمد، اما نکته اینجاست که با چه هزینه‌ای از پس آن برخواهند آمد؟