در یک قدمی شلیک/ جلوی جنگ ایران و آمریکا چگونه گرفته شد؟

رویداد۲۴  نشریه آمریکایی نیویورکر گزارشی درباره تنش میان دونالد ترامپ و رئیس وقت ستاد مشترک نیرو‌های مسلح آمریکا در روز‌های پایانی حضور در کاخ سفید بر سر ایران خبر داده است. در این گزارش که به قلم لارنس نورمن منتشر شده آمده آخرین باری که ژنرال مارک میلی با دونالد ترامپ صحبت کرد سوم ژانویه ۲۰۲۱ بود. برنامه هسته‌ای ایران محور جلسه‌ای بود که در یک بعد از ظهر سرد زمستانی در کاخ سفید برگزار شد.

در مقاله نشریه نیویرکر آمده، ژنرال مارک میلی نگران آن بود که دونالد ترامپ، که در انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر شکست خورده بود، از حمله نظامی به ایران به عنوان بخشی از کارزار خود برای لغو نتایج انتخابات و باقی‌ماندن در قدرت استفاده کند. وی همچنین نگران بود که حمله دونالد ترامپ به منافع ایران به نبردی تمام عیار در منطقه منجر شود.

به نوشته نیویورکر، از نظر مارک میلی پس از انتخابات سوم نوامبر که به شکست ترامپ منتهی شده بود دو سناریوی کابوس‌وار وجود داشت. سناریوی اول، این که دونالد ترامپ بخواهد برای جلوگیری از انتقال مشروع و مسالمت‌آمیز قدرت از ارتش در خیابان‌های آمریکا استفاده کند. سناریوی دوم، ایجاد یک بحران خارجی از جمله در رابطه با ایران بود. هر چند در آن زمان این موضوع علنی نشده بود ولی به عقیده مارک میلی، آمریکا بیش از هر زمان دیگری به یک درگیری با ایران «بسیار نزدیک» شده بود.

بیشتر بخوانید:چرا حسین طائب و محمود علوی به عراق سفر کردند؟

این رسانه آمریکایی نوشته این دوران خطیر پسا انتخابات به گفته میلی تنها به دلیل رفتار هیتلر گونه ترامپ در پذیرش نتایج انتخابات اتفاق افتاده بود چرا که ترامپ مدعی بود انتخابات را از او دزدیده‌اند.

نیویورکر به نقل از ژنرال مارک میلی نوشته، در حالی که دونالد ترامپ ادعا می‌کرد انتخابات را دزدیده‌اند، نگران بود که مبادا رئیس جمهوری و اطرافیانش مانند کاری که آدولف هیتلر در سال ۱۹۳۳ انجام داد یک بحران بسازد تا آن را دستاویزی برای نجات ملت کند.

میلی برای جلوگیری از چنین اقدامی از اواخر سال ۲۰۲۰ تماس‌های تلفنی صبح‌گاهی دائمی با کاخ سفید و با مارک میدوز رئیس کارکنان کاخ سفید و مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا داشت و امیدوار بود تا روز‌های پایانی ریاست جمهوری دونالد ترامپ به آرامی سپری شود و جو بایدن در ماه ژانویه زمام امور را به دست بگیرد.

بر اساس این یادداشت، این ژنرال چهار ستاره تنومند آمریکایی که در سال ۲۰۱۹ توسط دونالد ترامپ به سمت ریاست ستاد مشترک ارتش منصوب شد در گفتگو با کارمندانش از این جلسات با عنوان «فرود هواپیما» در شرایطی که هر دو موتور از کار افتاده، تجهیزات فرود کار نمی‌کنند و وضعیت اضطراری است نام می‌برده.

مارک میلی به کارکنانش می‌گفت «کار ما فرود آوردن ایمن این هواپیما و انتقال مسالمت‌آمیر قدرت در بیستم ژانویه (روز تحلیف جو بایدن) است.»

در ادامه یادداشت نیویورکر آمده: این تقابل خارق العاده بین مقام ارشد ارتش و فرمانده کل قوا در طول سال ۲۰۲۰ ادامه داشته. قبل از انتخابات میلی طرح چگونگی مدیریت اوضاع در مدت زمان بین انتخابات و روز تحلیف را تدوین کرده بود. او چهار هدف را دنبال می‌کرده: اول اینکه مطمئن شود آمریکا وارد یک جنگ بین‌المللی غیر ضروری نمی‌شود؛ دوم اینکه اطمینان داشته باشد نیرو‌های آمریکایی قرار نیست در خیابان‌های آمریکا علیه مردم آمریکا با هدف در قدرت نگه داشتن ترامپ اقدامی بکنند؛ سوم اینکه انسجام ارتش را حفظ کند و در نهایت اینکه انسجام خودش را حفظ کند. میلی اغلب به این اهداف در صحبت‌هایش اشاره می‌کرده.

این نشریه نوشته بزرگترین ترس میلی یعنی عدم پذیرش شکست از سوی ترامپ به حقیقت پیوست، او دیدار‌های شخصی و متعددی با فرماندهان ستاد مشترک برگزار کرد و به آن‌ها گفت که باید مطمئن شوند هیچ دستور غیرقانونی از جانب ترامپ دریافت نمی‌کنند و قرار نیست بدون تماس با خودش به هیچ دستوری جامه عمل بپوشانند. میلی در واقع همان محافظه‌کاری روز‌های پایانی دولت ریچارد نیکسون را در پیش گرفته بود. جیمز شلیزینگر وزیر دفاع نیکسون در روز‌های پایانی دولت بار‌ها به ارتش هشدار داده بود که نباید به هیچ وجه و طبق هیچ دستوری از جانب کاخ سفید بدون هماهنگی با خودش یا هنری کسینجر مشاور امنیت ملی وقت، دست به حمله هسته‌ای بزنند.

میلی در یک نشست مشترک با فرماندهان ستاد مشترک حتی احتمال کودتا از سوی ترامپ را مطرح کرده و گفته بود شاید ترامپ بخواهد کودتا کند اما او شکست خواهد خورد چرا که هرگز قادر نیست همکاری ارتش آمریکا را جلب کند. ما به قانون اساسی وفادار هستیم و قرار نیست در سیاست مداخله کنیم.

ترامپ در یک مصاحبه‌ای که در کتاب جدیدی درباره او منتشر شده گفته من هرگز در هیچ جایی تهدید به کودتا نکرده بودم. اگر هم قرار بود کودتایی بکنم احتمالا آخرین نفری که با او دست به چنین اقدامی می‌زدم ژنرال مارک میلی بود.

نیویورکر در ادامه این مطلب به شرح جزئیاتی از شرایط سیاسی پرتنش آمریکا در این دوران و اختلاف نظر‌های دونالد ترامپ و ژنرال مارک میلی می‌پردازد که به مسائل داخلی و خارجی به ویژه در رابطه با ایران مرتبط بود.

بر اساس این یادداشت میلی تا اواسط تابستان ۲۰۲۰ هم به شدت احساس خطر می‌کرده. اول ژوئن ۲۰۲۰ ترامپ عکس معروف در جریان اعتراضات موسوم به «جان سیاه پوستان اهمیت دارد» را روبه روی کلیسا می‌گیرد. در این عکس مارک اسپر وزیر دفاع، تعدادی از مشاوران کاخ سفید و میلی در لباس نظامی گویی که در وضعیت جنگی در آمریکا هستند حضور داشتند.

میلی بعد از این لحظه تصمیم به استعفا می‌گیرد، اما بعد به کارکنانش می‌گوید که تصمیم دارد از درون با چنین وضعیتی مبارزه کند. هفته بعد او از مردم به طور علنی بابت شرکت در یک موقعیت سیاسی عذرخواهی می‌کند و اعلام می‌کند که اقدامش به عنوان رئیس یک نهاد نظامی که باید غیر سیاسی باشد کار نامناسبی بوده است.

سوم ژوئن آن سال جلسه استماعی در پنتاگون برگزار می‌شود. اسپر در این جلسه اعلام می‌کند که با هرگونه مقابله با معترضان مخالف است و سعی دارد کارش را از سیاست جدا کند. بعد از این بیانیه اسپر، میلی و اسپر و فرانک مکنزی فرمانده سنتکام برای شرکت در یک جلسه حول محور افغانستان به کاخ سفید دعوت می‌شوند.

در این جلسه ترامپ حتی قبل از اینکه اسپر و ملی بنشینند با خشم با آن‌ها برخورد می‌کند. ترامپ به میلی می‌گوید عذرخواهی او نشانه ضعفش بوده اما میلی جواب می‌دهد در جایی که او از آنجا آمده اصلا چنین چیزی نیست و او به این دلیل که یک سرباز است و نباید اقدام سیاسی بکند باید از مردم عذرخواهی می‌کرده.

میلی خطاب به ترامپ در این جلسه می‌گوید: من از شما انتظار ندارم درکی از این موقعیت داشته باشید. این وظیفه من بوده و بخشی از اخلاق ماست.

نیویوکر نوشته نگرانی اصلی میلی رویکردی بود که ممکن بود ترامپ را به یک درگیری نظامی با ایران بکشاند. او حمله نظامی به ایران را یک تهدید جدی می‌دید چرا که در یک دیدار با ترامپ در اویل ماه ژوئن سال ۲۰۲۰ یکی از مشاوران ترامپ مساله حمله نظامی به ایران برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح را در صورت شکست ترامپ در انتخابات مطرح کرده بوده.

چرا کاخ سفید به دنبال حمله آمریکا به ایران بود؟

در یک دیدار دیگر که ترامپ در آن حضور نداشته هم به گزارش نیویورکر بعضی از مشاوران سیاست خارجی ترامپ یک بار دیگر مساله حمله نظامی علیه ایران را طرح کردند. میلی بعد‌ها گفته که زمانی که او از کاخ سفید درباره دلیل این تمایل زیاد آن‌ها به حمله نظامی علیه ایران سوال کردند، مایک پنس معاون اول ترامپ این تمایل را به فعالیت‌های ایران ارتباط داده.

ماه بعد از انتخابات به نظر می‌رسد ترامپ برای ماندن در قدرت از هیچ اقدامی فروگذار نمی‌کند. در همین ماه‌ها مساله ایران بار‌ها در نشست‌های کاخ سفید با حضور رئیس جمهور مطرح شده و میلی بار‌ها علیه هر حمله‌ای به ایران استدلال آورده است.

به عقده میلی ترامپ به طور قطعی قصد راه انداختن یک جنگ علیه ایران را داشته اما او بوده که مانع از یک حمله موشکی انتقام جویانه در پاسخ به تحرکات تحریک آمیز علیه منافع آمریکا در منطقه شده است. میلی نگران بوده که هر اقدامی از جانب ترامپ به یک جنگ تمام عیار که هیچ توجیهی نداشته ختم شود.

به گفته ژنرال مارک میلر، مشاورانی دونالد ترامپ را احاطه کرده بودند که خواستار اقدام در مورد ایران بودند، ضمن این که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر وقت اسرائیل نیز حامی اقدام بود. نتانیاهو به دولت آمریکا اصرار می‌کرد که اگر ترامپ در انتخابات شکست خورد علیه ایران دست به یک اقدام بزند.

بنا بر گزارش نیویورکر در آخرین ملاقات آن‌ها که در سوم ژانویه پس از تعطیلات کریسمس در کاخ سفید برگزار شد او از مشاورانش درباره گزارش اخیر آژانس انرژی اتمی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران سوال کرد. در این جلسه مایک پمپئو و رابرت اوبرایان مشاور امنیت ملی نیز حضور داشتند، مایک پمپئو و رابرت اوبریان به دونالد ترامپ گفتند در این مرحله هیچ اقدام نظامی نمی‌توان کرد. نکته آن‌ها این بوده که بگویند دیگر برای حمله به ایران خیلی دیر شده است. بعد از اینکه میلی وارد جلسه شده هزینه بالقوه چنین حمله‌ای مطرح شده و دونالد ترامپ در نهایت طرح حمله به ایران را کنار گذاشت و این موضوع از دستور کار خارج شد.

در پایان این جلسه ترامپ مساله گردهمایی طرفدارانش در تاریخ ۶ ژانویه را طرح کرده و از میلی و کریستوفر میلر سرپرست وزارت دفاع سوال کرده آیا آماده مواجهه با یک گردهمایی و اعتراض وحشیانه را دارند؟

روز ششم ژانویه هم از دید میلی یک کابوس دیگر به وقوع پیوسته و طرفداران ترامپ به ساختمان کنگره حمله کردند. میلی در توصیف این اتفاق گفته از همان چیزی که می‌ترسیده بالاخره سرش آمده و ترامپ در نهایت لحظه آتش سوزی رایشستاگ هیلتر را بازسازی کرده است.

آتش سوزی ساختمان رایشستاگ، ساختمان پارلمان آلمان توسط حزب ناسیونال سوسیالیست کارگران آلمان در سال ۱۹۳۳ زمینه ساز ظهور نازیسیم و هیتلر در آلمان بود.