چرا اردوغان معتقد است بدون او سنگی در منطقه جابجا نمی‌شود؟

رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: «هرکس در منطقه می‌خواهد سنگی جابه‌جا کند باید اول از ترکیه اجازه بگیرد و تحقق صلح در منطقه بدون ترکیه غیرممکن است» این بخشی از سخنان رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در مراسم رونمایی از یک پهپاد پیشرفته در این کشور بود. سخنانی عجیب که واکنش‌هایی را در فضای مجازی نیز به همراه داشت.

چندسالی می‌شود که رفتار‌های ترکیه در منطقه تغییر کرده است، رفتار‌هایی که از طریق آن تمایل دارد قدرت خود را در منطقه تثبیت کند. گردشگری پررونق، ارتباط و نزدیکی به اروپا و ... باعث شده تا ترکیه خود را در قامت و جایگاه قدرت منطقه ببینند.

ارتباط با اسرائیل، حمایت از طالبان در افغانستان، ساخت دیوار مرزی با ایران برای جلوگیری از ورود اتباغ افغان، حمله به کرد‌های کوبانی در سوریه، شعرخوانی برای ترک‌های ایران مبنی بر دور افتادن دو ملت ترک، دخالت در جنگ ارمنستان و آذربایجان، خرید تسلیحات از روسیه و ... از نمونه اقدامات ترکیه در منطقه است.

به نظر می‌رسد که اردوغان در کنار تلاش برای قدرتمند‌تر کردن ترکیه در منطقه، به لحاظ عقیدتی هم تلاش می‌کند تا خلافت عثمانی را احیا کند و در راس آن تقویت و نفوذ ترک‌ها را هم بیش از پیش کند، آنهم در شرایطی که بیشترین تکثر عقیدتی و مذهبی و دینی در منطقه خاورمیانه وجود دارد.

سیدعلی قائم مقامی کارشناس مسائل ترکیه به رویداد۲۴ می‌گوید: ترکیه عضو ناتو  و متحد آمریکا است و علاوه بر آن با روسیه و چین و اروپا همکاری‌های گسترده‌ای دارد. با تمام کشورها روابط دیپلماتیک برقرار کرده است، اما با محوریت ناتو آمریکا. از اسرائیل گرفته تا ایران، با همه در ارتباط است. علاوه بر آن، دومین ارتش بزرگ را بعد از آمریکا در ناتو دارد، اکنون اردوغان می‌گوید از لحاظ تسلیهات 80 درصد استقلال و خودکفایی پیدا کردیم. البته همین پهپادهایی که تولید کرده قطعاتی از استرالیا، آلمان و آمریکا در آن وجود دارد. 

وی ادامه داد: ترکیه با تکیه بر مسائل نظامی و دبپلماتیک پیش می‌رود و می‌گوید بدون مشارکت ترکیه در منطقه و چهان صلح برقرار نخواهد شد، اما با مشارکت ترکیه، این مهم قابل دستیابی است. البته در مسئله سوریه، افغانستان و ... ترکیه به شدت شکست خورد. زیرا در نظر داشت سوریه را تحت اشغال خود در بیاورد و یک رژیم دست نشانده خود را در آنجا بگذارد، اما نتوانست. یا مثلا به اسرائیل گفته در صلح منطقه همکاری کنیم، اما از آن سو گفته اسرائیل رژیم تروریستی است. ترکیه سیاست‌های بسیار متضادی را در پیش گرفته است. یا مثلا در موضوع لیبی، هم شکست خورد. با امارات دشمنی خونی داشتند، اما در چندماه گذشته روابط و مذاکراتی را در پیش گرفته اند.  

قائم مقامی با بیان اینکه ترکیه سعی می‌کند ثروت عربستان و امارات و قطر را به ترکیه ببرد، گفت: ترکیه سیاست خارجی همه جانبه‌ای را در پیش گرفته است.  

این کارشناس مسائل ترکیه می‌گوید: اردوغان در حال ادامه دادن خط مشی داوود اوغلو است. احمد داوود اوغلو گفته بود از لحاظ فرهنگی، سیاسی و اجتماعی باید سرزمین و جغرافیای امپراطوری عثمانی را احیا کنیم. این خواسته به معنای لشکرکشی نیست، بلکه این به معنای نفوذ فرهنگی و اجتماعی و سیاسی دولت ترکیه با جغرافیای سیاسی دوران عثمانی است. علاوه بر آن، تلاش می‌کرد در قفقاز و آسیای میانه هم نفوذ خود را گسترش دهد، مثلا در آسیای میانه با چهار کشور قزاقستان، ترکمنستان، ازبکستان و قرقیزستان به همراه جمهوری آذربایجان شورای همکاری ترک را امضا کردند. یعنی همکاری بسیار گسترده‌ای چند جانبه را در همه حوزه‌ها با همدیگر دارند.  

وی ادامه داد: از سوی دیگر ترکیه با روسیه هم یکسری قرارداد‌های همه جانبه را امضا کرده است، در زمینه نیروگاه اتمی تا پدافند و تجارت صنعتی و کشوری و ... با روسیه همکاری دارد. یا مثلا نفت ایران را به طور کامل قطع کرده و از ایران نفت وارد نمی‌کند و به علت تحریم‌ها گاز ایران را هم متوقف کرده و گفته بود اگر تحریم‌های ایران برقرار باشد، روابط تجاری دو کشور کاهش پیدا خواهد کرد. سیاست‌های ترکیه و اردوغان در این راستا قابل ارزیابی است.  

قائم مقامی با بیان اینکه دولت باحچلی رئیس حزب حرکت ملی گرا در ترکیه، که پان‌ترکسیم هستند و این جریان بیش از اردوغان بر مسائل پان ترک در منطقه تاکید و توجه دارند. البته باید بگویم اردوغان هم تا حدودی تحت تاثیر این جریان است، زیرا در مسائل حکومتی و انتخابات متحد همدیگر هستند.  

این کارشناس ادامه داد: ترکیه در عین حال که عضو ناتو است، اما تضاد‌های بسیاری هم دارد. مثلا در موضوع نفت و گاز مدیترانه شرقی، با اتحادیه اروپا، اسرائیل، مصر و ... در تضاد شدید قرار دارد. آن‌ها به ترکیه اجازه نمی‌دهند که مثلا در شمال قبرس حفاری نفت و گاز انجام دهد و ترکیه هم تاکنون نتوانسته است در مدیترانه شرقی به نفت و گاز دست پیدا کند. اما همین قبرس، یونان و اسرائیل یا مصر، خط لوله گاز مدیترانه شرقی را راه انداخته‌اند و ترکیه در داخل این پیمان نیست. ترکیه در عین حال توانمندی‌هایی دارد، در عین حال هم ضعف‌های دارد. ترکیه اکنون ۴۵۰ میلیارد دلار بدهی خارجی دارد و حدودا ۲۲۰ میلیارد دلار سررسید بازپرداخت سرمایه اصلی و بهره بانکی دارد. علاوه بر این، اردوغان اعلام کرده تا پایان امسال ذخیره ارزی ما به ۱۱۵ میلیارد دلار خواهد رسید. به معنای دیگر ترکیه ضعف اقتصادی شدیدی دارد، اما به لحاظ نظامی قدرت بزرگی در منطقه است.