بنی صدر خائن نبود/ حزب جمهوری و بنی صدر بر سر شعار مرگ بر آمریکا اختلاف داشتند

رویداد۲۴ سید ابوالحسن بنی صدر اولین رئیس جمهور تاریخ ایران روز شنبه در پاریس درگذشت. او در تمامی سال‌های زندگی در فرانسه مغضوب نظامی بود که خود در شکل‌گیری آن نقش اساسی داشت. به همین مناسبت با اولین استاندار خوزستان در نظام جمهوری اسلامی درباره نحوه مدیریت جنگ و کشورداری بنی صدر که به عزل او منتهی شد گفتگو کردیم.

سیدمحمد غرضی چند ماه بعد از عزل بنی صدر در انتخابات میان دوره‌ای مجلس اول از حوزه انتخابیه اصفهان به مجلس راه یافت. اگرچه او تحولات مجلس در زمان استیضاح بنی صدر را از نزدیک درک نکرده، اما به واسطه مقام استانداری در یکی از درگیرترین استان‌های جنگ یعنی خوزستان، در جریان نحوه مدیریت جنگ بنی صدر قرار داشته است.

غرضی سال ۴۰ وارد دانشکده فنی دانشگاه تهران شده و به گفته خودش اگرچه در آن برهه جبهه ملی و نهضت آزادی فعالیت زیادی و افرادی نظیر مرحوم حبیبی و بنی صدر بر افکار دانشجویان تاثیر به‌سزایی داشتند، اما او به هیچ کدام این افراد نزدیک نشده و رفیق «سعید محسن» و هسته اولیه تشکیل دهنده مجاهدین خلق شده است.

بیشتر بخوانید: فرار بنی صدر با لباس زنانه را اطلاعات نخست وزیری و اطلاعات سپاه مطرح کردند/ بنی صدر میان فرماندهان ارتش اختلاف ایجاد می‌کرد

غرضی در گفتگو با رویداد‌۲۴ یکی از ویژگی‌های مهم ابوالحسن بنی صدر را کیش شخصیت او خوانده و می‌گوید: بنی صدر برای خودش یک ارزش فوق العاده‌ای قائل بود. نویسنده بود، تحصیلکرده غرب بود و در اروپا برای خودش اسم و رسمی داشت، ولی در داخل ایران نفوذی نداشت. وقتی که به ایران برگشت در فضای آزادی رای آورد، ولی دلش با انقلابی بود که خودش می‌خواست شکل بدهد.

رویداد‌۲۴ درباره برخی ابهامات مربوط به نحوه مدیریت جنگ و اختلافات بنی صدر با مقامات عالی رتبه آن زمان با محمد غرضی گفتگو کرده است که در ادامه می‌خوانید.

بنی صدر با امام مخالفت می‌کرد

* بنی صدر عضو حلقه نزدیک امام در پاریس بود. چطور می‌شود او را از انقلاب جدا کرد؟

بیشتر افرادی که در پاریس حلقه نزدیک امام را تشکیل می‌دادند، کسانی بودند که از نجف آمده بودند؛ افرادی نظیر محمد منتظری، بنده و دیگران. کسانی که روشنفکرتر بودند با امام فاصله داشتند.

* تاریخ این گزاره شما را نقض می‌کند، چون امام دولت موقت را با همین روشنفکر‌ها تشکیل داد. از طرفی خود بنی صدر هم در ایران ۱۱ میلیون رای آورد؟

کاملا درست است. بنی صدر رای داشت، ولی مردم او را نمی‌شناختند. مردم فکر می‌کردند بنی صدر از اطرافیان امام بوده، ولی بعد از مدتی کم کم هر زمانی که بنی صدر خدمت امام می‌رسید، با امام مخالفت می‌کرد.

بنی صدر با شعار مرگ بر آمریکا مخالف بود

* یکی از انتقادات به بنی صدر، نحوه مدیریت جنگ بود. این مدیریت را به عنوان استاندار خوزستان چطور می‌دیدید؟

بنی صدر خودش یک بار به من گفت باید در جنگ ایران و عراق، اروپا را مقابل آمریکا قرار دهیم و نظرش به جنگ سیاسی بود، اما حزب جمهوری اسلامی این نظر را قبول نداشت و می‌خواست بجنگند. من آن زمان استاندار خوزستان بودم و به نظر این دو گروه اشراف کامل داشتم. نحوه مدیریت جنگ بنی صدر مانند نحوه مدیریت کشورش بود. در آن زمان در ایران شعار مرگ بر آمریکا شیوع داشت، ولی بنی صدر می‌گفت «مرگ» نگویید. همین رویکرد او یکی از تفاوت‌های اصلی نوع تفکرش با حزب جمهوری بود.

* ریشه اختلاف بنی صدر با دیگر شخصیت‌های پرنفوذ آن دوره از جمله شهید بهشتی و مرحوم هاشمی رفسنجانی چه بود؟

یک عده‌ای به مردم وصل بودند یک عده‌ای به رای. بنی صدر به رای وصل بود. سازمان مجاهدین خلق از بنی صدر حمایت می‌کردند و برای او رای جمع کردند. بنی صدر اهل حزب و گروهی نبود، ولی به سازمان مجاهدین خلق نزدیک بود. من معتقدم بنی صدر خائن نبود ولی «خود-اقتدارگرا» بود. یعنی خودش را راس کل امور کشور می‌دانست و این برای هیچ کس حتی خودش هم قابل تحمل نبود.