گزارش تحلیلی رویداد ۲۴ از نتایج ۱۸ ماه مذاکره هسته‌ای؛
برجام؛ پل ارتباطی ایران و آمریکا
مذاکرات هسته‌ای و اجرای کامل برجام، می‌تواند آغازی برای پایان اختلافات ایران و آمریکا باشد...
رویداد۲۴- برجام به سرانجام رسید، توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ از قول و قرار فرا‌تر رفت و پرونده ۱۲ ساله مذاکرات هسته‌ای به ایستگاه آخر رسید و تحریم‌های اعمال شده علیه ایران لغو شد. سرانجام پس از ۱۸ ماه مذاکره دو طرف به یک توافق برد – برد دست یافتند. برد ایران در تثبیت حق هسته‌ای خود و رفع تحریم‌ها بود و برد طرف مقابل رسیدن به راه حلی برای ایجاد اطمینان نسبت به ماهیت برنامه هسته‌ای ایران.
اما تمام دستاوردهای برجام و مذاکرات هسته‌ای تنها این نبود. مذاکرات هسته‌ای و نتایج آن در دوران جدید؛ دورانی که «مذاکره برای مذاکره» جای خود را به «مذاکره برای حصول توافق» داد، یک دستاورد دیگری هم داشت و آن گشایش در روابط و مناسبات جمهوری اسلامی ایران در نظام بین الملل و شکستن تابوهایی بود که تا پیش از این نزدیک شدن به آن هم چندان آسان نبود.
مهم‌ترین تابوی که در پی مذکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ شکسته شد، تابوی مذاکره مستقیم و بدون واسطه میان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا بود. مذاکراتی که اگر چه در ظاهر محدود به موضوع هسته‌ای بود اما در عمل دامنه آن به موضوعات دیگر از جمله بحران‌های منطقه‌ای و همچنین تبادل زندانیان نیز کشید شد.
در طول ۱۸ ماه مذاکره میان ایران و گروه ۱+۵ در دورانی که محمد جواد ظریف وزیر خارجه دولت یازدهم، سکان هدایت تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران را بر عهده گرفت، بیشترین تماس و گفت‌و‌گو میان او با همتای آمریکایی‌اش، جان کری انجام گرفت.
این تماس و گفت‌و‌گو‌ها در روزهای نخست مذاکرات یک خبر ویژه و با اهمیت محسوب می‌شد و به سرعت جایی در صدر اخبار رسانه‌های جهان پیدا می‌کرد. اما کم کم دیدار‌ها و تماس‌ها آنقدر زیاد شد که دیدار ظریف و کری برای بسیاری از رسانه‌ها دیگر حکم یک خبر مهم را نداشت و عملا این دیدار‌ها ارزش خبری خود را از دست داد.
چرا که دیگر برای مخاطبان چه در ایران و چه در آمریکا هم این دیدار‌ها و تماس‌های وزرای خارجه دو کشور ارزش و اهمیت خود را از دست داده بود. این درحالی است که در طول ۳۷ سال قطع رابطه چنین تماس‌ها و دیدارهای رسمی و علنی و در چنین سطحی سابقه نداشت.
بر این اساس عملا نتیجه مذاکرات دوجانبه متعدد وزرای خارجه ایران و آمریکا در طول ۱۸ ماه گذشته منجر به عادی سازی دیدار‌ها و تماس‌های عالیترین مقامات دیپلماتیک دو کشور و گشایش «خط داغ» ارتباطی دیپلماتیک، میان تهران – واشنگتن شد. خطی که نتیجه گشایش آن حداقل در موضوع دستگیری تفنگداران دریایی آمریکا با ورود غیر قانونی به مرزهای آبی ایران در خلیج فارس نمود پیدا کرد. که اگر این خط باز نبود و وزرای خارجه دو کشور نمی‌توانستند همانند گذشته با یکدیگر تماس برقرار کنند شاید موضوع تفگداران آمریکایی به یک بحران جدی کشیده می‌شد.
اما عادی سازی دیدارهای وزرای خارجه ایران و آمریکا دستاوردهای دیگری هم داشت. از آن جمله می‌توان به گشایش باب مذاکره و گفت‌و‌گو درباره سایر موضوعات مورد اختلاف دو کشور از جمله بحران‌های منطقه‌ای اشاره کرد.
در ماه‌های گذشته وزرای خارجه ایران و آمریکا در حاشیه نشست‌هایی برای دستیابی به حل بحران سوریه در وین با یکدیگر دیدار و گفت‌و‌گو کردند. البته طرح بحث درباره سایر مسائل ازجمله مسائل منطقه‌ای در دیدارهای دوجانبه مورد تایید دوطرف قرار نگرفت که این هم ریشه در مخالفت‌هایی داخلی در درون دو کشور داشت؛ مخالفت‌هایی که عادی‌سازی مناسبات ایران و آمریکا را هنوز بر نمی‌تابد. به‌همین دلیل در مواضع رسمی، وزرای خارجه از اعلام مذاکره درباره مسائل غیرهسته‌ای پرهیز دارند.
اما واقعیت چیز دیگری است. ایران و آمریکا در باب موضوعات غیرهسته‌ای هم با یکدیگر مذاکره کرده‌اند شاهد آن نیز حضور معاونان امور خاورمیانه دو کشور در این دیدار‌ها بود؛ در هیئت ایرانی، «حسین امیر عبدالهیان»، معاون عربی – آفریقایی وزارت‌خارجه و در هیئت آمریکایی هم «برت مک‌گورک»، نماینده رئیس‌جمهوری آمریکا در ائتلاف ضدداعش. حضور این دو خود نشانه‌ای است که دیدارهای دوجانبه وزرای خارجه ایران و آمریکا محدود به موضوع هسته‌ای و چگونگی اجرای برجام نبوده است.
موضوع دیگری که وزرای خارجه ایران و آمریکا در پی عادی سازی تماس‌ها، در دیدارهای دوجانبه درباره آن با یکدیگر گفت‌و‌گو کردند، بحث تبادل آزادی زندانیان بود. موضوعی که در نبود امکان تماس‌های دوجانبه رسمی در سال‌های گذشته مقامات دو کشور برای رساندن صدای درخواست خود مجبور بودند تا به موضع گیری‌های سیاسی علیه یکدیگر اکتفا کنند.
اما اکنون به مدد عادی سازی تماس‌ها دیپلماتیک میان ایران و آمریکا و بازگشایی خط ارتباطی مستقیم میان دو کشور دیگر نیازی به موضعگیری رسمی و علنی علیه یکدیگر نیست و دو کشور می‌توانند درخواست‌های خود را مطرح کنند و زمینه تبادل زندانیان دو کشور همانند آنچه در روز اجرای برجام اتفاق افتاد را فراهم کنند.
بر این اساس مذاکرات هسته‌ای و توافق دوطرف حول محور برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و اجرای کامل این برنامه و عمل به تعهدات در چارچوب توافق فی مابین، می‌تواند آغازی برای پایان اختلافات ایران و آمریکا باشد. برجام آزمونی است برای دو کشور، آزمونی که تابه‌امروز دوطرف در آن نمره قبولی گرفته‌اند. در صورت سربلندی از این آزمون هم برجام می‌تواند پل ارتباطی میان دو کشور را مستحکمتر از قبل کند.
خبر های مرتبط
