فشار آمریکا به عراق برای بستن تجارت دلار با ایران / بغداد پاشنه آشیل تهران می‌شود؟

رویداد۲۴ علیرضا مکی: طی هفته‌های گذشته که قیمت دلار در بازار‌های ایران به شکل عجیبی افزایش یافته است، فشار‌ها به تیم اقتصادی دولت رئیسی دو چندان افزوده شد؛ فشار‌هایی که همزمان با ناآرامی‌های داخلی در ایران عرصه را دولت رئیسی و تیم اقتصادی ناکارآمد او تنگ کرده بود. دولت رئیسی در واکنش به شرایط سعی کرد با تصمیماتی غیرمنسجم و البته غیر کارشناسی، قیمت ارز را برای چند هفته هم که شده باشد کنترل کند؛ از جمله این اقدامات تغییر رئیس بانک مرکزی و سپردن سکان هدایت بانک مرکزی به فرزین بود. این اتفاق باعث شد قیمت دلار برای چند روز کاهش یابد اما دوباره روند افزایشی قیمت‌ها به وضعیت قبل بازگشت و تا این لحظه قیمت دلاردر بازار آزاد از ۴۴ هزار تومان هم عبور کرده است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال قیمت دلار به کانال ۵۰ هزار تومان هم وارد شود.

در خارج نیز دولت ایالات متحده تحرکات تازه‌ای برای افزایش فشار اقتصاد بر جمهوری اسلامی ایران شروع کرده است و گرچه برخی مقامات دولت رئیسی و نیز برخی پایگاه‌های تحلیلی اصولگرا طی هفته‌های گذشته ادعا کرده‌اند که به دلیل جنگ اوکراین، صادرات نفت ایران طی ماه‌های جنگ افزایش چشمگیری داشته است، اما آنچه در واقعیت وجود دارد، این است که درآمد‌های نفتی پیش‌بینی شده کشور برای امسال تا کنون محقق نشده است.

یکی از مسیرهای فشار آمریکا علیه ایران، تحرکات اقتصادی از مسیر بغداد است. باید توجه داشت که عراق یکی از سه مبدا اساسی است که به دلیل پیوند خوردن تجارت خارجی کشور با آن، اهمیت زیادی برای تجارت خارجی ایران و نیز قیمت دلار در کشور دارد.

افزایش فشار اقتصادی به ایران از طریق عراق

اهمیت مبادلات میان ایران و عراق به حدی است که قیمت دلار در بغداد، اربیل و سلیمانیه گاهی بسیار تعیین کننده‌تر از تهران می‌شود. حال خبر می‌رسد که دولت آمریکا طی مذاکراتی که مقامات اقتصادی و امنیتی این کشور با مقامات سیاسی و اقتصادی و نیز بانک مرکزی عراق داشته‌اند، در حال بستن مسیر تجارت به دلار میان ایران و عراق هستند؛ مسئله‌ای که در صورت انجام آن، به شدت می‌تواند بر توانایی ادامه رقابت بازرگانان تجار و تولید کننده‌های ایرانی در بازار پرچالش عراق تاثیرات منفی بگذارد.

در صورت ایجاد محدودیت‌های مد نظر واشنگتن، فعالان اقتصادی ایران ناچار جایگاه خود را در این کشور با شرکت‌های ترک، چینی و آمریکایی و اماراتی عوض خواهند کرد و این مسئله می‌تواند منجر به تهدیدهای شدیدی علیه امنیت اقتصادی ایران شود و از طرف دیگر با کاهش سطح اثرگذاری ایران بر تحولات داخلی عراق، مسائل امنیتی را نیز با چالش‌های جدی مواجه کند.

واشنگتن از تشدید محدودیت‌های مالی در روابط اقتصادی میان جمهوری اسلامی ایران و عراق سه هدف به طور همزمان و مرتبط با هم را دنبال می‌کند؛ اهدافی که تحقق هرکدام در گرو تحقق دیگری و نیز هر یک از آن‌ها منجر به ایجاد یک سیاه‌چاله در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران خواهد شد. چرا که گذشته از پیوند‌های سیاسی فرهنگی و نیز تاثیرات امنیتی عراق بر ایران، پیوند‌های اقتصادی دو کشور مخصوصا پس از سقوط صدام حسین اهمیت ویژه‌ای برای کشور داشته است.

برنامه آمریکا برای افزایش فشار اقتصادی به جمهوری اسلامی

در واقع نیاز عراق به تامین گاز مورد نیاز و نیز تامین برق مورد نیاز این کشور از ایران یکی از موارد مهم مبادلات تجاری میان دو کشور بوده است و در صورت قطع رابطه دلاری میان این دو، وضعیت تجاری ایران و عراق به سرعت با چالش‌های جدی روبرو خواهند شد، چراکه واشنگتن در سه محور اصلی برنامه‌های خود را پیش می‌برد:

۱-    تضعیف نفوذ اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در عراق و جایگزینی آن با دولت‌های همکار 
۲-    تضعیف نفوذ سیاسی امنیتی جمهوری اسلامی ایران در عراق به واسطه تضعیف نفوذ اقتصادی 
۳-    تشدید فشار‌های اقتصادی روی بازرگانان ایرانی و در نتیجه تشدید فشار‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی

به گزارش رویداد۲۴ مناطق غربی کشور به خودی خود و به خاطر سوءمدیریتی که دهه‌ها وجود دارد، دچار مشکلات بزرگ اقتصادی هستند؛ چنانچه روز گذشته خبرگزاری ایسنا در گزارشی نوشت که سه استان کردستان، لرستان و کرمانشاه در صدر استان‌هایی هستند که بالاترین نرخ بیکاری در کشور دارند. حالا اجرای این پروژه،  مخصوصا مناطق غربی کشور را دچار بی‌ثباتی‌های اجتماعی ناشی از دست رفتن بازار‌های عراق خواهد کرد؛ مسئله‌ای که از هم اکنون باید برای آن چاره‌ای اندیشید اما با توجه به ناکارآمدی دولت رئیسی بعید است حتی به این موضوع فکر کرده باشند!

بیشتر بخوانید: آیا محمد الشیاع سودانی نخست وزیر جدید عراق به سمت آمریکا غش کرده است؟

موضع‌گیری مقامات عراقی در قبال ایران

در این میان موضع‌گیری‌های جدید محمد الشیاع السودانی طی هفته‌های اخیر در مورد لزوم و تعهد دولت عراق به همکاری با آمریکا داشته است و نیز اظهارات مقامات مختلف عراقی و سکوت نیرو‌های نزدیک به جمهوری اسلامی ایران در برابر این اظهارات، نشان می‌دهد که در مورد نزدیکی عراق به جمهوری اسلامی ایران در محافل سیاسی این کشور و مخصوصا محافل نزدیک به جمهوری اسلامی ایران بحث‌های شدیدی درگرفته است.

این مسئله آنجا اهمیت بیشتری می‌یابد که یادمان باشد که السودانی نامزد نیرو‌های نزدیک به جمهوری اسلامی ایران و جبهه مقاومت عراق در برابر نامزد‌های مورد نظر مقتدی صدر به عنوان چهره‌ای ملی‌گرا در عراق بود. در واقع موفقیت السودانی در کسب نخست‌وزیری در پی مجموع رخداد‌هایی بود که بعد از انتخابات سراسری عراق و پیروزی چشمگیر هواداران صدر در این انتخابات بر خلاف انتظار و با کمک نیرو‌های نزدیک به جمهوری اسلامی ایران رخ داد؛ بنابراین به نظر می‌رسد در کنار هم قرارد دادن اخبار اخیر رسیده از عراق در یک پازل بزرگتر ما را به این نتیجه می‌رساند که در آینده نزدیک عراق تبدیل به سیاه‌چاله بزرگ سیاست خارجی دولت ابراهیم رئیسی خواهد شد.