اینترنت نسل وب ۳ نیازمند قانونگذاری است

رویداد۲۴ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به تازگی گزارشی مبنی بر لزوم مدیریت وب ۳ یعنی نسل سوم اینترنت در کشور را ارائه داده است. در این گزارش آمده که با توجه به اینکه وب ۳ درحال گسترش در دنیاست، در ایران هم باید شیوه‌نامه‌ها و استاندارد‌هایی در نظر گرفته شود.

وب ۳ نسل جدید اینترنت و به عبارتی اینترنت آینده است که قرار است در طول زمان فراگیر شود و امنیت، سرعت، حریم خصوصی و کیفیت بالای خدمات اینترنتی را برای بشریت فراهم کند.

در این گزارش آمده است که با ظهور وب ۳ انتظار می‌رود که جهان شاهد ظهور یک اینترنت غیرمتمرکزتر، حساس‌تر به حریم خصوصی و مبتنی بر هوش مصنوعی باشد. به اعتقاد مدیران فرانسوی تا ۱۵ سال آینده ساختار‌های وب ۳ تمام اینترنت را دربر می‌گیرد و بر همه جنبه‌های زندگی تاثیرگذار خواهد بود. به همین دلیل حضور مجلس شورای اسلامی در این حوزه برای تعیین استاندارد‌های وب ۳ ضروری است.

مخاطراتی که وب ۳ ایجاد می‌کند

وب ۳ تأثیر قابل توجهی بر زندگی اجتماعی مردم خواهد داشت. سرمایه‌گذاری‌های زیادی توسط بسیاری از کشور‌ها از جمله آمریکا و چین در حوزه وب ۳ درحال انجام است. از آنجا که اولین توسعه‌دهندگان در هر زمینه‌ای تعیین‌کننده شیوه‌نامه‌ها و استاندارد‌ها هستند و توسعه‌دهندگان بعدی باید از آن‌ها تبعیت کنند، رقابت تنگاتنگی بین آمریکا و چین شکل گرفته است.

تمرکززدایی یکی از خصوصیات وب ۳ است و می‌تواند باعث بروز برخی مخاطرات قانونی و نظارتی شود. با توجه به نوپا بودن وب ۳ و مشخص نبودن بخش‌هایی از چارچوب‌های این فضا، هنوز خطراتی مانند هک، سوءاســتفاده از اطلاعات و مواردی از این قبیل وجود دارد.

در حال حاضر پیگیری برخی از جرائم سایبری برای نهاد‌های نظارتی دشوار است و طبیعتا با پیاده‌سازی ساختار‌های غیرمتمرکز، سخت‌تر خواهد شد. از طرف دیگر هنوز اکثر کشور‌ها برای استقرار و استفاده از خدمات و محصولات مبتنی‌بر وب۳ قوانین مشخصی ندارند یا حتی گاهی اوقات در برابر پذیرش آن مقاومت می‌کنند.

امکان پولشویی توسط ان اف تی (NFT) باید توسط قانون محدود شود. همچنین خصوصیاتی مانند پیاده‌سازی متاورس با استفاده از اینترنت نسل سوم برای بسیاری از شرکت‌های چند میلیارد دلاری جذاب بوده و آنان استراتژی‌های خود برای توسعه در زمینه متاورس را طراحی کرده‌اند.

همچنین کاربرد‌های مربوط به آواتار یا نماد‌های شناسایی افراد در وب ۳ و متاورس می‌تواند مسائل حقوقی زیادی ایجاد کند. حق تبلیغات در آواتار، مسائل حقوق معنوی و حقوق برند‌ها و اشخاص ثالث مورد استفاده در آواتار‌ها و حفاظت از علامت تجاری برای آواتار‌هایی که از طریق آن خدمات در متاورس انجام می‌شود باید توسط قانونگذاران کاملا بررسی شود.

از سوی دیگر بسیاری از فضا‌ها در وب ۳ دارای تبلیغات مجازی هستند و ویژند‌ها (برندها) به‌عنوان مالک یا اجاره‌کننده زمین یا فضایی در دنیای مجازی، با استفاده از ان اف تی (NFT) و آیتم‌های مجازی می‌توانند برای تبلیغ محصولات و خدمات برند خود اقدام کنند. استفاده از آواتارها، شرکت در رویداد‌های خاص حمایت شده و شرکت در یک سری فعالیت‌ها در هر نرم‌افزار می‌توانند مسائلی ایجاد کنند که باید به‌دقت مورد توجه قرار گیرند.

همان‌طور که گفته شد تمرکززدایی یک خصوصیت مهم وب ۳ محسوب می‌شود، اما شرکت‌های خاصی توانسته‌اند سهم بزرگی از بازار وب ۳ جهان را در اختیار بگیرند و این امر استفاده از مزایای تمرکززدایی را به چالش می‌کشد.

وب ۳ نیازمند قانونگذاری است

در ادامه این گزارش آمده است که برای بیان مفهوم و قابلیت‌های وب ۳ باید ابتدا تاریخچه مختصری از اینترنت، وب ۱ و وب ۲ را بیان کرد.

مفهوم اینترنت در دهه ۶۰ میلادی توسط پنتاگون مطرح شد. سپس با اتصال شبکه علمی ۲ در سال ۱۹۹۳ شبکه جهانی اینترنت ۱ و شبکه اطلاعاتی ایالات متحده با نام آرپانت اروپا با نام «اِرن» شکل گرفت. به صورت موازی برای ایجاد نظم بهتر در ارائه محتوا در شبکه اولین خدمات‌دهنده و مرورگر وب در سال ۱۹۹۰ ارائه شده بود. این شروع شکل‌گیری وب ۱ محسوب می‌شود.

با افزایش کاربرد‌های وب نیاز به شناسایی هویت کاربر یعنی کلمه عبور، شماره دستگاه و نرم‌افزار موجود در دستگاه، مبنای ایجاد نرم‌افزار‌های کاربردی تحت وب شد. این ساختار امروزه تحت عنوان وب ۲ شناخته می‌شود.

بیشتر بخوانید: Chat GPT آغازگر عصر روشنگری

نیاز به انجام معاملات اینترنتی بدون لزوم اعتماد به مؤسسات اعتباری، فضای وبگردی برمبنای واقعیت مجازی و افزوده، جستجو و دسترسی بسیار قدرتمند به محتوای اینترنت و بهره‌مندی از هوش مصنوعی سطح بالا در وبگردی نیاز‌های مهمی است که وب ۳ به دنبال پاسخ به آنهاست. در نهایت اجرای منصفانه و بدون نقض حقوق دیگران مستلزم سیاستگذاری مبتنی بر شناسایی چالش‌ها و اختلافات بالقوه و قانونگذاری از قبل است.

فناوری‌های پایه وب ۳

وب ۳ یک معماری آنلاین کاملا غیرمتمرکز است که دارای ویژگی‌هایی است که می‌تواند تجربه کاربری در اینترنت را بهبود ببخشد. فناوری‌های وب ۳ به وب معنایی، فناوری دفترکل توزیع شده، هوش مصنوعی، واسط کاربری مبتنی‌بر واقعیت مجازی و افزوده و داده‌های خصوصی در اختیار خود کاربر است.

وب معنایی: وب معنایی باعث می‌شود که شناخت کلمات در وب ۳ آسان‌تر شود. مفهوم کلمات و مقدار شــباهت معنایی کلمــات به یکدیگر را نظر می‌گیرد؛ لذا جستجو در وب ۳ به نتایجی بسیار بهتر منتج می‌شود و دسترسی به اطلاعات و وبسایت‌ها بهتر انجام شده و سبب افزایش بهره‌وری استفاده از اینترنت خواهد شد.

فناوری دفتر کل توزیع شده: از آنجا که ثبت در فناوری دفتر کل توزیع شده و وب ۳ به‌صورت غیرقابل تغییر خواهد بود، در صورتی که جعل اتفاق بیفتد و در شبکه ثبت شود امکان تصحیح این اطلاعات برای کاربر غیرممکن خواهد بود.

هوش مصنوعی: استفاده از هوش مصنوعی در ســایت‌ها می‌تواند به طرق مختلفی به کاربران و مدیران ســایت‌ها کمک کند. بزرگترین کمک به مدیران سایت‌ها ارائه آمار‌ها و انجام عملیات داده‌کاوی به‌منظور سنجش میزان تحقق اهداف و برنامه‌های پورتال یا سکوی مربوطه است. اسـتفاده از هوش مصنوعی در وب ۳ با آموختن هوشمند رفتارها، علایق و منافع کاربر می‌تواند ارزش افزوده جدیدی برای کاربران ایجاد کند.

داده‌های خصوصی در اختیار خود کاربر: توقع اصلی سیاستگذاران از فناوری، مقابله با تقلب، مقابله با استفاده غیرقانونی، عدم مصرف انرژی ناپایدار و جلوگیری از خطرات سیستمی است. تمام خدماتی که در گذشته به جامعه ارائه شده و مفید بوده، ولی به دلایلی در بخشی از خدمات دچار کوتاهی شده باید در نسل جدید اینترنت یعنی وب ۳ ترمیم و تصحیح شوند.

واسط کاربری مبتنی‌بر واقعیت مجازی و افزوده

استفاده از واسط کاربری سه بعدی در سایت‌ها یکی از امکانات وب ۳ است که می‌تواند کمک زیادی به جذاب شدن فضا کند و تجربه کاربر در این محیط ارتقا می‌یابد.

دولت به مساله وب ۳ ورود کند

در پایان این گزارش به حضور قانون‌گذاران در بحث وب ۳ تاکید شده است؛ آینده نحوه توسعه وب ۳ نشان می‌دهد، نحوه رشد وب ۳ می‌تواند برخی از مشکلات موجود وب ۲ را کاهش یا برعکس خطرات حریم خصوصی، امنیتی و مالی جدیدی را ایجاد کند.

توصیه مدیریتی آن است که بررسی و پژوهش‌هایی در مورد حفظ حریم خصوصی در و‌ب ۳ به‌صورت دور‌ه‌های مختلف انجام شود تا قوانین و مقررات لازم به موقع وضع شوند. در انتها پیشنهاد می‌شود وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی کشور با ارائه مشوق‌هایی به استفاده از فناوری و‌ب ۳ در پنجره ملی خدمات هوشمند دولت ترغیب شوند. همچنین قانونگذاری در زمینه رمزارز‌ها به‌عنوان یکی از ستون‌های وب ۳ تسریع شود تا کارآفرینان بتوانند در یک چارچوب قانونمند به توسعه کسب‌و‌کار‌های خود بپردازند.

پیشنهاد مرکز‌های پژوهش‌های مجلس این است که می‌شود با ظرفیت‌سازی تأمین زیرساخت‌های قوی، ارائه تسهیلات، ارائه مشوق‌های مالیاتی و ارائه آموزش‌ها و زیرساخت‌های آموزشی، از کسب‌وکار‌های مبتنی بر وب ۳ حمایت شود. همچنین، پیشنهاد می‌شود که با استفاده از و‌ب ۳ و بلاکچین در زمینه ثبت زنجیره عرضه کالاها، تشخیص اصالت محصولات، تشخیص و ردیابی کالا‌ها و محصولات غیراستاندارد و بی‌کیفیت و همچنین ردیابی محصولات فاسد استفاده شود.

به طور خلاصه محیط وب ۳ می‌تواند نیاز به مجوز را صرفا با داشتن شناسنامه برای هر تولیدکننده کالا یا خدمات مرتفع سازد و حتی می‌توان از آن به‌جای درگاه ملی مجوز‌های کشور استفاده کرد؛ و ب ۳ به امکان تعامل با افراد یا ماشین‌های مختلف در جهان را بدون استفاده از سیستم‌های واسطه که معمولا هزینه‌بر هستند، فراهم می‌کند. اما باید دید که اگر دولت وارد حوزه قانونگذاری و‌ب ۳ بشود، مانند قوانینی که برای اینترنت وب ۲ تدارک دیده است، موجب توقف فعالیت آن یا ایجاد محدودیت‌های شدید در آن می‌شود یا خیر.