فاطمه معتمد آریا کیست؟

رویداد۲۴ سعید شمس:  فاطمه معتمد آریا اولین بار با فیلم جدال در ۱۳۶۴ وارد سینمای حرفه‌ای شد. این چهره شاخصِ هنری علاوه بر اینکه به عنوان یکی از بازیگران برجسته سینمای ایران شناخته می‌شود، به دلیل مطالبه‌گری ممنوع‌الکاری و ممنوع الخروجی را تجربه کرده است. او یکی از شخصیت‌های بازیگر محبوب جامعه به شمار می‌رود.

بیوگرافی فاطمه معتمد آریا

فاطمه «سیمین» معتمدآریا ۶۲ ساله در هفتمین روز از آبان ماهِ ۱۳۴۰ در تهران به دنیا آمده است. همسر معتمد آریا، احمد آریا نام دارد که حاصل ازدواج این دو پسری به نام نریمان است. او به دلیل علاقه به هنر و بازیگری در این رشته تحصیل کرد و فارغ‌التحصیل بازیگری از دانشسرای هنر تهران است. نکته جالب اینکه در تیتراژ فیلم‌های دهه شصت از او به اسم «سیمین معتمدآریا» یاد شده است، اما بعد‌ها اسم فاطمه برای او به کار رفته است. معتمد آریا در سال ۱۳۵۳ وارد کانون پرورش فکری کودک و نوجوان شد. در ۱۳۵۵ به عنوان هنرجوی هنر در دانشسرای هنر پذیرفته و در سال ۱۳۵۸ فارغ‌التحصیل شد. وی هم‌زمان با گروه تئاتر دانشجویان دانشکده هنر‌های زیبا نیز همکاری می‌کرد.

معتمد آریا؛ خونه مادربزرگه و مدرسه موش‌ها

این بازیگر که فعالیتش را پیش از انقلاب شروع کرد، در سال ۱۳۶۰ با حضور در سریال‌های عروسکی «مدرسه موش ها» «خونه مادربزرگه» توانست آثار هنری خاطره‌انگیز در ذهن مردم بر جای بگذارد. این دو مجموعه که برای کودکان در دهه شصت تهیه شده بود، از آثار ماندگار آن روز‌های تلویزیون بود که حضور در آن‌ها را می‌توان یکی از نقاط برجسته کارنامه هنری معتمدآریا دانست.

فیلم‌های سینمایی فاطمه معتمد آریا

فاطمه معتمد آریا از سال ۱۳۶۴ تا ۱۴۰۱ در کل در ۶۰ فیلمِ جدال، تحفه‌ها، گم شدگان، جهیزیه‌ای برای رباب، محموله، یاد و دیار، ستاره و الماس، برهوت، یگانه، ناصرالدین‌شاه آکتور سینما، مسافران، هنرپیشه، یکبار برای همیشه، همسر، سفر، کلاه‌قرمزی و پسرخاله، روسری آبی، مرد آفتابی، خاله قورباغه و آقا پسر، زندگی، مهر مادری، مرد عوضی، جهان پهلوان تختی، مرد عوضی، عشق+۲، شوخی، عینک دودی، آسمان پرستاره، یکی بود یکی نبود، عزیرم من کوک نیستم، دختر شیرینی فروش، کلاه قرمزی و سروناز، به من نگاه کن، آبادان، گیلانه، یک بوس کوچولو، کارگران مشغول کارند، زیر درخت هلو، تقاطع، نیلوفر، خواب لیلا، صد سال به این سال ها، خواب زمستانی، شیرین، می‌زاک، پریناز، اینجا بدون من، قصه ها، بهمن، یحیی سکوت نکرد، نبات، در سکوت، حکایت دریا، آباجان، بنفشه آفریقایی، جان دار، عامه پسند، مجبوریم، روزی روزگاری آبادان، شوماه نقش آفرینی کرده است. با این توضیح که کارگردانان عمدتاً معتمدآریا را برای نقش اصلی انتخاب می‌کردند.

حضور معتمد آریا در تلویزیون

معتمد آریا در همه سال‌هایی که فعالیت هنری داشت، فقط در ۵ سریال تلویزیونی بازی کرده است که به جز تله تئاتر «بازپرس وارد می‌شود» دیگر آثارش یعنی آرایشگاه زیبا، گل پامچال، زیر تیغ و آشپزباشی از جمله آثار فاخر تولید شده در صدا و سیما هستند. با این توضیح که سریال آشپزباشی که در سال ۸۸ تولید شده است، آخرین همکاری او با صدا و سیما است. در واقع بعد از اینکه معتمدآریا به همراه تنی چند از چهره‌های مطرح دیگر سینما بعد از حمایت از کاندیداتوری میرحسین موسوی، واکنش معترضانه‌ای به اتفاقات پس از انتخابات ۲۲ خرداد ۸۸ داشتند تا بتوان آن رویداد را نقطه شروعی برای فاصله گرفتن تعدادی از چهره‌های هنر از جمله فاطمه معتمد آریا با تلویزیون دانست.

زنان در سینمای بعد از انقلاب

فاطمه معتد آریا درباره سختیِ گذر سینما از پیشا انقلاب تا پسا انقلاب گفته است: «سینما بعد از انقلاب با تغییری اساسی به کارش در حالی ادامه داد که بلاتکلیف بود. یعنی، چون سه عامل اصلی خشونت، سکس و الکل از سینما حذف شده بود، حضور زنان را با چالش روبرو کرد که باعث رشد شد و رابط انسانی، فرهنگ و شعور جایگیزین سه عامل شد» او همچنین گفته است «ما به روز‌هایی رسیدیم که دیگر مدیری نبود که ما را کنترل کند، راهبری کند، به ما بگوید این‌وری نری بهتره»
انتشار گسترده این سخنان فاطمه معتمدآریا واکنش‌های منفی عمدتا بسیاری را در شبکه‌های اجتماعی در پی داشت. پژمان موسوی، روزنامه نگار این باره این‌طور نوشت: «این، صریح‌ترین اظهار نظر در حمایت از نظارت دولتی، سینمای رانتی، دولتی و وابسته است که تاکنون از طرف یک سینماگر شناخته‌شده مطرح شده است. عجیب نیست که او یکی از سرسخت‌ترین سینماگران در مخالفت با تشکل‌یابی زنان معترض به آزار جنسی در سینمای ایران بود و بیانیه زنان سینماگر را امضا نکرد.»
همچنین لیلی گلستان، مترجم و عضو کانون نویسندگان در تایید صحبت‌های موسوی می‌گوید: «مثلا این خانم روشنفکر سینمای ایران بود»

بیشتر بخوانید: ترانه علیدوستی کیست؟

ممنوع الخروجی و ممنوع التصویری فاطمه معتمدآریا

فاطمه معتمد آریا به دلیل حمایتِ انتخاباتی از میرحسین موسوی و همچنین حضوری فعال در فیلم تبلیغاتی که در کنار زهرا رهنورد بود، در مهرماه زمانی که قصد سفر کاری به آمریکا داشت، متوجه ممنوع‌الخروجی‌اش شد.اما این باعث سکوت وی نشد و به دلیل ادامه همراهی با جنبش سبز در ۱۷ دی ۱۳۹۰ با احضار به دادسرای زندان اوین حکم دادگاه انقلاب درباره فعالیت‌های وی پس از جنبش سبز به وی ابلاغ شد. شعبه ۲ بازپرسی به‌دلیل دیدار از خانوادهٔ سهراب اعرابی، بازی در فیلم تبلیغاتی میرحسین موسوی و حمایت از جنبش سبز در مصاحبه‌های پس از انتخابات، وی را به ۵۰ میلیون تومان جریمه نقدی محکوم کرد. معتمدآریا در اظهارنظری صریح در واکنش به این محکومیت اینطور گفته بود «هنرمند به مردم تعلق دارد و هیچ کس و هیچ رفتاری نمی‌تواند من را از همراهی با مردم منصرف یا پشیمان کند» او همچنین در خرداد ۱۳۸۹ در حالی روی فرش جشنواره کن حاضر شد که روسری نداشت و دستبد سبز که آن روز‌ها نشانه همراهی با جنبش سبز بود را به دست بست و به همین دلیل تا زمستان ۱۳۹۳ ممنوع التصویر بود، تا اینکه در دومین جشنواره‌ای که توسط دولت روحانی برگزار می‌شد، با فیلم‌های قصه‌ها و پریناز به پرده سینما برگشت تا با گفتن اینکه «شعور و درک بالای مسئولان فرهنگی دولت یازدهم باعث شد، به سینما برگردم» از تغییری که در آن سال‌ها در سطح مدیریت کلان ایجاد شده بود، استقبال کند.

درگیری معتمدآریا با تندرو‌ها در کاشان

تبعات جنبش سبز تا اواسط دهه نود پابرجا بود. به همین دلیل فاطمه معتمدآریا که با کاوه ابراهیم پور کارگردان «یحیی سکوت نکرد» برای اکران فیلم به کاشان رفته بودند، با برخورد تند و رادیکال عده‌ای افراطی روبرو شدند.
به گفتهٔ کاوه ابراهیم‌پور، بعد از پایان جلسه، هنگامی که آن‌ها سوار اتومبیل شده بودند، چند نفر از مهاجمان روی سقف اتومبیل آن‌ها رفته و قصد داشتند با شکستن شیشه‌ها وارد خودرو شوند که نیروی انتظامی مانع آن‌ها شد. عبدالنبی نمازی، امام جمعه کاشان دربارهٔ این حادثه با اشاره به اینکه «کاشان به دلیل جایگاهی که در طول تاریخ تشیع داشته تحمل برگزاری مجالس لهو و لعب را ندارد» معتمد آریا هم با گفتن اینکه «من با اینکه کسی با کار من و حرفه‌ام و حتی خود من مخالف باشد مشکلی ندارم، ولی رفتار‌های تهاجمی، توهین، بی‌احترامی، دروغ، تهمت و بی‌قانونی را نمی‌پذیرم و این اتفاقی است که در آنجا افتاد و من علاقه‌ای هم به بیان و شرح جزئیات اتفاقات ناخوشایند ضدفرهنگی ندارم» به آن اتفاق تلخ واکنش نشان داد.

معتمدآریا و جنبش آزار جنسی زنان

واکنش این چهره به جریان «می تو» که در آن تعدادی از سینماگران زن ایرانی همکاران مرد خود را به آزار کلامی و تلاش برای آزار جنسی متهم کرده بودند، برای اهالی سینما و غیرقابل باور بود. در واقع هیچ کس توقع نداشت، با آشکار شدن آزار‌های جنسی مخالفت کند. فاطمه معتمد آریا در این باره گفته است. «من به آزار جنسی همه کسانی که دارای قدرت هستند، هیچ کاری ندارم. اما ضعیف کشی و بیان کردن معظلات سینما به شکل دفاع از حقوق زنان به نظر من به ما کمک نمی‌کند، به ما لطمه می‌زند. به خصوص با این متنی که ... حتی انقدر درایت نداشتند، با کسی مشورت کنند تا اقلاً یک چیزی بنویسند که توش نقلِ قول‌های مجهول وجود نداشته باشد و در آن گرفتن حق انسانی باشد، نه فقط حقوق زنان و مسائل جنسی. به نظر من این یک بیاینه خطرناک است. اگر بچه‌ها توانش را دارند، بیایند در خانه سینما بنشینند، مجمع تشکیل بدهند و دانه دانه از بچه‌ها بپرسند، کی چه مشکلی دارد، آنجا خِرشان را بگیرند و حتی آنجا کسی را ممنوع الکار کنند و ... هر کاری می‌کنند، همانجا بکنند. اینکه ما در جامعه فریاد بزنیم، می‌خواهیم چه کسی بفهمد؟ بیت رهبری به ما کمک کند یا تلویزیون دلش برای ما می‌سوزد؟ باید خیلی حواسمان جمع شود تا دامنه‌اش همه را نگیرد»

معتمد آریا و حجاب اجباری

فاطمه معتمد آریا از اولین اهالی سینما بود که موضعش نسبت به حجاب اجباری را علنی کرد. این چهره بار‌ها در محافل بین المللی هنری بدون روسری ظاهر شد. او در مراسم تشییع امین تارخ و جشن تولد آتیلا پسیانی، بدون حجاب حضور داشت.

ضمنا معتمدآریا که نگاره با حجابش توسط شهرداری در میان زنان بیلبورد زنان سرزمین من قرار گرفته بود، با انتشار ویدئویی نسبت به انتشار نام و نگاره‌اش در این بیلبورد اعتراض کرد. همچنین روز ۲۶ فرودین، فیلمی منتشر شد که چند خانم آمر به معروف به فاطمه معتمد آریا برای اینکه روسری نداشت، تذکر دادند که با گفتن «قرار نیست، من به شما جواب بدهم و حجاب اجباری فرهنگ ایران نیست» به آن‌ها پاسخ داد.