فضلیت دعای ندبه

رویداد۲۴ هدی کاشانیان: ندبه به معنای خواندن، گریه بر شخص مرده همراه با ذکر خوبی‌های او است. این دعا مشتمل بر عقائد شیعه و تأسف بر غیبت مهدی است که از امام ششم شیعیان نقل شده است و به خواندن آن در چهار عید: جمعه، عید فطر، عید قربان و عید غدیر توصیه شده است.

خواندن «دعای ندبه» به عنوان یکی از دعا‌های روز جمعه در بسیاری از روایات سفارش شده و از جایگاه خاصی برخوردار است. دعای ندبه دعایی تاثیرگذار و یک متن عاشقانه است، یک منظومه عاشقی که چندین قسمت دارد. قسمت اول آیین نامه به خصوصیات خاص و انسان سازی اشاره دارد و ویژگی افراد متقی و منتظر را مطرح می‌کند که عبارتست از راضی بودن از خداوند و سپاس گفتن پرودگار، زهد و بی رغبتی و بی تفاوتی نسبت به دنیا را ذکر می‌کند. همچنین دعای ندبه به لیست عشاق عالم اشاره دارد و تک تک آنان را نام می‌برد عشاقی مانند حضرت نوح، حضرت عیسی و موسی (ع) و... که از آنان در این دعا نام برده شده و ویژگی‌های آنان را بر می‌شمرد، دعای ندبه در ادبیات انتظار دعایی ویژه است و از جایگاه خاصی برخوردار است.

دعای ندبه برای حاجت

متن دعای ندبه را هر جمعه به امید دیدار با حضرت مهدی (عج) می‌خوانیم، دعایی که سفارش شده است و مطلب در مورد دعای ندبه بسیار است. علاوه بر فضیلت دعای ندبه، زمان خواندن دعای ندبه است که می‌تواند برای ما مهم باشد. خواندن این دعا برای گرفتن حاجات بسیار سفارش شده است.

سدره المنتهی در دعای ندبه

روزی حضرت محمد (ص) جبرئیل (ع) را دید در حالتی که جبرئیل کنار سدرة المنتهی بود و سدره درختی است بالای آسمان هفتم در طرف راست عرش که دانش هر فرشته‎ای به آن منتهی می‎شود و این از کلبی و مقاتل روایت شده است. از ابن عباس و ضحاک نقل شده است که سدرة المنتهی چیزی است که آنچه از زمین به آسمان می‎رود منتهای معراجش آنجاست و آنچه از آسمان از فرمان الهی می‏آید به آنجا منتهی می‎گردد. البته بعضی‎ها هم گفته اند: ارواح شهدا تا آنجا بالا می‎روند و برخی هم گفته‌اند: آنچه از بالای سدرة المنتهی نازل می‌گردد در سدرة قرار می‌گیرد و سپس از آنجا تحویل گرفته می‌شود، و نیز آنچه که از ارواح بمعراج می‌رود سدره نهایت معراج آنان است و از آنجا تحویل گرفته می‌شود و منتهی به‎معنی محل پایان یافتن است و این درخت، چون پایان عروج فرشتگان است سدره به آن اضافه شده است بنابراین با توجه به مقاتل نقل شده سدرة المنتهی همان درخت معروف (طوبی) است.

فضیلت خواندن دعای ندبه

صدرالاسلام همدانی در کتاب خود (تکالیف الآنام) در رابطه با فضیلت دعای ندبه گفته است: هرگاه در جایی با حضور قلب و اخلاص تمام و توجه به مضامین عالی آن خوانده شود نه تنها عنایت و توجه امام زمان را به آن مکان جلب می‌کند بلکه باعث حضور حضرت در آنجا می‎شود. بسیاری از اولیا با خواندن دعای ندبه با حضرت مهدی (عج) ملاقات داشته‌اند. محدث نوری نقل می‌کند در کنار حرم عسکریین (ع) شخصی بود به نام آقا محمد به نقل از مادرش نوری در سرداب مشغول به خواندن دعای ندبه بود که حضرت مهدی (عج) در آنجا می‎آیند و با او ملاقات می‌کنند. 

خواص دعای ندبه این است که هرگاه در جایی با حضور قلب و اخلاص تمام و توجه به مضامین عالی آن خوانده شود عنایت و توجه امام زمان (ع) را به آن مکان جلب می‌کند بلکه باعث حضور حضرت (ع) در آنجا می‌گردد‎ چنان که در بعضی جا‌ها اتفاق افتاده است. دعای ندبه بسیار جامع است و بیانگر تاریخ انبیاء و اولیای الهی بر روی زمین است. این تاریخ از حضرت آدم (ع) شروع شده و تا آخرین حجت الهی حضرت مهدی (عج) ادامه می‌یابد.

سند دعای ندبه

دعای ندبه را عده‌ای از علما و محدثین نقل کرده‌اند و برخی تا ۱۵ سند برای آن بر شمرده‌اند. از آن جمله:

۱- ابو جعفر محمد بن حسین بن سفیان بزوفری. او معاصر شیخ نجاشی و از اعلام قرن پنجم بوده، این دعا را نقل کرده‌ است.

۲- ابوالفرج محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی قره قنائی. او در کتاب «الدعاء» نقل کرده‌ است. او که از مشایخ شیخ مفید؛ به حساب می‌آید مورد تأیید خاص او قرار گرفته‌ است.

۳- محمد بن جعفر بن علی بن جعفر مشهدی حائری. در کتاب مزار کبیر (مزار ابن مشهدی) از محمد بن ابیقره نقل کرده است و آن را به امام مهدی نسبت داده‌ است.

۴- سید بن طاووس. او در کتاب مصباح الزائر و اقبال الاعمال به نقل از کتاب محمّد بن حسین بن سفیان بزوفری نقل کرده و آن را به امام زمان نسبت داده است.

۵- علامه مجلسی. دعای ندبه را در کتاب بحارالانوار به نقل از مصباح الزائر سید بن طاووس و در کتاب تحفه الزائر و در کتاب زاد المعاد نیز دعای ندبه را نقل کرده و در سرآغاز می‌گوید: و اما دعای ندبه که مشتمل است بر عقاید حقه و تاسف بر غیبت حضرت قائم (ع)، به سند معتبر از حضرت امام جعفر صادق (ع)، منقول است که سنت است این دعای ندبه را در چهار عید بخواند، یعنی: جمعه، عید فطر، عید قربان و عید غدیر.

۶- محدث نوری. محدث میرزا حسین نوری، در کتاب تحیة الزائر دعای ندبه را به نقل از مزار کبیر، مزار قدیم، و مصباح الزائر سید بن طاووس روایت کرده‌ است؛ و بسیاری دیگر از بزرگان شیعه این دعا را نقل کرده‌اند.

فراز‌های دعا ندبه

این دعا از چهار فراز تشکیل شده است که با یکدیگر مرتبط بوده و در مجموع، یک منظومه منظم و منسجم را سامان داده است:

۱- حمد و صلوات: این دعا با حمد و ستایش پروردگار و درود بر پیامبر گرامی اسلام و اهل بیت مکرمش (ع) آغاز می‌شود ستایش، مخصوص پروردگار جهانیان است و درود و سلام مخصوص خداوند سبحانه و تعالی بر آقای ما، پیامبرش و خاندان او باد.

۲- ثنای بر قضاء: این فراز که با حمد و ثنای دوباره بر جریان قضای الهی نسبت به اولیایش شروع می‌شود، در واقع دربردارندۀ همۀ دعا به نحو اجمال است که با عباراتی مختصر، مضامین بعدی دعا را مورد اشاره قرار می‌دهد. بارخدایا! ستایش فقط تو را سزا است بر آن قضا و قدری که دربارۀ اولیا و نمایندگانت جاری شد و آنان را سبب دست آویزی به سویت و وسیله‌ای برای خشنودی محضت قرار دادی.

۳- تاریخ از آغاز تا تکامل: در سومین فراز از این دعای شریف، ماجرای تفصیلی قضا و حکم الهی دربارۀ اولیایش بررسی می‌شود که در آن، نقطۀ شروع تاریخ بشریت و تحولات اساسی و در نهایت، سیر تکاملی آن به سوی عصر حاکمیت امام زمان (عج) که اوج تقرب جامعه‌ی بشری به خدای متعال و هدف نهایی از خلقت است، مورد توجه واقع می‌شود. این فراز با عبارت «فبعض اسکنته جنتک» آغاز و با جملۀ «و نحن نقول الحمد لله رب العالمین» به پایان می‌رسد.

۴- استغاثه و طلب: استغاثه به درگاه حضرت حق، آخرین فراز از دعای ندبه را به خود اختصاص می‌دهد. خدایا! تویی تنها برطرف کننده گرفتاری‌ها و سختی‌ها.