مشکل بحران آب در ایران از کجا نشات گرفت؟
در نشست «بحران آب در ایران و جهان، نگاه از زاویه اقتصاد و کسب و کار» که در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، حامد قدوسی، عضو هیات علمی دانشگاه استیونس آمريكا طي سخنراني به بحران آب که از نظر او مسئله جدی كشور است،پرداخت و اين بحران را از زوایای مختلف توضیح داد.
قدوسی در این نشست گفت:« از زاویه دید اقتصاددان ها اگر مسئله ای بحراني شود، انگیزه هایی شروع به فعالیت می‌کند که در گذشته وجود نداشته است. فعال شدن این انگیزه‌ها شرایطی جدیدی را ایجاد می‌کند که نتایج آن قابل حدس زدن نیست.این انگیزه‌های فعال شده، به ما در حل بحران کمک می‌کند.»
وی با اشاره به اینکه بحران آب مساله ای چند وجهی است و اقتصاد صرفا بخشی از آن است، با تمرکز بر بخش اقتصادی گفت:« بحران آب در سطح محلی و جهانی یک مسئله جدی است؛ سرانه آب شیرین در دسترس به ازای جمعیت جهان از ۱۲,۵ هزار مترمکعب به شش هزار و ۵۰۰ مترمکعب رسیده است. علاوه بر اینکه با کاهش آب شیرین در جهان روبه رو هستیم، شاهد توزیع نابرابر منابع آب در جهان نیز هستیم. یعنی میزان آب در دسترس کم شده و توزیع آب در کشورهایی که سرانه آن ها کاهش یافته، بدتر و در پرآب‌ها افزایش یافته است.»
قدوسی عنوان کرد:«اگرچه به ظاهر سرانه آب مردم جهان ۶ هزار و ۵۰۰ متر مکعب است اما با تمام این آب نمی‌توان غذا تولید کنیم؛ زیرا مقدار قابل توجهی از این آب در مناطقی قرار دارد که تبدیل به آب مجازی نمی‌شود. مصرف آب کشاورزی به جز اروپا در سایر قاره‌های جهان مشابه ایران بوده و توزیع مصرف در سه بخش شرب، صنعت و کشاورزی وضعیتی مشابه ایران دارد. یعنی بیشترین حجم آب مصرفی صرف بخش کشاورزی می‌شود.»
وی ادامه داد:« رشد جمعیت و کاهش بارش ها در سطح جهان عاملي است که سرانه آب در جهان را کاهش داده است. البته بزرگترین نگراني در سطح جهان رشد اقتصادی است. اثر رشد اقتصادی در کشورهایی نظیر چین و هند که جمعیت ۱,۵ تا دو میلیارد نفر از جهان را در خود جای می‌دهند، سبب می‌شود رژیم غذای این کشورها از گیاه خواری به سمت گوشت خواری تغییر کند.»
قدوسی بیان کرد:« رژيم غذايي جوامع از حالت گیاه خواری به سمت مصرف شکلات، قهوه و گوشت رفته است،میزان آب مورد نیاز برای تامین غذای جهان هم بیشتر شده و باعث افزایش بحران آب شده است. بنابراین در واکنش به این نگرانی‌ها بسیاری از کشورها به این سمت رفتند که رژیم غذایی مردم خود را به سمت منابعی ببرند که رد پای آب کمتری دارد. به عبارتی بحران آب در جهان، بحران تولید غذا است.»
عضو هیات علمی دانشگاه استیونس افزود:« تغییر اقلیم در توزیع بارش در کشورها تفاوت ایجاد کرده است. علاوه بر این میزان تبخیر و تعرق را در کشورهایی مانند ایران نیز تحت تاثر قرار داده است. در تغییر اقلیم بازنده و برنده وجود دارد. کشورهایی که در شمال کره قرار دارند با گرم شدن هوا، زمین برای کشاورزی آنها آزاد می‌شود ولی کشورهای مانند ایران که در نوار میانه قرار دارند بارندگی آن ها کاهش می یابد و تبخیر افزایش می‌یابد و تامین غذا برای آنها دشوار می‌شود.»
رشد اقتصادی عاملی برای افزایش دستمزد
قدوسی خاطر نشان کرد:« افزایش بهره وری در بخش های غیر کشاورزی اقتصادی، باعث می شود که بخش کشاورزی کوچک شود. به طور مثال در حال حاضر کشورهایی مانند ژاپن و سوئیس که از لحاظ سنتی می توانستند تولیدکننده محصولات غذایی باشند، به واردکننده کامل غذا تبدیل شده‌اند. چون از نظر محیط زیستی برای آن ها صرف ندارد.»
عضو هیات علمی دانشگاه استیونس ادامه داد:«کاهش ضایعات محصولات کشاورزی، هدر رفت آب، تغییر شکل انرژی و کاهش مصرف آن، بهبود بهر وری آب در بخش کشاورزی و افزایش عرضه آب راهکارهایی هستند که در حل بحران آب می‌توان به آن کمک کرد. بر اساس تخمین‌ها، در ایران حدود ۱۰ میلیارد متر مکعب هدر رفت آب بر اثر ضایعات محصولات کشاورزی داریم. علاوه بر این با جایگزینی انرژی های پاک یا سوخت زیستی با سوخت فسیلی مصرف آب کاهش می‌یابد. با این شیوه ها حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از کمبود منابع را جبران می کنیم.»
وی افزود:«افزایش عرضه آب شیرین نیز می تواند در حل مسئله بحران آب موثر باشد. برای حل این موضوع از تکنولوژی می توان استفاده کرد.بار اصلی حل بحران آب به دوش افزایش کارایی و بهره وری آب است.با افزایش بهره‌وری آب و استفاده از تکنولوژی در بخش کشاورزی، میزان اشتغال ممکن است کاهش یابد بنابراین باید برای شغل جایگزین برنامه مناسب داشته باشیم. هم اکنون حدود ۱۰ میلیون نفر کشاورز در کشور داریم و نمی توان با صنعتی کردن کشور همه آن ها را وارد کارخانه ها کنیم. در واقع ما با ۱۰ میلیون کشاور تعارف داریم.»
قدوسی عنوان کرد:«کشورهایی که تولیدات کشاورزی آنها سنتی است، وضعیتی مشابه ایران دارند.ميزان توليد ناخالص داخلي کشورهای حاشیه خلیج فارس که صنعتی تر از ایران هستند،نسبت به مصرف هر واحد آب بیشتر از ایران است.در حال حاضر ایران واردکننده آب سبز و صادرکننده خالص آب آبی است. حدود پنج درصد از منابع آب آبی کشور از طریق آب مجازی به خارج صادر می شود.»
عضو هیات علمی دانشگاه استیونس گفت:« زمانی که برق وارد روستا شد، برداشت آب شتاب گرفت و برداشت های زیر زمین در برنامه اول توسعه صعود زیادی داشته است.»
