فروش سمندر کمیاب و در معرض انقراض لرستانی، در تنگ ماهی شب عید

فعالان محيط‌زيست مي‌گويند اين جانور به‌دليل حرکات جذاب و نوع ايستادنش در آکواريوم، توجه مردم را جلب مي‌کند. چندسالي است که با نزديک‌شدن به عيد نوروز، سمندر ايراني مهمان تنگ‌هاي شيشه‌اي سفره هفت‌سين مي‌شود. و حالا ماهي قرمز هم ديگر آن جذابيت سابق را ندارد. عده‌اي مي‌گويند ماهي قرمز در سفره هفت‌سين از رسوم ايراني نيست و از فرهنگ چيني گرفته شده است و سفره هفت‌سين بايد کاملا با فرهنگ‌هاي ايراني چيده شود. همين حرف‌ها، پاي يکي از گونه‌هاي جانوري زيبا و در خطر انقراض ايراني را به سفره‌هاي هفت‌سين و آکواريوم‌ها باز کرده و آنها را جايگزين ماهي‌قرمزهاي ارزان و فراوان کرده است.

سمندر، جانوري کمياب و محبوب
اميررضا محمدي‌نژاد، رئيس محيط‌زيست پلدختر با اشاره به اينکه سمندر لرستان گونه‌اي بسيار زيبا و کمياب بوده که در معرض خطر انقراض يا شرايط بحراني قرار دارد مي‌گويد: سال ۱۳۸۹ در پانزدهمين نشست متعهدان کنوانسيون تجارت جهاني گونه‌هاي در معرض خطر انقراض (سايتيس)، اين‌گونه به پيشنهاد ايران و با حمايت تمامي کشورهاي عضو در ضميمه شماره يک کنوانسيون گنجانده شد که اين موضوع، تجارت جهاني آن را ممنوع مي‌کند.
به گفته محمدي‌نژاد روند جمعيتي اين‌گونه رو به کاهش بوده و از مهم‌ترين عوامل تهديدکننده آن، افزايش تجارت، خريدوفروش و تخريب زيستگاه به شکل‌هاي مختلف عنوان شده است.
سال‌هاست که خريدوفروش جانواران نادر در کشور رواج پيدا کرده است. قاچاق حيات‌وحش از نظر حجم قاچاق، رتبه دوم و از نظر منابع مالي درگير در آن، رتبه سوم پرسود‌ترين نمونه‌هاي قاچاق جهان را به خود اختصاص داده است. قاچاق و خريد فروش پرنده در اين بين پرطرفدار‌ترين است. آن‌طور‌ که عبدالرضا باقري، فعال محيط‌زيست مي‌گويد، قشر مرفه با خريد اين‌گونه جانوران سعي دارند که تفاوت خود را با ديگران نشان دهند. باقري به «وقايع‌اتفاقيه» مي‌گويد: براي اقشار مرفه جامعه، خيلي مهم است که همه بدانند آنها در چه طبقه‌اي هستند. حيوانات کمياب به‌دليل‌ گران‌بودن، اين امکان را به افراد مي‌دهند تا بين خود و ديگران تمايز قائل شوند. باقري مي‌گويد: البته مردم عادي هم به‌دليل کنجکاوي به سمت اين جانوران تمايل دارند و علاقه دارند داشتن آن را تجربه کنند.
باقري به‌طور‌خاص به خريدوفروش سمندر لرستان اشاره مي‌کند و مي‌گويد: رنگ خاص اين‌گونه جانوري براي افراد جاذبه دارد. استفاده از سمندر در آکواريوم و تنگ سفره هفت‌سين از چند سال پيش در ميان مردم رواج يافت و دليلش هم اصالت ايراني اين جانور است.
اين فعال محيط‌زيست دليل در دسترس‌بودن اين‌گونه کمياب و در حال انقراض را دسترسي آسان اهالي منطقه به آن مي‌داند: مردم منطقه به راحتي مي‌توانند سمندر را بگيرند و به بقيه مناطق کشور منتقل کنند. دليل قيمت زياد اين جانور، تعداد اندک آن بوده؛ البته در سال‌هاي اخير که استفاده از آن به مد تبديل شده، قيمتش هم افزايش پيدا کرده است.
باقري درباره قيمت‌گذاري اين جانور در بازا‌رهاي کشور مي‌گويد: فروش سمندر در سال‌هاي اخير به امري عادي تبديل شده است. برای آخرين‌بار اين جانور را در آکواريوم‌فروشي‌هاي ساختمان پلاسکو ديدم که در آن زمان با قيمت 400 تا نزديک يک ميليون به فروش مي‌رسيد.

قاچاق، بلاي جان سمندر لرستان
مهرداد فتحي‌بيرانوند، مديرکل حفاظت محيط‌زيست لرستان به ايرنا مي‌گويد: با هرگونه قاچاق سمندر لرستاني در ايام نوروز برخورد مي‌شود. به گفته او در راستاي مبارزه با قاچاق سمندر، استعلامات لازم برای ارتقاي منطقه «سمندر2» به شوراي‌عالي محيط‌زيست تحويل داده شد که در ادامه اقدامات اساسي پيگير اين موضوع انجام شود.
اين‌گونه از سوي اتحاديه جهاني حفاظت از محيط‌زيست (IUCN) در فهرست قرمز و کنوانسيون حمايت از گونه‌هاي نادر و کمياب جهان (CITES) در ضميمه يک که تجارت و خريدوفروش را ممنوع مي‌کند، قرار گرفته است. به گفته او، طبق آخرين مصوبه شکار و صيد شوراي‌عالي محيط‌زيست، جريمه هر قطعه سمندر کوهستاني لرستان، مبلغ سه ميليون ريال است. قاچاق سمندر لرستان اما در خارج از مرز‌ها معامله پرسودتري است. کارشناسان محيط‌زيست مي‌گويند، سمندر لرستان در کره‌جنوبي يا کشورهاي اروپايي و ايالات‌متحده، هر نمونه به قيمت بين ۳۵۰ تا ۸۵۰ دلار فروخته مي‌شود.

او از وجود زيستگاه‌هاي جديد سمندر لرستان خبر داده و گفت: طي چند ماه اخير با تلاش و همت کارشناسان اداره کل حفاظت محيط‌زيست لرستان، زيستگاه‌هاي جديد و ناشناخته‌اي شناسايي شده يا در حال شناسايي هستند که در قبل هيچ گزارشي مبني‌بر وجود اين زيستگاه‌ها مشخص و ثبت نشده است. سازمان محيط‌زيست استان لرستان، وظيفه حفاظت از سمندر را برعهده دارد و تدابيري را هم در اين مورد انديشيده است. اين درحالي بوده که مشاهدات فعالان محيط‌زيست نشان مي‌دهد اين‌گونه کمياب در استان خوزستان نيز ديده شده اما اقدامي براي حفاظت از آن در اين استان صورت نگرفته است. محسن اميري، مسئول زيستگاه‌ها و امور مناطق حفاظت محيط‌زيست لرستان مي‌گويد: در راستاي حفاظت فيزيکي از سمندر لرستان، پاسگاه محيط‌باني غار ماهي کور و سمندر لرستان در منطقه تنگ هفت خرم‌آباد راه‌اندازي شده است.

به گفته او، درحال‌حاضر با حضور دو محيط‌بان و گشت‌هاي مستمر حفاظت محيط‌زيست خرم‌آباد و پلدختر، زيستگاه اين‌گونه نادر در حفاظت کامل قرار دارد. اميري مي‌گويد: سال گذشته منطقه تنگ هفت به پناهگاه حيات‌وحش تبديل شده است و پرونده تبديل منطقه 24 هزار هکتاري شاداب‌کوه نيز برای تبديل به پناهگاه حيات‌وحش و حراست هر چه بيشتر اين‌گونه در معرض تهديد در شوراي‌عالي حفاظت محيط‌زيست قرار دارد. عبدالرضا باقري مي‌گويد: در زمينه مبارزه با قاچاق گونه‌هاي کمياب، محيط‌زيست به تنهايي نمي‌تواند کاري از پيش ببرد و اين اتفاق، مستلزم همکاري پليس و نهادي‌هاي مبارزه با قاچاق است. به گفته باقري، تعداد سمندر لرستان آن‌قدر زياد نيست که به خارج از کشور نيز صادر شود اما قاچاق آن در ايران هم مي‌تواند خطر انقراض اين جانور را افزايش دهد. او درباره خطراتي که حضور اين حيوان در زيستگاه‌هاي انساني دارد، مي‌گويد: بيشتر کساني که از سمندر به‌عنوان جانوري تزئيني استفاده مي‌کنند، توانايي و آگاهي لازم براي نگهداري از اين جانور را ندارند و حيوان پس از زمان اندکي مي‌ميرد اما تا آنجا که اطلاع دارم، بيماري مشترکي ميان انسان و سمندر وجود ندارد و تاکنون موردي از ابتلا به بيماري در انسان‌ها از طريق اين جانور را مشاهده نکرده‌ايم.