برنامه هسته‌ای و موشکی ایران نتیجه جنگ تحمیلی است

رویداد۲۴- چهاردهم جولای توافق هسته‌ای دوساله می‌شود. این سالگرد با تصمیم ایالات‌متحده برای بازبینی سیاست ایرآن‌هم‌زمان شده و این بازبینی نیز گزینه تغییر رژیم را بار دیگر روی میز می‌گذارد. دولت ترامپ در این راستا باید برخی درس‌های مربوط به یکی از وقایع تاریخ معاصر ایران را دریابد: جنگ ایران-عراق.

به گزارش رویداد۲۴به نقل از نشریه هیل، در نگاه نخست به نظر نمی‌رسد این جنگ ربطی به توافق هسته‌ای داشته باشد. به‌هرحال در دهه 1980 میلادی رخ داد و هیچ‌یک از کشورهای طرف توافق –آمریکا، شرکای اروپایی، چین و روسیه- به‌طور رسمی در آن شرکت نداشتند و در بسیاری ابعاد از ذهن مردم رفته است. بااین‌حال، این جنگ در ایران که دفاع مقدس یا جنگ تحمیلی خوانده می‌شود، همچنان مهم است. امروز تقریباً سه دهه پس از پایان آن، این جنگ تأثیر به سزایی بر تصمیم‌گیری‌ها در ایران دارد، به‌خصوص زمانی که مسئله به امنیت ملی مربوط می‌شود.

بیست و دوم سپتامبر 1980 صدام به ایران حمله کرد تا یکی از خون‌بارترین جنگ‌های تاریخ اخیر رقم بخورد، جنگی که هشت سال به طول انجامید و پیش از آنکه به‌واسطه آتش‌بس سازمان ملل در 20 اوت 1988 پایان یابد، صدها هزار کشته برجای گذاشت.

در سال‌های پایانی جنگ تحمیلی، موشک‌ها شهرهای بزرگ و اصلی و مراکز پرجمعیت را هدف قرار می‌داد. بغداد از تسلیحات شیمیایی علیه مردم ایران و جمعیت کردهای عراق استفاده کرد.

با وجود آنکه این جنگ برای ایران بسیار فاجعه‌بار بوده، جمهوری اسلامی دو درس مهم از گرفته که همچنان بر اقدامات و سیاست‌های امروزش تأثیر می‌گذارد.

نخست، ایران با یک بی‌اعتمادی عمیق نسبت به آمریکا و نظم جهانی که این کشور رهبری می‌کرد، از جنگ خارج شد. و رویدادی که سالگردش در سوم جولای، چند روز قبل از دومین سالگرد توافق هسته‌ای است، نقش مهمی در آن داشته است. در سوم جولای سال 1988 یک ناو آمریکایی به هواپیمای مسافربری ایرانی شلیک کرد و باعث کشته شدن 290 مسافر شد.

دوم، ایران که انزوا را حس کرده بود و به سیستم بین‌المللی به رهبری آمریکا بی‌اعتماد شده بود، در حالی از این جنگ خارج شد که دریافته بود نمی‌تواند به هیچ‌کس غیر از خودش متکی باشد. ایران در طول این جنگ هشت‌ساله برای تأمین تسلیحات و به‌روزرسانی و توسعه تجهیزات خود با مشکلات روبرو بود. درنتیجه در میانه همین جنگ، تهران توسعه برنامه موشک بالستیک و برنامه‌های هسته‌ای را آغاز کرد، برنامه‌هایی که امروز تنش‌های بسیاری را با آمریکا موجب شده است.

توافق هسته‌ای برای واشنگتن فرصتی بود که برنامه هسته‌ای ایران را محدود کند. این توافق همچنین مسیر مذاکرات آتی درباره دیگر ابعاد فعالیت‌های ایران را هموار کرد. اما این توافق برای ایران راهی بود برای دور کردن تهدید جنگ، عادی‌سازی جایگاهش در جامعه جهانی و گشایش اقتصادی.

بااین‌حال صحبت‌های دمدمی و سختگیرانِ دولت ترامپ و ناکامی آن در حمایت آشکار از اینکه توافق هسته‌ای پابرجا می‌ماند، درس‌هایی از این جنگ را بیان می‌کند. بی‌اعتمادی ناشی از این امر که توافق هسته‌ای را احاطه کرده، تاجران و سرمایه‌گذاران را برای ورود مجدد به بازار ایران بی‌میل کرده است. و تهدید جنگ بار دیگر جدی شده چراکه دولت ترامپ به‌طور آشکار از حفظ سیاست تغییر رژیم حمایت می‌کند.

این درس‌ها باعث شده‌اند ایران به سمت فاصله گرفتن از آمریکا و متحدانش متمایل شود و همین امر توانایی آمریکا برای تأثیرگذاری بر سیاست‌های ایران را تضعیف می‌کند. این درس‌ها همچنین درک ایران از تهدید را تقویت می‌کند و به بی‌اعتمادی آن به نظم بین‌المللی و آمریکا دامن می‌زند. تمامی این‌ها باعث خواهد شد که احتمال بازگرداندن ایران پای میز مذاکره کاهش بیابد.

در شرایطی که توافق هسته‌ای دوساله می‌شود، برای آمریکا حیاتی است که به تعهدات خود در این توافق پایبند باشد. چنین اقدامی باعث می‌شود آمریکا اعتباری که به‌شدت برایش لازم است را تقویت کند، آن‌هم زمانی که اعتماد بین‌المللی به رهبری این کشور بر جهان، رو به افول است.