برجام 2 و جایگاه رسانه ها

رویداد24- «حسن روحانی» رییس جمهوری در بهمن ماه ضمن اشاره به موضوع ها و مسایل روز جامعه از موضوع مهمی با عنوان 'برجام 2' یاد کرد و گفت: از برجام 1 عبور کردیم و امروز باید برجام 2 را آغاز کنیم. برجام 1 « برنامه جامع اقدام مشترک ایران و 1+5» بود و برجام 2 برنامه جامع اقدام مشترک ملی است.

نگاه کلی به این سخن نشان می دهد اینک که دولت یازدهم یکی از وعده های خود در سطح بین المللی را عملی ساخته است در صدد پرداختن به مسایل و مشکلات داخلی است و رویکرد این بار دولت نیز حرکت در جهت شفاف سازی مسایل داخلی و همسو کردن نظرها و ایده ها در جناح های مختلف جامعه برای رسیدن به یک همزبانی ملی است . این ایده استدلال می کند که در داخل کشور موافق و منتقد دولت در اهداف اصلی اختلاف ندارند و در عزم ملی برای حل مشکلات و برطرف کردن موانع، نظرات و دیدگاه ها به هم نزدیک است؛ موانع بر سر ِ راه توسعه ملی، حل مشکل کم آبی، آی تی و آی سی تی، محیط زیست، دسترسی و تسلط به فضا، بیو، نانو و... 

برجام 1 با برنامه ای روشن و زمان بندی شده با ساختاری مشخص شروع شد و به سرانجام رسید. در این مسیر وظایف و تکالیف هر فرد و هر جایگاه معلوم و تعیین شده بود و برغم برخی بد اخلاقی های سیاسی و رسانه ای در داخل و خارج از کشور به دلیل حرکت حساب شده و برنامه ای؛ برجام 1به ثمر رسید. اینک پرسش اساسی این است که آیا دولت یازدهم در اجرای برجام 2 که از پیچیدگی خاص خود برخوردار است برنامه ای خاص و از پیش تعیین شده دارد و آیا جایگاه ها در پیشبرد برجام 2 مشخص و معین شده است؟

با توجه به سخنان تازه ی رییس جمهوری و تاکید او بر برخورد مسئولانه ی رسانه ها با موضوع برجام 2 و انتقاد ایشان از محتوای برخی از رسانه های منتقد، ضرورت دارد جایگاه و وظایف رسانه را در پرداختن به برجام 2 و رسیدن به وفاق ملی در حل معضلات و مشکلات جامعه مرور کنیم و بسنجیم که رسانه ها تا چه حد می توانند در پیشبرد برجام 2 به دولت یازدهم کمک کنند. 

هر جا نام از رسانه برده می شود آزادی بیان و قلم و گوش و چشم مردم تداعی می شود و هر روزنامه نگاری در بیان استعدادهای خود در این حرفه از صراحت لهجه و دفاع از حقوق شهروندان دم می زند و رسانه ها در جایگاه تعریف شده خود حق دارند از سازمان ها و مسوولان انتقاد کنند و حتی آنها را به چالش بکشند. این یک وجه رسانه است وجه دیگر آن مسوولیت در برابر منافع و نیازهای جامعه است. 

در تئوری های ارتباطات اجتماعی این وجه عملکرد رسانه در بخشی از نظریه مسوولیت اجتماعی مطرح است؛ نظریه ای که در عین طرح آزادی رسانه به مسوولیت های اجتماعی آن در قبال جامعه و مخاطبان اشاره دارد. 

هر چند منتقدان این نظریه معتقدند از زمان مطرح شدن نظریه مسوولیت اجتماعی کم و بیش نیم قرن می گذرد و شرایط سیاسی، اقتصادی و وضعیت تکنولوژی های رسانه ای با توجه به تغییرات در فناوری های ارتباطی و به ویژه وجه خاص روزنامه نگاری در فضای مجازی اکنون بسیار متفاوت از زمان طرح این نظریه است، اما نگاهی به ابعاد مختلف دراین نظریه نشان می دهد در شرایط کنونی تکیه بر برخی نکات مطرح در آن می تواند فضای فعلی رسانه های ایران را تحت تاثیر قرار دهد و جایگاهی تعریف شده برای رسانه ها در به ثمر رساندن برجام 2 را به تصویر کشد. 

در نظریه مسوولیت اجتماعی، وسایل ارتباط جمعی ملزم به حفظ حریم های اخلاقی و اجتماعی می شوند و این نظریه علاوه بر تاکید بر حفظ آزادی در انتشار مطالب، نیروی انسانی شاغل اعم از کادر مدیریتی و نیروهای دست به قلم را به تکالیف و مسوولیت های خاص اجتماعی شان هدایت می کند. 

به نظر می رسد در مسیر برجام 2 وظیفه عمده رسانه ها با توجه به ضریب تاثیر گذاری آنها ، حرکت به سوی انجام دادن رسالت واقعی شان؛ یعنی پل ارتباطی مردم و مسئولان؛ است. آنها بایستی با تکیه بر قدرت نفوذ خود، بجای روی آوری به تخریب جناح مخالف و تازه کردن زخم های کهنه اختلافات گروهی و ایجاد موج های منفی و مخالف با هر حرکت پایه ای مسئولان اجرایی کشور، با تکیه بر رسالت و مسئولیت اصلی خود سعی در موشکافی مشکلات و ارایه راه حل های منطقی با کمک و همفکری با نخبگان نمایند. 

این حرکت علاوه بر تاثیر گذاری مثبت و معقول در تصمیم گیری های دولت می تواند روش های همراهی مردم در اجرای هر چه بهتر برجام 2 را به انجام رساند. 

نظریه مسوولیت اجتماعی در واقع در برابر افراط گری رسانه ها در استفاده از آزادی بیان به ویژه غیر منصفافه قلم زدن آنها می ایستد. نظریه مسوولیت اجتماعی معتقد است رسانه ها باید آزاد اما مسوولیت پذیر باشند. این مسوولیت پذیری به معنای خود سانسوری و حرکت در جهت تمجید عملکرد حاکمان نیست، بلکه رعایت مرزهای اخلاقی و حرفه ای است. 

در جریان برجام 2 که یک اقدام مشترک داخلی در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی و... است رسانه ها با در اولویت قرار دادن اخلاق حرفه ای باید به منافع ملی نظام چشم دوزند و قلم نقادانه خود را در این جهت به کار بندند و در این مسیر با برخوردی حساس تر، منطقی و معقول تر از گذشته به انعکاس مطالب خبری بپردازند، تا استقلال روزنامه نگاری و قلم خود را حفظ کنند. زیرا تاریخ روزنامه نگاری در ایران نشان داده است پیروی از خط لمپنیسم نه تنها مشکلی راحل نکرده بلکه نظام های حکومتی وقت و به ویژه رسانه ها را به ورطه محدود سازی بیشتر کشانده است. 

در تبیین جایگاه رسانه ها در اجرای برجام 2 می توان بیان داشت برخوردی مسوولانه با مسایل و موضوع های روز و تغییر رویکرد گروه ها و جناح ها به سمت منافع ملی در رسانه ها و رعایت اخلاق حرفه ای نه تنها جامعه بلکه رسانه ها را به سمت و سوی رشد و توسعه هدایت می کند و در این راه مسوولان اجرایی کشور با تکیه بر دیدگاه کارشناسانه رسانه ها می توانند نقاط ضعف و قوت عملکرد خود را در هر بخش باز یابند.

* سردبیر گروه اطلاع رسانی ایرنا