نگاهی به دلایل افت قیمت نفت در سال 2015

انتشار اطلاعات مربوط به کاهش فعالیت‌های کارخانه‌های چین، رشد تولید نفت اوپک، برگزاری جلسه چهارم دسامبر اوپک و به توافق نرسیدن اعضا بر سر کاهش تولید، افزایش ارزش دلار به دنبال افزایش نرخ بهره آمریکا از مهم ترین دلایل افت قیمت نفت در فصل چهارم سال 2015 بوده است.

  موسسه عالی آموزش و پژوهش، مدیریت و برنامه‌ریزی کشور گزارشی را منتشر کرده است که در آن بازار جهانی نفت خام فصل چهارم سال 2015 بررسی شده است.

در متن این گزارش آمده است: میانگین قیمت نفت خام برنت از 50 دلار در فصل سوم به 43 دلار در فصل چهارم سال 2015 رسیده است. هرچند که در اوایل فصل حمله روسیه به مواضع گروه‌های تروریستی در سوریه و افزایش تنش میان روسیه و ترکیه اندکی قیمت نفت بالا رفت ولی این افزایش قیمت موقتی بود. به گونه‌ای که انتشار اطلاعات مربوط به کاهش فعالیت‌های کارخانه‌های چین، رشد تولید نفت اوپک، برگزاری جلسه چهارم دسامبر اوپک و به توافق نرسیدن اعضا بر سر کاهش تولید سبب کاهش شدید قیمت‌ها در این فصل شد.

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: اخبار منتشر شده از آمریکا هم به کاهش بیشتر قیمت‌ها دامن زد. به این ترتیب که افزایش ارزش دلار به دنبال افزایش نرخ بهره آمریکا در ماه دسامبر سبب کاهش قیمت نفت شد زیرا از یک طرف تقاضای نفت به دلیل گران‌تر شدن نفت برای کشورهای واردکننده کاهش می‌یابد و از طرف دیگر افزایش ارزش دلار سبب می‌شود تولیدکننده‌های نفت به جز آمریکا بتوانند سطوح فعلی تولید خود را حفظ کنند زیرا نفت را به دلار می‌فروشند ولی هزینه‌هایشان بر حسب پول محلی است بنابراین سود این شرکت‌ها بر حسب پول محلی افزایش می‌یابد.

علاوه بر این، آمریکا ممنوعیت چهل ساله صادرات نفت را برداشت. از سوی دیگر موسسه بیکر هیوز هم اعلام کرد تعداد دکل‌های حفاری آمریکا در ماه دسامبر بالا رفته است و افزایش تعداد دکل‌های حفاری آمریکا در شرایط قیمت‌های پایین نفت به معنی افزایش بهره‌وری تولیدکننده‌های نفت است و لذا تولید این شرکت‌ها چندان کاهش نخواهد یافت.

در بخش دیگری از این گزارش درباره دلایل دیگر کاهش قیمت نفت خام در فصل چهارم سسال 2015 آمده است: علاوه براین در هفته منتهی به 25 دسامبر اداره مطالعات انرژی آمریکا اعلام کرده است: موجودی نفت خام این کشور افزایش یافته‌است و طی 80 سال اخیر، این اولین باری بود که ذخایر نفت خام آمریکا در پایان سال بالا رفته است.همچنین رشد تقاضای جهانی نفت در این فصل مثبت ولی کاهنده بود که عمده‌ترین دلیل آن گرم‌تر بودن نسبی دما در اروپا و آمریکای شمالی است.

در این گزارش اشاره‌ای به گزارش‌ صندوق بین‌المللی پول شده و آمده است:بر مبنای گزارش صندوق بین‌المللی پول رشد اقتصادی جهان از 3.4 درصد در سال 2014 به 3.1 درصد در سال 2015 کاهش یافته‌است. اگرچه رشد اقتصاد جهان کاهش یافته است ولی به دلیل پایین بودن قیمت نفت، آژانس بین‌المللی انرژی رشد تقاضای جهانی نفت در سال 2015 میلادی را 1.8 میلیون بشکه در روز برآورد کرده که بیشترین میزان طی پنج سال گذشته بوده است.

همچنین در این گزارش آمده است: به هر حال افزایش رشد اقتصادی، افزایش تقاضای جهانی نفت را به ذهن متبادر می‌کند اما پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی، حاکی از کاهش رشد تقاضای نفت از 1.8 میلیون بشکه در روز در سال 2015 به 1.2 میلیون بشکه در روز در سال 2016 است. این در حالی است که اولا وجود مازاد عرضه 1.5 میلیون بشکه‌ای سبب افزایش ذخایر نفت خام جهان شده است. به گونه‌ای که میزان ذخایر نفت خام در سال 2015 میلادی به 4.4 میلیارد بشکه افزایش یافته است. حال آن‌که میانگین پنج ساله ذخایر 3.8 میلیارد بشکه بوده است. ثانیا، به نقل از صندوق بین‌المللی پول، ترکیب رشد اقتصادی جهان در حال تغییر است و افزایش رشد اقتصادی عمدتا در کشورهای توسعه یافته صورت می‌گیرد. با توجه به کاهش رشد اقتصادهای نوظهور انتظار می‌رود افزایش چشمگیری در تقاضای نفت وجود نداشته باشد.

در بخش دیگری از این گزارش درباره طرف عرضه بازار نفت جهانی در فصل چهارم سال 2015 آمده است: « تولید نفت خام اوپک در ماه اکتبر به دلیل کاهش تولید عربستان و عراق کاهش یافته است ولی در ماه نوامبر، افزایش تولید عراق سبب افزایش تولید اوپک شده است. عراق در ماه نوامبر رکورد تولید نفت خام خود را شکست و 4.5 میلیون بشکه در روز نفت تولید کرد که 0.7 میلیون بشکه از میانگین نیمه نخست سال 2015 بیشتر است.»

توسعه زیرساخت‌های ذخیره‌سازی در جنوب، پمپاژ نفت در خشکی، بهبود کیفیت نفت خام سبک و سنگین بصره و افزایش ظرفیت خطوط لوله منطقه کردستان به شمال از مهم‌ترین دلایل افزایش تولید نفت عراق بوده است. پیش‌بینی می‌شود رشد تولید نفت عراق در سال 5502 با آهنگ کمتری ادامه یابد زیرا محدودیت بودجه دولت عراق باعث شده است شرکت‌های بین‌المللی در جنوب برنامه‌های سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند.

همچنین در این گزارش درباره تولید نفت خام کشورهای غیر اوپک، چنین توضیح داده شده است: در فصل چهارم سال 2015 روزانه 58.6 میلیون بشکه بوده است که نسبت به فصل سوم 0.4 میلیون بشکه در روز افزایش داشته است، در ماه نوامبر تولید بالای روسیه و قزاقستان با کاهش تولید برزیل در نتیجه اعتصابات کارگران جبران شد. در ماه دسامبر تولید نفت خام آمریکا نسبت به ماه نوامبر 80 هزار بشکه کاهش داشته است.

رشد تولید نفت کشورهای غیراوپک، در سال 2014 معادل 2.5 میلیون بشکه در روز بوده است که عمدتا ناشی از افزایش تولید آمریکا است. اما با شروع سال 2015 رشد روزانه تولید نفت این کشورها به 1.1 میلیون بشکه کاهش یافت. نکته قابل توجه آن است که انتظار می‌رود این روند کاهشی رشد تولید، ادامه یابد و در سال 2016 رشد تولید این کشورها منفی شود و تولید آن ها به 0.3 میلیون بشکه از سال قبل هم پایین‌تر رود. زیرا هم حفاری بین چاهی کشورهای غیراوپک در میادین متعارف افت کرده است و هم تعداد دکل‌های حفاری آمریکا در ماه ژانویه سال 2016 نسبت به ماه مشابه سال قبل، 60 درصد کاهش یافته است.

در این گزارش درباره نفت آمریکا چنین گزارش داده شده است: تولیدات نفت سبک آمریکا ویژگی‌های منحصر به فردی دارند، نرخ کاهش تولید در این میادین بالاست و زمان مورد نیاز سرمایه‌گذاری آن‌ها به مراتب پایین‌تر از تولیدات نفت متعارف است و لذا در شرایط قیمت‌های پایین، سرمایه‌گذاری و تولید در این میادین کاهش می‌یابد بنابراین پیش‌بینی می‌شود تولید نفت آمریکا در سال در سال 2016، حدود 0.4 میلیون بشکه در روز افت کند و در سال 2017، بدون تغییر بماند.

میانگین قیمت نفت خام برنت در سال 2015 ، حدود 52 دلار بود که نسبت به سال 2014، حدود 42 دلار کاهش داشته است. پیش‌بینی می‌شود روند کاهشی در سال 2016 نیز ادامه یابد به طوری که میانگین پیش‌بینی چهار موسسه معتبر بین‌المللی صندوق بین المللی پول، اداره اطلاعات انرژی آمریکا، بانک جهانی و گلدمن ساکس)، از میانگین قیمت نفت خام برنت دریای شمال در سال 2016 حدود 41 دلار در هر بشکه است. زیرا با وجودی که انباشت موجودی نفت در سال 2015 بیشتر از میانگین 5 سال گذشته بوده است، به نقل از اداره اطلاعات انرژی آمریکا، پیش‌بینی می‌شود در سال 2016 نیز بر موجودی نفت اضافه شود.

بیشترین حجم موجودی در نیمه ابتدایی سال 2016 ایجاد شده و باعث می‌شود قیمت نفت تا ماه آوریل 2016، زیر 40 دلار باشد. از سوی دیگر رشد تقاضای نفت در سال 2016 نیز کمتر از سال 2015 پیش‌بینی شده است و برآوردها حاکی از آن است که عرضه نفت خام نیز کاهش نخواهد یافت. بنابراین در سال 2016 همچنان جهان مواجه با مازاد عرضه است و بنابراین قیمت‌ها کاهشی خواهد بود.

علاوه بر این، گلدمن ساکس اعلام کرده است که انباشت نفت به گونه‌ای است که ذخایر به ظرفیت عملیاتی خود نزدیک شده‌اند لذا ضروری است که قیمت نفت کاهش بیشتری یابد تا از حجم تولید کاسته شود به همین دلیل حداقل قیمت نفت میتواند 20 دلار باشد تا تولیدکنندگان نفت، تولید خود را کاهش دهند. همچنین صندوق بین‌المللی پول اعلام کرده است سال آینده کف قیمت نفت میتواند بین 20 تا 30 دلار باشد. موسسه مالی مورگان استنلی افزایش ارزش دلار را عمده‌ترین دلیل کاهش قیمت نفت در سال 2016 می داند و معتقد است قیمت نفت به 20 دلار کاهش خواهد یافت.