تحلیل رویداد24 از کنکور مجتهدین:
آزمون اجتهاد مهم تر است یا کنکور سراسری؟
اگر افرادی در آزمون، شرکت کرده اند مسیر احراز صلاحیت آنان، همین آزمون است و اگر شرکت نکرده اند وظیفه شورای نگهبان است که از مسیرهای دیگر، وجود یا عدم وجود صلاحیت اجتهادی آنان را اثبات کند.
رویداد24، محمد مهدی تولایی- سه شنبه هفته جاری در شهر قم و در ساختمان مجلس خبرگان رهبری، جهت احراز شرط اجتهاد برای داوطلبان ورود به مجلس خبرگان رهبری، آزمون کتبی اجتهاد توسط شورای نگهبان برگزار شد و تعداد زیادی از داوطلبان، در این آزمون علمی که شامل 15 سوال فقهی، اصولی و اجتهادی بود شرکت کردند.این آزمون، غایبان سرشناسی هم داشت که مهمترین آنها را می توان حجت الاسلام والمسلمین سید حسن خمینی نامید که هرچند در قم حضور داشت اما در آزمون، شرکت نکرد و مشغول تدریس مباحث روزانه خود بود. این موضوع، باعث شد مباحث مختلفی مطرح شود. مباحثی همچون اعلام انصراف یادگار امام(ره) و یا زمینه سازی برای عدم احراز شرط اجتهاد ایشان برای ورود به گود رقایت انتخاباتی. سید علی آقا خمینی، در واکنش به عدم حضور برادرشان در آزمون، دریافت نکردن دعوت نامه را عنوان و انصراف ایشان را تکذیب نمود.
در ابتدای بحث، لازم است موضوعی را به عنوان مقدمه،مدنظر قرار دهیم.
هر ساله در کشورمان، آزمونهای سراسری متعددی برگزار می شود و برای آنها، روند مشخص و تثبیت شده ای وجود دارد و کلیت رویه، به جز در موارد اندکی، تشابه فراوانی دارد. به طور مثال، برای ثبت نام آزمون دکتری، سازمان سنجش بر اساس قانون و به عنوان مجری، با انتشار دفترچه راهنما، تمام مسیر اجرای آزمون و نحوه برگزاری و شرایط داوطلبین را با ذکر زمان دقیق مراحل آزمون و پذیرش بیان می کند و میزان تاثیر آزمون کتبی و مصاحبه علمی را نیز معین می نماید.
همانند چنین آزمونی را شورای نگهبان قانون اساسی، هر هشت سال یک بار برگزار می نماید.آزمونی که پذیرفته شدگان آن، در ابتدای مسیر کاندیداتوری قرار می گیرند و باید در جلب آرای مردم بکوشند. در روند برگزاری آزمون سال جاری، نکاتی مطرح شده و موجب شکل گیری مباحثی در موضوع اصل آزمون، نحوه اطلاع رسانی، شیوه اجرا، آزمون دهندگان و نفرات غایب گردیده است. لذا برخی از آنها را به اختصار بیان می نمایم.
1- اولین نکته آنکه در قانون، برای احراز صلاحیت علمی داوطلبان خبرگان، عنوانی به نام آزمون علمی، ذکر نشده است و برگزاری چنین آزمونی، به ابتکار اعضای شورای نگهبان می باشد. آيت‌الله مومن، عضو فقهاي شوراي نگهبان در مورد آزمون خبرگان گفته بود: «آزمون اجتهاد در قانون تعيين شرايط اعضاي خبرگان نيامده است. مرجع تشخيص دارا بودن شرايط فوق، فقهاي شوراي نگهبان هستند يعني فقهاي شوراي نگهبان بايد تشخيص بدهند كه فرد اين شرايط را دارد يا خير.» لذا از این موضوع، اینگونه استنباط می شود که تنها مسیر احراز اجتهاد، آزمون نمی باشد و از راه های دیگری نیز می شود این مهم را اثبات کرد. به علاوه اینکه اگر شورای نگهبان، از مسیری غیر از آزمون، پی به صلاحیت علمی داوطلب ببرد کاری بر خلاف قانون انجام نداده بلکه در مسیر قانون که همان احراز صلاحیت می باشد قدم برداشته است. نتیجه آنکه اگر افرادی در آزمون، شرکت کرده اند مسیر احراز صلاحیت آنان، همین آزمون است و اگر شرکت نکرده اند وظیفه شورای نگهبان است که از مسیرهای دیگر، وجود یا عدم وجود صلاحیت اجتهادی آنان را اثبات کند. آيت‌الله مومن، عضو فقهاي شوراي نگهبان گفته است: «گاهي كسي كه ثبت‌نام مي‌كند از ما هم فاضل‌تر بوده است و ما نيز او را مي‌شناسيم، بنابراين اين فرد نيازي به امتحان دادن ندارد. يا كسي است كه ما آشنايي با او نداريم اما در حوزه تدريس مي‌كند، نوارهاي جلسات درس او نيز موجود است، خوب هم درس مي‌دهد، ملا است و در مسائل سياسي هم اظهارنظر كرده و مواضعش روشن است؛ اين فرد هم نيازي به امتحان اجتهاد ندارد.»
این موضوع در آزمون دکتری هم به نحوی وجود دارد.بدین نحو که علاوه بر برگزاری آزمون سراسری، این اجازه وجود دارد که دانشجویان ممتاز دارای شرایط مصوب، بدون آزمون، در دوره دکتری مشغول به تحصیل شوند و احراز شرایط آنان، محول به اساتید بنام و کارکشته دانشگاه شده است. در تبصره دوم از ماده یازدهم قانون انتخابات خبرگان رهبری آمده است: « كساني كه رهبر معظم انقلاب صريحاً يا ضمناً اجتهاد آنان را تأييد كرده باشد از نظر علمي نياز به تشخيص فقهاي شوراي نگهبان نخواهند داشت.» این تبصره یعنی امکان پذیرش افراد با شرایط استثنائی و بدون آزمون.
2- هنگامی که شخص متقاضی، از طریق رسانه ها مطلع می شود که ثبت نام آزمون دکتری در چه زمانی است ضمن مراجعه برای ثبت نام، از تمام موضوعات مرتبط به آزمون تا اعلام نتایج، به طور دقیق مطلع می شود. چند روز مانده به روز آزمون، با توجه به اطلاعات روز ثبت نام، با صدور کارت ورود، عملا و کتبا به جلسه آزمون دعوت می شود.
موارد فوق را با آزمون علمی اجتهاد مقایسه کنید. به واسطه بخشنامه ها و اعلام رسانه ها، زمان ثبت نام انتخابات خبرگان، اعلام می شود. داوطلبان ویا نمایندگان آنها،شخصا در محل ثبت نام حاضر می شوند اما به صورت مشخص، به آنان از زمان معین و نحوه احراز اجتهادشان، سخنی گفته نمی شود و اعلام آن را به آینده موکول می نمایند. از این مرحله به بعد، با توجه به درخواست داوطلب برای حضور در جمع خبرگان،بایستی شورای نگهبان، او را در جریان زمان و نحوه احراز صلاحیت قرار دهد به ویژه اگر قصد برگزاری آزمون داشته باشد.
اما آنچه در صحنه عمل، مشاهده شد انتشار اطلاعیه ای از جانب مجمع تشخیص صلاحیت یعنی شورای نگهبان برای اطلاع رسانی زمان برگزاری آزمون بود آن هم به فاصله اندکی تا روز موعود. مسیر اطلاع رسانی، رسانه ها اعلام می شوند و به برخی هم پیامک ارسال می گردد و اینگونه وانمود می شود که هرکس در آزمون، شرکت نکند احراز صلاحیت نمی شود. نتیجه آنکه افرادی که حضورا برای ثبت نام آمده اند باید گوش به زنگ رسانه ها باشند تا از زمان آزمون، مطلع شوند و در آن شرکت نمایند.
به نظر می رسد مسیر اتخاذ شده، مسیر صحیحی نبوده است. هنگامی که داوطلبی، کتبا اعلام آمادگی کرد باید به صورت کتبی و مستند، او را در جریان موارد مرتبط قرار داد. مگر تعداد داوطلبان، چند نفر بوده است که به صورت شخص به شخص، به آنان اطلاع رسانی نشده است؟ اگر داوطلبی بر فرض محال، بگوید من از طریق رسانه ها در جریان قرار نگرفته ام چه سندی برای اثبات دعوت وجود دارد؟آیا رسید ارسال دعوتنامه وجود دارد؟
در جریان آزمون دکتری، علاوه بر اینکه داوطلب، از تمام جزئیات مسیر آگاه است اما با صدور کارت ورود به جلسه، به صورت رسمی برای آزمون دعوت می شود؛ سوال اینجاست که آیا داوطلبین مجلس خبرگان که ادعای اجتهاد دارند شان آنان اینست که از طریق رسانه ها، آنان را به شرکت در آزمون، فرا بخوانیم؟تحصیل در دوره دکتری مهمتر است یا برعهده گرفتن مسوولیت خبرگی؟
3- در مورد اطلاعیه شورای نگهبان برای برگزاری آزمون و افراد شرکت کننده در آن هم، مطالبی وجود داردکه یه دو سوال بسنده می شود.سوال اول آنست که چرا فقط اعضای فعلی مجلس خبرگان از آزمون معافند؟ چرا اعضای مجالس گذشته معاف از آزمون نیستند؟ آیا آنان حائز شرط اجتهاد نبوده اند؟ اگر نبوده اند چگونه امکان حضور در مجلس خبرگان، برایشان فراهم شده است؟ و سوال دوم آنکه اگر یکی از مراجع فعلی تقلید، قصد ورود به مجلس خبرگان را داشتند آیا باید در آزمون شرکت می کردند؟
4- در مورد شیوه برگزاری آزمون نیز سوالاتی وجود دارد. از جمله آنکه آیا همه داوطلبان از عدم محدودیت مدت زمان برگزاری آزمون مطلع بودند یا بدون برنامه بر زمان آزمون، افزوده شده است؟ آیا همه داوطلبان از « اُپن بوک» بودن آزمون اطلاع داشته اند؟ آیا تفاوتی میان مجتهدی که پس از سه ساعت و در وقت مقرر، نظرات اجتهادی خود را اعلام می تماید و مجتهدی که بیش از شش ساعت درگیر سوالات پانزده گانه می شود وجود ندارد؟ آیا توقف آزمون برای انجام فریضه نماز و مشورت های داوطلبان در حین و پس از آن، خللی به فرایند آزمون، وارد نمی کند؟ اگر خللی وارد نمی کند آیا امکان برگزاری الکترونیکی این آزمون، وجود نداشت؟ آیا این موارد را می شود در آزمون دکتری نیز پیاده نمود؟
به نظر شما کدام آزمون مهمتر است؟دکتری یا خبرگان؟
در ابتدای بحث، لازم است موضوعی را به عنوان مقدمه،مدنظر قرار دهیم.
هر ساله در کشورمان، آزمونهای سراسری متعددی برگزار می شود و برای آنها، روند مشخص و تثبیت شده ای وجود دارد و کلیت رویه، به جز در موارد اندکی، تشابه فراوانی دارد. به طور مثال، برای ثبت نام آزمون دکتری، سازمان سنجش بر اساس قانون و به عنوان مجری، با انتشار دفترچه راهنما، تمام مسیر اجرای آزمون و نحوه برگزاری و شرایط داوطلبین را با ذکر زمان دقیق مراحل آزمون و پذیرش بیان می کند و میزان تاثیر آزمون کتبی و مصاحبه علمی را نیز معین می نماید.
همانند چنین آزمونی را شورای نگهبان قانون اساسی، هر هشت سال یک بار برگزار می نماید.آزمونی که پذیرفته شدگان آن، در ابتدای مسیر کاندیداتوری قرار می گیرند و باید در جلب آرای مردم بکوشند. در روند برگزاری آزمون سال جاری، نکاتی مطرح شده و موجب شکل گیری مباحثی در موضوع اصل آزمون، نحوه اطلاع رسانی، شیوه اجرا، آزمون دهندگان و نفرات غایب گردیده است. لذا برخی از آنها را به اختصار بیان می نمایم.
1- اولین نکته آنکه در قانون، برای احراز صلاحیت علمی داوطلبان خبرگان، عنوانی به نام آزمون علمی، ذکر نشده است و برگزاری چنین آزمونی، به ابتکار اعضای شورای نگهبان می باشد. آيت‌الله مومن، عضو فقهاي شوراي نگهبان در مورد آزمون خبرگان گفته بود: «آزمون اجتهاد در قانون تعيين شرايط اعضاي خبرگان نيامده است. مرجع تشخيص دارا بودن شرايط فوق، فقهاي شوراي نگهبان هستند يعني فقهاي شوراي نگهبان بايد تشخيص بدهند كه فرد اين شرايط را دارد يا خير.» لذا از این موضوع، اینگونه استنباط می شود که تنها مسیر احراز اجتهاد، آزمون نمی باشد و از راه های دیگری نیز می شود این مهم را اثبات کرد. به علاوه اینکه اگر شورای نگهبان، از مسیری غیر از آزمون، پی به صلاحیت علمی داوطلب ببرد کاری بر خلاف قانون انجام نداده بلکه در مسیر قانون که همان احراز صلاحیت می باشد قدم برداشته است. نتیجه آنکه اگر افرادی در آزمون، شرکت کرده اند مسیر احراز صلاحیت آنان، همین آزمون است و اگر شرکت نکرده اند وظیفه شورای نگهبان است که از مسیرهای دیگر، وجود یا عدم وجود صلاحیت اجتهادی آنان را اثبات کند. آيت‌الله مومن، عضو فقهاي شوراي نگهبان گفته است: «گاهي كسي كه ثبت‌نام مي‌كند از ما هم فاضل‌تر بوده است و ما نيز او را مي‌شناسيم، بنابراين اين فرد نيازي به امتحان دادن ندارد. يا كسي است كه ما آشنايي با او نداريم اما در حوزه تدريس مي‌كند، نوارهاي جلسات درس او نيز موجود است، خوب هم درس مي‌دهد، ملا است و در مسائل سياسي هم اظهارنظر كرده و مواضعش روشن است؛ اين فرد هم نيازي به امتحان اجتهاد ندارد.»
این موضوع در آزمون دکتری هم به نحوی وجود دارد.بدین نحو که علاوه بر برگزاری آزمون سراسری، این اجازه وجود دارد که دانشجویان ممتاز دارای شرایط مصوب، بدون آزمون، در دوره دکتری مشغول به تحصیل شوند و احراز شرایط آنان، محول به اساتید بنام و کارکشته دانشگاه شده است. در تبصره دوم از ماده یازدهم قانون انتخابات خبرگان رهبری آمده است: « كساني كه رهبر معظم انقلاب صريحاً يا ضمناً اجتهاد آنان را تأييد كرده باشد از نظر علمي نياز به تشخيص فقهاي شوراي نگهبان نخواهند داشت.» این تبصره یعنی امکان پذیرش افراد با شرایط استثنائی و بدون آزمون.
2- هنگامی که شخص متقاضی، از طریق رسانه ها مطلع می شود که ثبت نام آزمون دکتری در چه زمانی است ضمن مراجعه برای ثبت نام، از تمام موضوعات مرتبط به آزمون تا اعلام نتایج، به طور دقیق مطلع می شود. چند روز مانده به روز آزمون، با توجه به اطلاعات روز ثبت نام، با صدور کارت ورود، عملا و کتبا به جلسه آزمون دعوت می شود.
موارد فوق را با آزمون علمی اجتهاد مقایسه کنید. به واسطه بخشنامه ها و اعلام رسانه ها، زمان ثبت نام انتخابات خبرگان، اعلام می شود. داوطلبان ویا نمایندگان آنها،شخصا در محل ثبت نام حاضر می شوند اما به صورت مشخص، به آنان از زمان معین و نحوه احراز اجتهادشان، سخنی گفته نمی شود و اعلام آن را به آینده موکول می نمایند. از این مرحله به بعد، با توجه به درخواست داوطلب برای حضور در جمع خبرگان،بایستی شورای نگهبان، او را در جریان زمان و نحوه احراز صلاحیت قرار دهد به ویژه اگر قصد برگزاری آزمون داشته باشد.
اما آنچه در صحنه عمل، مشاهده شد انتشار اطلاعیه ای از جانب مجمع تشخیص صلاحیت یعنی شورای نگهبان برای اطلاع رسانی زمان برگزاری آزمون بود آن هم به فاصله اندکی تا روز موعود. مسیر اطلاع رسانی، رسانه ها اعلام می شوند و به برخی هم پیامک ارسال می گردد و اینگونه وانمود می شود که هرکس در آزمون، شرکت نکند احراز صلاحیت نمی شود. نتیجه آنکه افرادی که حضورا برای ثبت نام آمده اند باید گوش به زنگ رسانه ها باشند تا از زمان آزمون، مطلع شوند و در آن شرکت نمایند.
به نظر می رسد مسیر اتخاذ شده، مسیر صحیحی نبوده است. هنگامی که داوطلبی، کتبا اعلام آمادگی کرد باید به صورت کتبی و مستند، او را در جریان موارد مرتبط قرار داد. مگر تعداد داوطلبان، چند نفر بوده است که به صورت شخص به شخص، به آنان اطلاع رسانی نشده است؟ اگر داوطلبی بر فرض محال، بگوید من از طریق رسانه ها در جریان قرار نگرفته ام چه سندی برای اثبات دعوت وجود دارد؟آیا رسید ارسال دعوتنامه وجود دارد؟
در جریان آزمون دکتری، علاوه بر اینکه داوطلب، از تمام جزئیات مسیر آگاه است اما با صدور کارت ورود به جلسه، به صورت رسمی برای آزمون دعوت می شود؛ سوال اینجاست که آیا داوطلبین مجلس خبرگان که ادعای اجتهاد دارند شان آنان اینست که از طریق رسانه ها، آنان را به شرکت در آزمون، فرا بخوانیم؟تحصیل در دوره دکتری مهمتر است یا برعهده گرفتن مسوولیت خبرگی؟
3- در مورد اطلاعیه شورای نگهبان برای برگزاری آزمون و افراد شرکت کننده در آن هم، مطالبی وجود داردکه یه دو سوال بسنده می شود.سوال اول آنست که چرا فقط اعضای فعلی مجلس خبرگان از آزمون معافند؟ چرا اعضای مجالس گذشته معاف از آزمون نیستند؟ آیا آنان حائز شرط اجتهاد نبوده اند؟ اگر نبوده اند چگونه امکان حضور در مجلس خبرگان، برایشان فراهم شده است؟ و سوال دوم آنکه اگر یکی از مراجع فعلی تقلید، قصد ورود به مجلس خبرگان را داشتند آیا باید در آزمون شرکت می کردند؟
4- در مورد شیوه برگزاری آزمون نیز سوالاتی وجود دارد. از جمله آنکه آیا همه داوطلبان از عدم محدودیت مدت زمان برگزاری آزمون مطلع بودند یا بدون برنامه بر زمان آزمون، افزوده شده است؟ آیا همه داوطلبان از « اُپن بوک» بودن آزمون اطلاع داشته اند؟ آیا تفاوتی میان مجتهدی که پس از سه ساعت و در وقت مقرر، نظرات اجتهادی خود را اعلام می تماید و مجتهدی که بیش از شش ساعت درگیر سوالات پانزده گانه می شود وجود ندارد؟ آیا توقف آزمون برای انجام فریضه نماز و مشورت های داوطلبان در حین و پس از آن، خللی به فرایند آزمون، وارد نمی کند؟ اگر خللی وارد نمی کند آیا امکان برگزاری الکترونیکی این آزمون، وجود نداشت؟ آیا این موارد را می شود در آزمون دکتری نیز پیاده نمود؟
به نظر شما کدام آزمون مهمتر است؟دکتری یا خبرگان؟
خبر های مرتبط
مطالب عالی و دقیق بود. به نظر من هم این ازمون در شأن مجلس خبرگان نبود 
