نظر مردم منطقه درباره نقش ایران در جنگ غزه چیست؟
رویداد۲۴ لیلا فرهادی: مرکز عربی تحقیقات و مطالعات سیاسی نتایج یک نظرسنجی عمومی در مورد جنگ اسرائیل علیه غزه را روز چهارشنبه ۱۰ ژانویه ۲۰۲۴ منتشر کرده است که بخش‌هایی از آن در ایران منتشر شده بود. رویداد۲۴ در این گزارش جزییات کامل نظرسنجی را بررسی کرده و شرح داده است.
این نظرسنجی روی ۸۰۰۰ پاسخ دهنده (مرد و زن) از ۱۶ کشور عربی انجام شده است. سؤالات نظرسنجی به گونه‌ای تنظیم شده که نظرات شهروندان منطقه عربی در مورد موضوعات مهم مربوط به جنگ اسرائیل در غزه را منعکس کند.
این نظرسنجی اولین نمونه از این نوع نظرسنجی‌ها در منطقه عربی است که افکار عمومی را در مورد جنگ غزه ارزیابی می‌کند. کار میدانی این نظرسنجی از ۱۲ دسامبر ۲۰۲۳ تا ۵ ژانویه ۲۰۲۴ در موریتانی، مراکش، الجزایر، تونس، لیبی، مصر، سودان، یمن، عمان، قطر، کویت، عربستان سعودی، عراق، اردن، لبنان و کرانه باختری فلسطین انجام شده است. جوامع مورد بررسی ۹۵ درصد از جمعیت منطقه عربی را تشکیل می‌دهند.
جالب‌ترین بخش این نظرسنجی جایی است که به نقطه نظر افکار عمومی جهان عرب نسبت به کشورهای مختلف اشاره کرده است. وقتی از پاسخ‌دهندگان درباره واکنش قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نسبت به جنگ غزه سوال کرده‌اند، ۹۴ درصد موضع آمریکا را منفی و ۸۲ درصد آن را خیلی بد ارزیابی کرده‌اند. در همین زمینه ۷۹، ۷۸ و ۷۵ درصد از پاسخ‌دهندگان به ترتیب مواضع فرانسه، بریتانیا و آلمان را نیز منفی ارزیابی کرده‌اند.
در مورد ایران این نسبت جالب توجه است. در واقع از نظر افکار عمومی جهان عرب، ایران بهترین موضع‌گیری را نسبت به جنگ غزه از خود نشان داده است. ۴۸ درصد پاسخ‌دهندگان موضع‌گیری ایران در قبال جنگ غزه را خوب و خیلی خوب ارزیابی کرده‌اند و تنها ۳۷ درصد رای‌دهندگان به گزینه‌های بد و خیلی بد رای داده‌اند.
نظر مثبت افکار عمومی عرب در مورد مواضع ترکیه، روسیه و چین به ترتیب ۴۷ درصد، ۴۱ درصد و ۴۰ درصد بوده است. جالب‌تر اینکه احساس تهدید از جانب ایران از سال ۲۰۱۸ در میان افکار عمومی جهان هر سال کاهش داشته و به نصف رسیده است.
سال ۲۰۱۸ حدود ۱۳ درصد پاسخ‌دهندگان جهان عرب از جانب ایران احساس تهدید می‌کردند. این رقم بعد از جنگ غزه و حتی پیش از آن در سال ۲۰۲۲ به ۷ درصد رسیده است. سال ۲۰۱۸ حدود ۱۵ درصد مردم احساس می‌کردند ایران دومین تهدید بزرگ برای منطقه است، اما بعد از جنگ غزه تنها ۱۰ درصد پاسخ‌دهندگان گفته اند ایران دومین تهدید بزرگ برای امنیت و ثبات منطقه است. این در حالی است که حدود ۷۷ درصد از پاسخ دهندگان، ایالات متحده و اسرائیل را به عنوان بزرگترین تهدید برای امنیت و ثبات منطقه می‌دانند. ۵۱ درصد آمریکا را به عنوان بزرگترین تهدید کننده و ۲۶ درصد اسرائیل را بزرگترین تهدید می‌دانند.
آنچه در نتایج این نظر سنجی جالب توجه است این است که افکار عمومی عرب بر این باور نیست که عملیات نظامی حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به دستور یک نیروی خارجی انجام شده است. ۳۵ درصد از پاسخ‌دهندگان دلیل مهم این عملیات را ادامه اشغالگری اسرائیل خوانده‌اند، و ۲۴ درصد آن‌ها گفته‌اند اقدام حماس در دفاع از مسجد الاقصی بوده است. ۸ درصد آن‌ها حمله حماس را در نتیجه محاصره ادامه دار نوار غزه می‌دانند.
در میان آن‌ها تنها ۲ درصد پاسخ‌دهندگان گفته‌اند ایران برنامه حمله حماس به اسرائیل را چیده بوده است. تعداد کسانی که معتقدند هدف از این حمله توقف طرح عادی‌سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی بوده هم بسیار پایین است. تنها دو درصد شرکت کنندگان در نظرسنجی گفته‌اند معتقدند هدف توقف پیمان ابراهیم میان اسرائیل و کشورهای عربی بوده است.
نتایج این نظرسنجی موضع و احساس عمومی مردم کشورهای عربی را هم ارزیابی کرده است. ۹۷ درصد پاسخ دهندگان در نتیجه این جنگ درجات مختلفی از استرس را تجربه کرده اند. ۸۴ درصد آن‌ها استرس روانی شدید را در طول جنگ غزه تجربه کرده‌اند.
۸۰ درصد پاسخ دهندگان گفته‌اند که به طور مستمر اخبار جنگ را دنبال می‌کنند و ۷ درصد گفته‌اند این کار را نمی‌کنند. این درصد‌ها نشان می‌دهد مردم کشورهای عربی جنگ غزه را یک موضوع محلی قلمداد کرده‌اند. ۵۴ درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی برای دریافت اخبار به تلویزیون اعتماد دارند و ۴۳ درصد آن‌ها اخبار را از طریق اینترنت دنبال می‌کنند.
۶۷ درصد شرکت کنندگان در نظرسنجی گفته‌اند عملیات نظامی حماس یک عملیات مشروع مقاومتی بوده است. ۱۹ درصد گفته‌اند عملیات تا حدودی معیوب بوده، اما همین‌ها هم معتقدند اقدام حماس مشروع بوده است. ۳ درصد گفته‌اند این عملیات مقاومتی مشروع بوده، اما با اعمال شنیع جنایت‌کارانه هم همراه شده است. تنها ۵ درصد افکار عمومی عربی معتقد است که عملیات حماس غیر مشروع بوده است.
نتایج نظر سنجی نشان داده که اعراب در مورد ابراز همبستگی با مردم فلسطین در غزه اجماع دارند. ۹۲ درصد شهروندان منطقه عرب با مردم فلسطین در غزه ابراز همبستگی کرده‌اند. ۶۹ درصد از پاسخ دهندگان همبستگی خود را با فلسطینی‌ها و حمایت خود را از حماس اعلام کرده‌اند و ۲۳ درصد با فلسطینی‌ها بدون حمایت از حماس ابراز همبستگی کردند. ۱ درصد عدم همبستگی با فلسطینی‌ها را اعلام کردند.
در میان سوالات مرکز عرب، سوالی درباره مقایسه حماس با داعش که در رسانه‌های غربی پرتکرار بوده هم وجود داشته است. اکثریت قاطع پاسخ‌دهندگان این مقایسه را رد کرده‌اند. ۶۷ درصد پاسخ‌دهندگان به کلی چنین قیاسی را رد کرده‌اند، ۱۵ درصد گفته‌اند بین این دو تفاوت بزرگی وجود دارد، ۵ درصد گفته اند حماس در مواردی با داعش متفاوت است و تنها ۳ درصد پاسخ‌دهندگان عربی اعلام کرده‌اند بین حماس و داعش تفاوتی وجود ندارد.
۷۶ درصد از پاسخ دهندگان گفته‌اند موضع آن‌ها نسبت به ایالات متحده پس از جنگ اسرائیل علیه غزه منفی‌تر شده است. این نشان می‌دهد که مردم عرب اعتماد خود را به ایالات متحده از دست داده‌اند. علاوه بر این، پاسخ‌دهندگان تقریباً (۸۱ درصد) به این اجماع رسیده‌اند که دولت آمریکا در ایجاد یک کشور فلسطینی بر اساس مرز‌های ۱۹۶۷ جدی نیست.
۸۲ درصد از پاسخ دهندگان گفته‌اند پوشش رسانه‌های ایالات متحده از جنگ غزه مغرضانه بوده و تنها ۷ درصد آن را بی‌طرف می‌دانستند. افکار عمومی عرب قضیه فلسطین را یک مسئله عربی می‌داند نه فقط یک مسئله فلسطینی. ۹۲ درصد بر این باورند که مساله فلسطینی‌ها به همه اعراب مربوط می‌شود و نه فقط فلسطینی‌ها. از سوی دیگر ۶ درصد گفته‌اند که این فقط مربوط به فلسطینی‌ها است و آن‌ها به تنهایی باید برای حل آن تلاش کنند.
شایان ذکر است که این درصد بالاترین میزان ثبت شده از زمان آغاز نظرسنجی‌ها در سال ۲۰۱۱ است و از ۷۶ درصد در پایان سال ۲۰۲۲ به ۹۲ درصد در سال جاری رسیده است.
برخی از کشور‌ها افزایش قابل توجهی را ثبت کرده‌اند. برای مثال در مراکش این احساس که مساله فلسطین یک مساله عربی است، از ۵۹ درصد در سال ۲۰۲۲ به ۹۵ درصد افزایش یافته و در مصر از ۷۵ درصد به ۹۴ درصد، در سودان از ۶۸ درصد به ۹۱ درصد است.
نظر افکار عمومی مردم در عربستان سعودی که یکی از کشورهای در مسیر عادی‌سازی روابط با اسرائیل است هم مهم است. سال ۲۰۲۲ در حالی که خبر‌های عادی‌سازی روابط به گوش می‌رسید، ۶۹ درصد شهروندان عربستان معتقد بودند مسئله فلسطین یک مساله جهان عرب است، اما بعد از جنگ این رقم به ۹۵ افزایش یافت است.
افکار عمومی عرب تقریباً در رد به رسمیت شناختن اسرائیل اتفاق‌نظر دارند. تنها ۴ درصد شرکت‌کنندگان با به رسمیت شناختن اسرائیل موافقند. نکته قابل توجه افزایش درصد کسانی است که با به رسمیت شناختن اسرائیل در عربستان سعودی مخالف شده‌اند. سال ۲۰۲۲ که اخبار عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل شدت گرفته بود، ۳۸ درصد مردم به رسمیت شناختن اسرائیل را رد می‌کردند، اما امروز این رقم به ۶۸ درصد رسیده است.
۳۶ درصد از پاسخ دهندگان به نظرسنجی در پاسخ به این سوال که دولت‌های عربی چه اقداماتی را به منظور توقف جنگ در غزه باید انجام دهند، اظهار داشتند که دولت‌های عربی باید همه روابط یا فرآیند‌های عادی‌سازی روابط با اسرائیل را تعلیق کنند. ۱۴ درصد از آن‌ها گفته‌اند که باید کمک و حمایت از غزه بدون موافقت اسرائیل به سمت منطقه روانه شود و ۱۱ درصد گفتند که دولت‌های عربی باید از نفت به عنوان سلاحی برای اعمال فشار روی اسرائیل و متحدانش استفاده کنند.
شهامتش را داری نظر افکار عمومی ایران را منتشر کنی؟!