یوسیپ بروژ تیتو، نامی که هنوز در گوشهوکنار بالکان با احترام و گاهی با تلخی بر زبان میآید، رهبری سیاسی و معمار یوگسلاوی مدرن بود. او در عصری زندگی کرد که جهان میان دو قطب شرق و غرب تقسیم شده بود، اما با شهامتی بینظیر راه سومی را پیش گرفت: جنبش عدم تعهد. این مقاله تلاش میکند فراتر از روایتهای کلیشهای، زندگی و کارنامه تیتو را در بستر تاریخیاش تحلیل کند و به این پرسش پاسخ دهد: چگونه مردی از دل یک امپراتوری فروپاشیده، کشوری متحد ساخت، اما میراثش با مرگش به سرعت از هم پاشید؟
عبدالقادر الجزایری از چهرههای مهم و تاثیرگذار تاریخ مقاومت در برابر استعمار در جهان اسلام است؛ رهبری نظامی و معنوی که هدایت بخشی بزرگ از مبارزات ملت الجزایر علیه سلطۀ فرانسه در قرن نوزدهم میلادی را برعهده داشت. بااینحال، در محافل تاریخیِ عمومی کمتر به نام و نقش او اشاره میشود و بسیاری از خوانندگان ممکن است با شنیدن نامش هیچ تصویری در ذهن نداشته باشند. در این نوشتار، تلاش میکنیم با معرفی جامع و تحلیلیِ عبدالقادر الجزایری، نگاهی به دوران پرتبوتاب مبارزات او در الجزایر، اندیشههایش بیندازیم. هدف آن است که مخاطبان روزنامه، با اشتیاق و علاقه، این مرد برجسته را بشناسند و نقش او را در پیچوخم تحولات شمال آفریقا درک کنند.
انور سادات یکی از شخصیتهای مهم و بحثبرانگیز تاریخ معاصر مصر و خاورمیانه بود. او که در سال ۱۹۷۰ جانشین جمال عبدالناصر شد، مسیری متفاوت از سلف خود در پیش گرفت.
در سراسر دوران باستان، اسکندر را خارقالعادهترین انسانِ تاریخ میدانستند و او از نظر گستره و تداوم آوازهاش، یکی از مشهورترین افراد تاریخ به شمار میرود.
نوع رهبری: استراتژیست
ویژگیهای کلیدی: جسارت و هوش
رهبران همفکر: ژولیوس سزار، ناپلئون بناپارت
ژولیوس سزار معروفترین فرد دوران امپراتوری روم بود. در این گزارش به داستان زندگی او میپردازیم؛ اینکه چگونه به رهبری بیبدیل بدل شد و چهگونه حسد، جاهطلبی و سودای قدرت، زندگی وی را به نمایشی خونین بدل ساخت.
جِیدی ونس، معاون رئیسجمهور کنونی آمریکا، در کنار ایلان ماسک به عنوان موثرترین شخصیت دولت دوم دونالد ترامپ شناخته میشود. جی ونس با انتشار کتاب خاطرات خود، با نام «مرثیه هیلبیلی» به شهرت رسید و اکنون معاون رئیسجمهور ایالات متحده است. او در کتاب خاطراتش روایتی تکاندهنده از کودکی خود که در مناطق کمبرخوردار آمریکا طی شده بود، ترسیم کرد. اما گذشتهی دشوار ونس او را به سوی پوپولیسم کشاند و نه به سوی همبستگی و شفقت.
دکتر منوچهر اقبال یکی از چهرههای تاثیرگذار سیاسی ایران در دوران پهلوی دوم بود. داستان زندگی و کارنامۀ عملی او، بهویژه در پست حساس نخستوزیری، بهنوعی آیینۀ تمامنمای بخشی از وضعیت سیاستودر تاریخ معاصر ایران است که مروری بر زندگی سیاسی و شخصی اقبال و نیز تحلیل فراز و فرودهای او در قدرت، بسیاری از ناگفتههای این دوره را روشن میسازد. نوشتار حاضر بر آن است تا با کنار هم نهادن دادههای تاریخی و تحلیل مفهومی-سیاسی، تصویری کلی از فراز و نشیبهای حیات سیاسی این پزشک سیاستپیشه ارائه دهد.
عبدالحسین تیمورتاش، یکی از مهمترین و در عین حال جنجالیترین شخصیتهای سیاسی دوران پهلوی بود. او به عنوان وزیر دربار رضاشاه و از معماران اصلی حکومت مدرن پهلوی شناخته میشود. او که در دوران کودکی رضاشاه در سیاست ایران نقش کلیدی داشت، از یک تکنوکرات و اصلاحطلب به یک چهرهی پرنفوذ و مقتدر تبدیل شد. اما قدرت او دیری نپایید و در نهایت قربانی همان سیستمی شد که در استقرار آن نقش داشت.
احمد قوام بهعنوان یک سیاستمدار باهوش، در یکی از حساسترین مقاطع تاریخ ایران، با مهارتی خارقالعاده میان قدرتهای خارجی و نیروهای داخلی مانور داد. او ابتدا با استالین چانهزنی کرد، سپس حزب توده را درگیر سیاست خود کرد و همزمان تلاش کرد نفوذ شاه و بریتانیا را محدود کند. این بازی پیچیده علاوه بر اینکه موجب قدرتگیری قوام شد، به تحولات عمیقی نیز در سپهر سیاسی ایران دامن زد که در سالهای بعد، در دوران مصدق و ملیشدن نفت، اثراتش مشهود بود.
جمشید آموزگار در شرایط بسار بدی نخستوزیر شد. موفقیت بزرگ آموزگار این بود که موفق شد از طریق سیاستهای انقباضی موفق شد تورم را که حدود سی درصد بود به زیر ده درصد برساند. اما آموزگار یک تکنوکرات بود و نه یک سیاستمدار و به همین دلیل از منظر سیاسی کارنامهای منفی داشت. از جمله بزرگترین اشتباهات او نیز دستور قطع حقوق روحانیونی بود که از حکومت پهلوی و سازمان اوقاف حقوق میگرفتند.
اما مهندس بازرگان و یارانش سرنوشت تراژیکی داشتند. اولین نخستوزیر پس از انقلاب، از لحاظ اخلاقی فردی سلیمالنفس بود. اما سیاست عرصه قدرت است و نه صرف اخلاق.
سفر ژنرال هایزر به ایران که در ایام منتهی به پیروزی انقلاب رخ داد محل حدس و گمانهزنیهای بسیاری بوده است. انقلابیون هدف این سفر را وادار کردن ارتش برای کشتار مردم معترض میدانند و هواداران سلطنت هدف را تلاش برای برکناری شاه و حمایت از انقلاب اعلام میکنند. در واقع ژنرال رابرت هایزر بدل به یکی از نمونههای مهم اختلاف در روایت تاریخ ایران شده است. انتشار اسناد سری وزارت خارجه ایالات متحده در سال ۲۰۱۵ میلادی زوایای پنهان سفر هایزر را تا اندازه زیادی روشن کرده است و امروز میتوانیم روایتی مستند و روشن از این سفر داشته باشیم.
سولیوان آخرین سفیر ایالات متحده آمریکا در ایران بود. وی در سال ۱۹۷۷ توسط جیمی کارتر برای این مقام منصوب شد و دوران ماموریتاش با وقایع انقلاب مصادف بود. سولیوان که در ابتدا نسبت به آینده شاه خوشبین بود، به تدریج تغییر عقیده داد و از برکناری شاه و اتحاد با انقلابیون هواداری کرد.
دوایت دیوید آیزنهاور، سی و چهارمین رئیسجمهور آمریکا، یکی از این چهرههای مهم قرن بیستم بود. او بهعنوان فرماندهی عالی نیروهای متفقین در جنگ جهانی دوم، نقشی کلیدی در پیروزی علیه نازیها ایفا کرد و با طرحریزی عملیات نرماندی، مسیر تاریخ را تغییر داد. اما داستان او پس از جنگ تازه آغاز شد. در حالی که جهان در آتش جنگ سرد میسوخت، او به ریاستجمهوری آمریکا رسید و پایههای سیاستی را بنا نهاد که تا به امروز، سرنوشت این کشور را تعیین میکند.
تصور کنید یک سیاستمدار گمنام، که نه از دانشگاهی بزرگ فارغالتحصیل شده و نه تجربه عمیق دیپلماتیک دارد، ناگهان در یکی از حساسترین لحظات تاریخ قدرت را به دست بگیرد. او باید تصمیم بگیرد که آیا از مخربترین سلاحی که بشر تا آن زمان ساخته استفاده کند، چگونه با یکی از خطرناکترین دشمنان ایدئولوژیک آمریکا مقابله کند و چه مسیری را برای آیندهی جهان هموار سازد. نام این سیاستمدار هری اس. ترومن است و در این گزارش به زندگی و کارنامه او میپردازیم.
حکومت فرانکو نمونهای پیچیده از یک دیکتاتوری طولانیمدت است که توانست با ترکیبی از سرکوب داخلی و تطبیق با شرایط خارجی دوام بیاورد. بررسی این دوران به درک بهتر چگونگی تعامل قدرت، ایدئولوژی و جامعه در یک حکومت استبدادی کمک میکند و نشان میدهد که آثار چنین حکومتی حتی پس از سقوط آن همچنان میتواند در ساختارهای سیاسی و اجتماعی باقی بماند.
ایوان چهارم، مشهور به ایوان مخوف، یکی از چهرههای پیچیده و رمزآلود تاریخ است. این گزارش تلاشی است برای بازگویی داستان ایوان مخوف، مردی که خود را «نماینده خداوند بر زمین» میدانست و در عین حال با خشونتی خارج از تصور مخالفانش را سلاخی میکرد.
ابوالحسن بنیصدر نخستین رئیس جمهور تاریخ ایران است. وی پیش از انقلاب به عنوان یک اقتصاددان نوآور تلقی میشد و عقاید عجیب و غریب اقتصادی خود را در چند کتاب، مانند اقتصاد توحیدی، بیان کرده بود. پس از انقلاب نیز حدود هجده ماه رئیس جمهور ایران بود ولی نهایتا در نتیجه اختلاف با حزب جمهوری اسلامی از کار برکنار شد.
آریل شارون یکی از سیاستمداران منفور و شرور قرن بیستم بود. او در تاریخ اسرائیل به خاطر اقدامات نظامی، سیاستهای فاشیستی و تصمیمات جنجالیاش شناخته میشود. اما در عین حال در جامعه بینالمللی با میراثی مملو از نقض حقوق بشر و کشتار و سرکوب به یاد آورده میشود. فردی که حتی رونالد ریگان وی را جنگطلب و شیطانصفت میدانست.
داریوش سوم، آخرین شاه هخامنشی، به دلیل کمبود منابع سلطنتی ایرانی، تنها از طریق گزارشهای مورخان یونانی شناخته شده است. او فردی بود که با صفت شجاعت شناخته میشد. اما در نبرد ایسوس (۳۳۳ پیش از میلاد)، به دلیل ضعف در استراتژی و محدودیت جغرافیایی و در حالی که خانوادهاش اسیر شده بودند، نبرد را به اسکندر مقدونی واگذاشت و خود از میدان نبرد گریخت. این امر باعث شد که بسیاری از مورخان یونانی به او لقب «بزدل» بدهند.