خاموشی چراغ تولید و درخشش چلچراغ رستوران داری

رویداد۲۴-تولیدی‌ها جای خود را به اغذیه فروشی‌ها داده‌اند. این جمله را این روزها از فعالان صنفی مختلف به کرات می‌شنویم. صاحبان پول ترجیح می‌دهند بین تولید و فروش اغذیه، سراغ اغذیه فروشی بروند و شعارشان این است که در فروش اغذیه و انواع خوراکی‌ها هیچ ضرری نیست و همواره مشتری دارد.پر بیراه هم نیست اگر در خیابان‌های تهران و حتی سایر شهرها راه بروید، تعداد زیاد اغذیه فروشی‌ها را می‌بینید که با کمترین دغدغه درآمدزایی می‌کنند و نگرانی از شرایط اقتصاد، وام، نرخ سودبانکی و گرفتن مجوزهای مختلف ندارند. تحت بدترین شرایط اقتصادی مردم برای اغذیه و رستوران گردی هزینه می‌کنند و بالا بودن قیمت هم مانعی بر سر راه آنها نیست. درست در شرایطی که اغذیه فروشان مشغول کسب درآمد و ایجاد شعبه‌های جدید هستند، تولیدکنندگان یا از گردونه تولید خارج شدند یا حجم تولیدات خود را کم کردند.

هر چند آمار دقیقی از تعطیلی واحدهای صنعتی وجود ندارد ولی گفته‌ها و آماری که بخش خصوصی ارائه می‌کند، بیانگر آن است که بیش از 70 درصد واحد‌های صنعتی با کمتر از 50 درصد ظرفیت خود کار می‌کنند. این مهم نشان می‌دهد که با‌وجود تأکید در توسعه صنایع کشور، این بخش در حال تضعیف شدن است و عملاً کالاهای وارداتی رتبه اول در بین خریداران و مصرف‌کنندگان است. آمار وزارت صنعت نشان می‌دهد که در ماه‌های فروردین و اردیبهشت به ارزش 14 میلیارد و 334 میلیون دلار کالا ثبت سفارش شده است. این حجم از کالا که دولت بخش اعظم آن را به کالاهای واسطه‌ ای گره زده است، آیا امکان تولید در ایران  نداشته است.

خیلی از تولیدکنندگانی که از فعالیت خود سود چندانی ندیدند و البته حمایت زیادی نیز تجربه نکردند، سراغ کسب و کارهای غیرتولیدی رفتند و طبق گفته یکی از اعضای اتاق بازرگانی، اکثر تولیدکنندگان واحدهای صنعتی ورشکسته یا در حال تعطیلی به سمت رستوران‌داری رفتند یا واسطه گری را دنبال می‌کنند.

از تولید حمایت نمی‌شود
ابراهیم رزاقی کارشناس اقتصادی هم از شرایط به وجود آمده در اقتصاد کشور نگران است و به «ایران» می‌گوید: از تولید داخلی دفاع نمی‌شود و همواره بالاترین سود و درآمدزایی مربوط به شغل‌هایی چون واردات، رستوران‌داری و واسطه گری است. بسیاری از مردم ایران زیر خط فقر هستند و نمی‌توانند براحتی امرار معاش کنند. به همین جهت کشور با شغل‌های کاذب روبه‌رو می‌شود.
وی ادامه داد: طبق آمار 3 میلیون و دویست هزار نفر بیکار هستند و 23میلیون نفر صاحب شغل هستند و بسیاری از آمار‌ها هم مربوط به افرادی است که شغل‌های موقت دارند یا مشاغل آنها در رده شغل‌های کاذب است یا در جست‌و‌جوی کار هستند.
این کارشناس اقتصادی اذعان داشت: برای تمام کشورها تولید و تولیدکنندگان اهمیت بسزایی دارند و محور اقتصاد کشورشان هستند اما در ایران قوانین هم بر ضد تولید هستند. نبود دسترسی به تسهیلات ارزان قیمت، همکاری نکردن بانک‌ها و دست اندازهای مختلف باعث شده است، صنایع آسیب پذیر شوند. اگر در کشوری واحد تولیدی خوب کار نکند تمام بخش‌ها برای حمایت از آن بسیج می‌شوند اما در ایران و در اکثر اوقات آن واحد صنعتی رها می‌شود. ما نباید فضای سرمایه‌داری را تقویت کنیم. متأسفانه یکی از عواملی که باعث شده صنعت ما به روزهای بد نزدیک شود، توجه به سرمایه‌داری و فراموش کردن نیروی کار است.
5 میلیون نفر واسطه گری می‌کنند
وی گفت: اوایل انقلاب تنها 400 هزار نفر واسطه گری می‌کردند؛ اما اکنون بیش از 5 میلیون نفر وارد این حیطه شدند و مهم‌تر آنکه این گروه شغلی در حال رشد و پیشرفت هستند. در چنین شرایطی چگونه می‌توان انتظار داشت که واحدهای تولیدی باقی بمانند و فعالیت‌های سودده جایگزین صنعت که کمترین سود را دارد، نشود.
رزاقی با بیان اینکه‌ ای کاش ایران نفت نداشت، تصریح کرد: نفت باعث فساد اقتصادی، بی‌توجهی به تولید و رونق واردات شده است. وقتی کالاهای مشابه تولید داخل با یک چهارم قیمت وارد کشور می‌شود یک تولید‌کننده چگونه می‌تواند دوام بیاورد. فعالیت‌های واسطه گری و بدون منشأ تولید همواره در صدر انتخاب سرمایه داران بوده است و از آنجا که دولت هیچ مالیاتی از آنها نمی‌گیرد این گروه‌ها روز‌به‌روز قویتر می‌شوند. نمونه آن دریافت مالیات از خانه‌های خالی از سکنه بود، با آنکه قانون دریافت مالیات از خانه‌های خالی از سکنه تصویب شد اما اجرایی نشد. بدین جهت می‌بینیم همواره سودجویان به‌دنبال احتکار مسکن، سکه، دلار و... فعالیت‌ها هستند و هیچ زمان هم بابت کارهایی که می‌کنند، مالیاتی پرداخت نمی‌کنند.

وی اظهار داشت: دولت باید سودجویان را شناسایی و همچنین از فعالیت‌های غیرتولیدی مالیات‌های سنگین بگیرد در این صورت می‌توان به توسعه صنعتی کشور تا حدودی امیدوار بود. از طرفی درآمدهای مالیاتی باید به سمت تولید هدایت شود. واحدهای صنعتی بدون پول نمی‌توانند ادامه حیات بدهند.
این کارشناس اقتصادی نظام کاری را ایران سرمایه‌داری دانست و افزود: وقتی موضوع بهره‌وری به میان می‌آید، نخستین کاری که مدیران واحدهای صنعتی انجام می‌دهند، کاهش حقوق کارگران است. این در شرایطی است که آلمان‌ها می‌گویند کارگران باید از هر جهت تأمین باشند تا میزان و کیفیت تولید حفظ شود. اما در ایران به خاطر نگاه سرمایه داری، کارگران قشر آسیب‌پذیر جامعه می‌شوند. حال اگر فشار اقتصادی روی این افراد بیشتر شود و بر فقر آنها افزوده شود، دیگر نمی‌توان هیچ کاری انجام داد و به‌طور قطع کشور فلج می‌شود.
بحران در واحد های صنعتی
محمد قلی یوسفی، کارشناس اقتصادی هم درباره اینکه اقتصاد ایران خواسته یا ناخواسته به سمت فعالیت‌هایی می‌رود که تولید در آن جایگاهی ندارد، به «ایران» گفت: در طول 40 سال گذشته سیاستی برای توسعه صنعتی تدوین نشده و همواره این بخش بدون استراتژی فعالیت کرده است. وقتی کشوری با درآمدهای نفتی می‌تواند زندگی کند، حرکت به سمت صنعت معنا و مفهومی ندارد. اگر ما درآمد نفتی نداشتیم قطعاً مسئولان نگران رونق تولید داخلی بودند ولی اکنون هم هیچ نگرانی از سوی مسئولان مشاهده نمی‌شود.
وی افزود: اقتصاد ایران به صورت روزمره مدیریت شده است و مشکلات سطحی واحدهای صنعتی امروز به مرحله بحران رسیده است. اگر اقتصاد به صورت روزمره اداره نمی‌شد مسئولان تمام توان خود را برای توسعه صنعت کشور می‌گذاشتند و شرایط را برای رشد واحدهای صنعتی فراهم می‌کردند.
این کارشناس اقتصادی یادآور شد: متأسفانه بی‌توجهی به تولید و ترغیب تولیدکنندگان برای توسعه فعالیت‌ها باعث شده ایران، کشوری مصرف‌گرا باشد و واردات حرف اول تأمین نیازها را بزند. با جرأت می‌گویم که برای صنعت کشور هیچ کاری انجام نشده است و حتی حمایت‌ها در حد شعار بوده است. اگر سرمایه‌گذاری روی تولید بدرستی صورت گرفته بود اکنون جامعه به سمت خرده فروشی یا حتی عمده‌فروشی کالاها نمی‌رفت که عمده آن وارداتی است. وی گفت: وقتی در کشور شغل وجود ندارد و فساد اقتصادی برخی از مجموعه‌ها را گرفتار کرده است چطور از یک تحصیلکرده می‌توان انتظار داشت که دنبال فعالیت‌های تولیدی باشد. او هم مجبور است وارد کارهای خدماتی و حتی کار در رستوران شود.
یوسفی خاطرنشان کرد: متأسفانه سیاست، اقتصاد کشور را بیمار کرده است و اجازه نمی‌دهد فعالیت‌های توسعه‌ای رقم بخورد. نظام اقتصادی موجب تحرک فعالیت‌های تولیدی نیست و متأسفانه خیلی از واحد‌های صنعتی در پی خروج از فعالیت‌های خود هستند چرا که توان حمل مشکلات عدیده را ندارند.
وی تأکید کرد: صنعت کشور جای خود را به فعالیت‌های خدماتی و کالاهای وارداتی می‌دهد و اگر همین رویه ادامه پیدا کند، دیگر تولیدی باقی نخواهد ماند و ما باید امید به واردات و تولید سایر کشورها داشته باشیم. این امر سم مهلکی است که باید از آن جلوگیری شود. خواسته ما از دولت این است که شعارهای داده شده را عملیاتی کند و در جهت حمایت از واحدهای صنعتی دست به کار شود یا حتی استراتژی مشخصی را تدوین کند.

/روزنامه‌نگار