سفر روحانی به برن و وین؛ یادآور آزمون سرنوشت‌ساز اروپایی‌ها
رویداد۲۴-حجت الاسلام «حسن روحانی» رئیس جمهوری در صدر یک هیات بلند پایه سیاسی و اقتصادی عازم اتریش و سوئیس شد.این سفر از دو جهت حائز اهمیت است: نخست اینکه سفر رئیس جمهوری به اروپا در فضای پس از خروج آمریکا از برجام و گسترش تهدیدات واشنگتن علیه تهران صورت می گیرد. دوم اینکه دعوت از سوی همتایان اروپایی است. بنابراین، سفر کنونی رئیس جمهوری به دو کشور قاره سبز متفاوت از قبل و با پیام ها و پیامدهایی همراه است که در این ارتباط با «عباس سروستانی» کارشناس مسائل اروپا به گفت وگو نشستیم.
این کارشناس با تشریح چالش های به وجود آمده میان آمریکا و اروپا درباره اهمیت این سفر گفت: سفر رئیس جمهوری به دو کشور اروپایی اتریش و سوئیس در شرایطی روی می دهد که خروج یکجانبه ایالات متحده آمریکا از برجام و بسیاری از سازمان ها و معاهدات بین المللی و همچنین آغاز جنگ تعرفه ها، بزرگترین شکاف را از دوران پایان جنگ سرد، بین اروپا و آمریکا ایجاد کرده است. این موضوع را می توان اتفاق مهمی قلمداد کرد که تأثیرات قابل ملاحظه ای را در معادلات سیاسی منطقه و جهان در پی دارد.
سروستانی با تاکید بر اینکه سفر رئیس جمهوری، تثبیت موضع منطقی جمهوری اسلامی ایران را به همراه خواهد داشت، افزود: با وجود تلاش ایالات متحده و محور عربی، عبری و غربی برای منزوی کردن جمهوری اسلامی ایران و همچنین خروج کاخ سفید از برجام، سفر روحانی به این دو کشور با توجه به نقش و جایگاه مهم آنها در سطح جهان و اتحادیه اروپا می تواند گامی مثبت در ارتباط ایران و اروپا تلقی شود.
افزون بر آن، وجهه مثبت این دو کشور با توجه به سیاست بی طرفی آنها و میزبانی از نهادهای مهم بین المللی و به ویژه مذاکرات برجام می تواند نقش مثبتی در روابط دو جانبه و همچنین روابط جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا داشته باشد. این رویداد موضع منطقی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر چندجانبه گرایی در نظام بین الملل و لزوم احترام به معاهدات و قراردادهای بین المللی را تحکیم می بخشد.
به باور این تحلیلگر مسائل اروپا، ثبات خاورمیانه و جلوگیری از مهاجرت، اولویت اول اتریش به شمار می رود. وی با استناد به سخنرانی «سباستین کورتز» در تحویل ریاست دوره ای اتحادیه اروپا، موضوعاتی نظیر برگزیت، روابط اتحادیه اروپا و روسیه و تحولات اخیر در روابط فرآتلانتیکی را از جمله مهمترین اولویت های اتریش در زمان ریاست دوره ای بر اتحادیه اروپا دانست. به گفته سروستانی بی تردید موضوع برجام یکی از مهمترین مسائل چالشی در حوزه روابط فرآتلانتیکی است و به دلایل مختلفی امنیتی و مهاجرتی حفظ برجام یکی از اولویت های اتحادیه اروپا خواهد بود.
سروستانی خروج ایالات متحده از برجام را دومین اشتباه بعد از حمله یکجانبه به عراق دانست که آمریکا طی آن به دلیل اتخاذ استراتژی یکجانبه گرایی منافع امنیتی و تجاری اتحادیه اروپا را به خطر انداخت. به عبارتی، برجام برای مسئولان و نخبگان اتحادیه اروپا تداعی گر حمله یکجانبه به عراق و تحمیل هزینه های تجاری و امنیتی به اتحادیه اروپا است.
این تحلیلگر مسائل اروپا همچنین تصریح کرد که برجام با ایجاد ابهام این پرسش را به وجود آورده که آیا اتحادیه اروپا همچنان یک کوتوله سیاسی باقی خواهد ماند یا اینکه توان مراقبت از شهروندانش را یافته و یارای ایستادگی در برابر تصمیمات فاجعه بار و پر هزینه ایالات متحده برای قاره اروپا را دارد. به نظر می رسد خروج ایالات متحده از برجام و اعلان جنگ تجاری با اتحادیه اروپا به فراخوانی برای بیداری قاره سبز و تثبیت ارزش ها و اصولی تبدیل شده که طی شش دهه گذشته رفتار سیاست خارجی متمایز این اتحادیه را شکل داده است. بنابراین به نظر می رسد که اتحادیه اروپا با درس گرفتن از اشتباهات گذشته خود موضع محکمتری را علیه دونالد ترامپ و جلوگیری از ایجاد یک بحران دیگر در خاورمیانه اتخاذ خواهد کرد.
این کارشناس اروپا به تکاپوی اتحادیه برای حفظ برجام اشاره کرد و با تاکید بر اینکه اتحادیه اروپا تنها راه حفظ توافق هسته ای را تأمین منافع ملی ایران می داند، اظهار داشت: اتحادیه تلاش دارد تا با اتخاذ یک استراتژی واحد با محوریت فرانسه، آلمان، بریتانیا و همکاری چین و روسیه بسته قابل قبولی را برای حفظ برجام و ماندن جمهوری اسلامی ایران در آن ارائه کند.
وی اساسی ترین مسئله و مشکل فرا روی حفظ توافق را موضوع تحریم های ثانویه و مجازات شرکت های غیرآمریکایی دانست و تصریح کرد که با توجه به روند جنگ تجاری میان دوسوی آتلانتیک و اختلافات بنیادین در حوزه مسائل بین الملل، تشدید شکاف سرمایه داری و جنگ تجاری میان اتحادیه اروپا و آمریکا دور از ذهن نیست.
سروستانی با تاکید بر وجود ظرفیت های متنوع در اتحادیه اروپا برای مخالفت با کاخ سفید و رد تحریم های این کشور علیه ایران، مسدود سازی تحریم ها و ممانعت از همراهی بانک های اروپایی با تحریم های ایالات متحده علیه کشورمان را یکی از این پتانسیل ها ارزیابی کرد.
وی همچنین تصریح کرد که با توجه به عدم همراهی برخی شرکت های خصوصی با سیاست مسدود سازی، نگرانی از تحریم های ثانویه و همچنین اهمیت فروش نفت برای کشورمان، پیش بینی می شود که سیاست مسدود سازی و مخالفت با تحریم ها بیشتر در حوزه خرید نفت صورت پذیرد. در این راستا کشورهای اروپایی نیز همچنان به واردات نفت از ایران ادامه خواهند داد.
سروستانی در پایان ضمن تاکید بر اهمیت غیر قابل انکار برجام برای ایران و اروپا، وضعیت کنونی را آزمونی برای سنجش میزان تلاش گروه ۱+۴ در خصوص حفظ توافق دانست و عنوان کرد: برای اتحادیه از این جهت آزمون مهمی است که فرصتی برای گسترش نفوذ اروپا در جهان و مخالفت با تصمیمات یکجانبه آمریکا فراهم کرده است. برای جمهوری اسلامی آزمونی برای تثبیت مواضع اصولی و منطقی بر اساس عرف و هنجارهای بین المللی و همچنین منزوی کردن ایالات متحده در عرصه نظام بین الملل است؛ کشوری که تلاش دارد با سوق دادن ایران به سمت فعالیت های هسته ای، هزینه خروج از برجام را نیز به تهران تحمیل کند.
این تحلیگر مسائل اروپا راهکارهای اتخاذ شده توسط ریاست جمهوری را بهترین استراتژی برای سیاست خارجی ایران ارزیابی کرد و گفت: تعاملات و مذاکرات سازنده با دولت های اروپاییِ مخالف یکجانبه گرایی همچون سوئیس و اتریش و نیز کشورهای تأثیرگذار در عرصه بین الملل، حفظ برجام، احترام به معاهدات بین المللی و همچنین اتخاذ سیاست صبر و انتظار در مقابل ایالات متحده و متحدان منطقه ای واشنگتن، مناسب ترین سازو کاری است که در حوزه سیاست خارجی کشورمان جریان دارد. به همین خاطر سفر آتی روحانی می تواند گامی در جهت نرمالیزه کردن اوضاع سیاست خارجی تهران در دوره پس از خروج آمریکا از برجام عمل کرده و زمینه چاره جویی و تدبیر دیپلماتیک در شرایطی غیرهیجانی را ایجاد کند.
