رخ‌داد بصره و یک نکته

رویداد۲۴ علی موجانی: پیگیری تحولات و اخبار، به رغم فرسنگ‌ها فاصله از نقطه بحران، برای کم‌ترین چندان دور از انتظار نبود. دیر نیست رویداد‌های بصره به چند شهر دیگر عراق هم سرایت کند، این خود ادامه یک فرآیند در مسیر فروپاشی کشور همسایه ماست که نزدیک به دو دهه است در مسیر تحقق ان با افت و خیزی طی طریق می‌کند. با این همه به یقین نباید تاریخی را مشخص کرد، اما با نگرانی می‌توان در انتظار مشاهده این پدیده که تأثیری مهم را در ترتیبات امنیت منطقه‌ای خواهد نهاد، نشست.

برخلاف نگرش رسانه‌ای که داعش، بعثی‌ها، العبادی، السرایا، الیمانی و ... را عوامل داخلی و عربستان و آمریکا یا فلان و فلان را ادله خارجی این رویداد می‌شمارند، باید به نشانه‌های اجتماعی مهمی که مجال بهره‌مندی برای این فرصت‌طلبان داخلی یا اجانب را فراهم ساختند، توجه نشان داد. این نشانه‌ها چیست؟

مثال دستبرد بشر در اقلیم عراق که با خشکاندن هور‌ها در جنگ ۸ ساله برای لجستیک نیرو در طول مرز روی‌داد و امروز غبارش بر جان ما نشسته یا برهم خوردن بافت قبیله‌ای و عشیره‌ای عراق که حاصل توافقات برخی از بازیگران داخلی و منطقه‌ای برای "مدیریت عراق"ی دیگر بود خود را با این عوارض، چون رویداد بصره آشکار و ما را هشیار می‌سازد.

بررسی بیشتر فیلم‌های منتشره موید آن است که در این چند روز نه پرچمی به نفع داعش برافراشته شد و نه شعاری برای بعث از گلو برخاست. همین فیلم تخریب کنسولگری ما که برخی آن را ما به ازای حمله به سفارت عربستان می‌دانند، قابل تحلیل است. لباس مهاجمان، روی نپوشاندن ایشان، نحوه تخریب اموال، چوبدست و سایر ابزار مهاجمان، اشفتگی و عصبیت نمایان در رفتار و ... حکایتی است از جنبش سرکش و توده‌وار، امری که ریشه ان در لق شدن چفت و بست جامعه عشایری خاصه در منطقه مهم جنوب عراق دارد.

اگرچه برایم یقین است بحران ریشه خارجی ندارد، اما یک نشانه در بیان مرجعیت که شیخ مهدی کربلایی ظهر امروز آن را بیان کرد اهمیت و تأثیر این انقلاب توده‌وار را نشان می‌دهد. در حقیقت حتی عنصری اگاه و مشرف به ظرائف عراق، چون ایت‌الله سیستانی هم نتوانست بین مهاجمان و مدافعان این شورش تمایزی قائل شود. چرا که پدیده تازه با سنت و تناسب دیرین عراق، همان نظام عشایری و ... بی‌ارتباط شده است. پس تحلیل‌گری اگاه از درون هم به همان بلیه‌ای دچار شده که ما بدان مبتلاییم. عراق امروز با تجربه حشد الشعبی و یا السرایا، بدر و یا بعث، داعش و ... که هریک بازوی سیاستی شده‌اند یک جامعه فروریخته است که دیگر نمی‌پذیرد ابوالتمن‌هایی، چون جنگ اول برخیزند و در مقابل اشغال کشورشان بمانند ثوره العشرین مقاومت کنند و "فعل" خود را نه از سر تفاهمات قوای بیرونی یا داخلی بلکه بر بنیان منافع نظامات سنتی و قبایلی رقم زنند.

در فروپاشی نظام اجتماعی این کشور و گسستن عصر الحضاره و ورود به عهد البدواه (بدویت) به قول مورخ و جامعه‌شناس عراق استاد علی الوردی بسیار کسان سهم گرفته‌ایم، پس بناچار باید دقیق‌تر و عمیق‌تر اندیشید و توجه داشت که آن چه را ما نمی‌بینیم یک هزار و دویست سال پیش یک شاعر کور چشم، اما جهان‌بین، چون بشار بن برد تخارستانی در صد‌ها فرسنگ دورتر از عراق دید و چنین سرود:
فقلت له انه العراق مقامه
وخیم اذا هبت علیک جنائبه